Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne - na czym polega nerwica natręctw i jak ją leczyć?

A. Bryńska, Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne. Rozpoznawanie, etiologia, terapia behawioralno-poznawcza, Kraków 2007.

Nerwica natręctw należy do zaburzeń lękowych, czyli takich, u których podłoża znajduje się przewlekły stres. W przypadku zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych bezpośrednim źródłem problemu jest irracjonalny lęk, którego pierwotne przyczyny mogą mieć charakter genetyczny, biologiczny lub psychospołeczny.Chory często nie potrafi określić, co stało się powodem jego permanentnego niepokoju. Zdaje sobie jednak sprawę, że jego natrętne myśli i zachowania nie stanowią rozwiązania jego problemu. Przeciwnie - wywołują wstyd i na dłuższą metę pogłębiają lęk. Przynoszą jednak chwilową ulgę, więc trudno im się oprzeć. Jeśli podejrzewasz, że możesz cierpieć na nerwicę natręctw, sprawdź, czy dotyczą cię niżej opisane symptomy.

Objawy zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych

Zasadniczymi objawami zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych są natrętne, pojawiające się wbrew woli myśli, a także bezcelowe czynności, przed których wykonywaniem chory nie potrafi się powstrzymać. Każdy z tych symptomów może występować osobno, ale zwykle są one ze sobą powiązane. Powracają uporczywie, wywołują silne napięcie nerwowe, potęgują uogólnione uczucie lęku, a często także utrudniają podejmowanie zwykłych, codziennych aktywności.

Obsesyjne myśli pojawiają się automatycznie i zawsze odbierane są przez chorego jako niechciane, budzące zażenowanie, a wręcz absurdalne. Najczęściej odnoszą się one do takich tematów, jak zdrowie, seksualność, przemoc czy religia. Mogą też wiązać się z kwestiami utrzymania higieny czy porządku.

Przykładowe natręctwa myślowe to:

• obawa przed zarazkami i możliwością zachorowania,

• sprośne lub bluźniercze wyobrażenia, sprzeczne z wrażliwością i poglądami chorego,

• impulsy popychające ku zachowaniom agresywnym albo kompromitującym,

• niepokój związany z faktem, że przedmioty nie są ułożone w określonym porządku.

Kompulsywne czynności w przebiegu nerwicy natręctw zwykle są poprzedzone obsesyjnymi myślami. Choć chory wstydzi się swoich zachowań i uważa je za niepotrzebne, przeżywa dyskomfort, opierając się ich wykonaniu. Ulga, jaką odczuwa, poddając się swoim kompulsjom, nie trwa jednak długo - ponownie pojawia się impuls do natrętnej czynności. Może to być:

• wypowiadanie określonych słów albo wykonywanie pewnej sekwencji czynności,

• przesadnie częste mycie rąk albo odkurzanie domowych sprzętów,

• przeliczanie określonych obiektów albo układanie ich w określonym porządku,

• wielokrotne kontrolowanie własnych działań (np. tego, czy wyłączyło się gaz).

Przy nasilonej nerwicy natręctw powyższym objawom często towarzyszą wegetatywne symptomy, takie jak: kołatanie serca, duszność, drżenie rąk, bóle głowy, nudności. Ciągłe napięcie i uczucie zażenowania są przyczyną ogólnego obniżenia nastroju, wycofywania się z wielu życiowych aktywności.

Przyczyny zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych

Nerwica natręctw niekiedy rozwija się nagle (pod wpływem traumatycznego zdarzenia), ale zwykle ujawnia się stopniowo. Może dotyczyć ludzi, których krewni cierpią na tę chorobę. Zdarza się, że ma związek z nieprawidłowym działaniem określonych obszarów mózgu. Najczęściej jednak zaburzenia obsesyjno-kompulsywne pojawiają się u osób:

• bardzo ambitnych, dążących do perfekcji, a przy tym mało odpornych na stres,

• wychowanych przez bardzo surowych, wymagających opiekunów,

• obciążonych w dzieciństwie odpowiedzialnością nieadekwatną do ich wieku (dotyczy to na przykład dzieci z rodzin z problemem alkoholowym).

Nieleczona nerwica natręctw może - z przejściowymi zaostrzeniami lub poprawami samopoczucia - utrzymywać się przez całe życie, zdecydowanie obniżając jego jakość. Dlatego jeśli dotyczą cię wyżej opisane objawy, nie wahaj się skorzystać z profesjonalnej pomocy.

Jak można leczyć zaburzenia obsesyjno-kompulsywne?

Leczenie zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych zwykle przebiega dwutorowo. Objawy choroby redukuje się za pomocą farmakoterapii, którą - w razie konieczności - można kontynuować nawet przez całe życie. Zalecanymi preparatami są zwykle te, które stosuje się w przypadku depresji - leki z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny, redukujące napięcie nerwowe i poprawiające samopoczucie chorego.

Leki znoszą uciążliwe symptomy choroby, ale nie likwidują jej przyczyn. Z tymi uporać się można z pomocą psychoterapii. Za najskuteczniejsze uchodzą obecnie metody terapii poznawczo-behawioralnej, np. desensytyzacja, czyli ekspozycja na wywołujące kompulsje bodźce. W bezpiecznych warunkach terapii można wygasić niepożądane reakcje i lęk towarzyszący takim sytuacjom.

Ważnym elementem terapii jest zrozumienie swojej choroby. Oprócz psychoedukacji, dzięki której osoba zmagająca się z nerwicą natręctw poznaje ogólne mechanizmy jej działania, wskazane bywa skonfrontowanie się z osobistymi problemami, które stały się przyczyną zaburzenia. W tym pomóc mogą metody terapii psychodynamicznej.