Liszaj twardzinowy sromu – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest liszaj twardzinowy sromu?

Liszaj twardzinowy sromu stanowi genitalną postać tej przewlekłej, stosunkowo rzadko występującej, dermatozy. Jest chorobą zapalną skóry i błon śluzowych, zlokalizowaną w okolicach zewnętrznych narządów płciowych, a czasem też odbytu. Choroba pojawić się może u kobiet w każdym wieku, lecz najwięcej jej przypadków obserwuje się u dziewczynek przed okresem pokwitania oraz u kobiet po menopauzie.

Przyczyny liszaja twardzinowego sromu

Etiologia, czyli podłoże powstania liszaja twardzinowego sromu, nie jest w pełni poznana. Choroba może występować rodzinnie. Wśród możliwych przyczyn liszaja twardzinowego sromu wymienia się choroby autoimmunologiczne, w których zaburzona jest odporność – układ odpornościowy walczy z organizmem. Do schorzeń autoimmunologicznych sprzyjających liszajowi twardzinowemu sromu zalicza się m.in.: chorobę Hashimoto, bielactwo, anemię złośliwą, łysienie plackowate, łuszczycę i atopowe zapalenie skóry. Ryzyko choroby podnoszą również: miejscowy uraz, zaleganie moczu, rodzinne występowanie cukrzycy, operacja miednicy, zapalenie sromu i cewki moczowej, zaburzenia hormonalne, wirus HPV.

Liszaj twardzinowy sromu – objawy

Zazwyczaj pierwszym z objawów liszaja twardzinowego sromu jest dokuczliwy świąd o różnym nasileniu. W początkowej fazie choroby nie występują zmiany skórno-śluzówkowe. Wraz z zaawansowaniem liszaja twardzinowego na sromie rozwijają się grudki w kolorze porcelanowobiałym. 

Początkowo pojedyncze grudki zaczynają zlewać się w większe ogniska zanikowo-twardzinowe (to liszaj twardzinowy zanikowy sromu) lub hiperkeratotyczne (nadmierne rogowacenie naskórka powoduje znaczne pogrubienie jego warstwy rogowej). W wyniku choroby może dojść do utraty elastyczności warg sromowych, a w konsekwencji do zwężenia ujścia pochwy i odczuwania bólu w czasie stosunku.

W ciężkich przypadkach liszaja twardzinowego sromu dochodzi do bliznowacenia zmian. Obserwuje się to zwłaszcza u starszych pacjentek. Podobnie jak objaw Koebnera, najogólniej przedstawić go można jako pojawienie się zmian łuszczycowych po mniej więcej 8–14 dniach od nawet drobnego miejscowego uszkodzenia naskórka.

Liszaj twardzinowy sromu zajmuje zazwyczaj błonę śluzową warg sromowych wewnętrznych i skórę warg sromowych zewnętrznych. W ciężkich przypadkach obserwuje się również zajęcie łechtaczki i skóry odbytu. W okołoodbytniczej lokalizacji liszaja twardzinowego obserwuje się rumień, nadżerki, szczeliny czy atrofię skóry (zmniejszenie elastyczności i ścieńczenie). Skutkiem tego może być zwężenie odbytu, co w konsekwencji wywołuje ból podczas oddawania stolca i zaparcia.

Liszaj twardzinowy sromu a rak sromu

Rak sromu nie jest częstym schorzeniem, ale jak każdy rodzaj nowotworu stanowi dla organizmu bardzo duże zagrożenie. Lista czynników predysponujących do jego powstania jest długa. Wśród nich znalazł się liszaj twardzinowy sromu. Uważa się, że transformacja ze zmiany liszajowatej do nowotworowej jest najprawdopodobniej spowodowana zaburzeniami mitozy (procesu podziału jądra komórkowego, czyli głównego elementu komórki) i niestabilnością chromosomów (sposobem organizacji materiału genetycznego wewnątrz komórki). Szacuje się, że kobiety zmagające się z liszajem twardzinowym sromu są o 4–6% w większym stopniu narażone na wystąpienie raka sromu. W przypadkach szczególnie przewlekłych należy obserwować chorych pod kątem rozwoju raka kolczystokomórkowego (SCC).

Rozpoznanie liszaja twardzinowego sromu

W większości przypadków rozpoznanie liszaja twardzinowego sromu stawia się na podstawie występowania charakterystycznych zmian klinicznych. W razie niepewności diagnostycznej przeprowadza się badania histopatologiczne. Pod mikroskopem analizuje się wycinek chorej skóry. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie leczenia liszaja twardzinowego sromu zmniejsza ryzyko bliznowacenia w obrębie zmian chorobowych, ale i rozwoju raka.

Liszaj twardzinowy sromu – leczenie

Liszaj twardzinowy sromu jest nie tylko chorobą bardzo uciążliwą, ale i trudną do leczenia z uwagi na nawrotowy i przewlekły charakter. W początkowej fazie stosuje się glikokortykosteroidy miejscowo (np. klobetazol) w formie maści lub kremu. Alternatywą jest doogniskowe ostrzykiwanie zmian triamcinolonem. Wspomagająco można aplikować maści z witaminą A. Jeśli działania te nie przyniosą rezultatu, miejscowo podaje się inhibitory kalcyneuryny (np. takrolimus, pimekrolimus), które wykazują działanie immunomodulujące i przeciwzapalne. W leczeniu liszaja twardzinowego sromu zastosowanie znajduje też terapia fotodynamiczna (PDT). Polega ona na naświetlaniu miejsc chorobowych po wcześniejszym zastosowaniu leków światłouczulających.

1. M. Bencal-Kusińska, K. Mędrek, A. Reich, Liszaj twardzinowy – postać hiperkeratotyczna, „Forum Dermatologiczne” 2015, t. 1, nr 1, s. 28–31.
2. I. Gabriel, I. Kozak-Darmas, A. Olejek, Stany przednowotworowe sromu – przegląd piśmiennictwa i doświadczenia własne, „Postępy Nauk Medycznych” 2013, t. XXVI, nr 7, s. 461–465.
3. K. Olek-Hrab i wsp., Wybrane dermatozy sromu, „Ginekologia Polska” 2013, nr 84, s. 959–965.
4. T. Pniewski i wsp., Współczesne poglądy na diagnostykę i leczenie genitalnego liszaja twardzinowego, „Przegląd Dermatologiczny” 2016, nr 103, s. 491–497.