Właściwości mniszka lekarskiego – pospolita roślina o niezwykłym działaniu

Jak poznać mniszek lekarski?

Mniszek lekarski (łac. Taraxacum officinale), zwany również mniszkiem pospolitym, jest byliną wywodzącą się z Europy, ale współcześnie można ją spotkać w różnych zakątkach północnej półkuli ziemskiej. Porasta łąki, pola i rowy. Jest wyjątkowo odporny na niedostatki wody i ekstremalne temperatury.

W okresie kwitnienia wydaje żółte kwiaty o średnicy 2,5–6 cm. Jego liście mają ząbkowaty kształt i wyrastają z rozety tuż przy ziemi. Owoc otoczony jest charakterystycznym białoszarym puchem. To dzięki niemu nasiona mogą przenosić się na znaczne odległości.

Mniszek lekarski często bywa mylony z mleczem polnym. Są to dwa różne gatunki. Mlecz ma liście kolczasto-ząbkowane, które wyrastają wzdłuż łodygi po jednej i drugiej stronie. Kwiaty są żółte, ale mają mniej obfitą strukturę. Owoc chroni natomiast nie puch, lecz gąszcz prostych włosków.

Rozróżnienie tych dwóch gatunków roślin, tak często ze sobą mylonych, nie jest bez znaczenia. O ile prozdrowotne właściwości mniszka lekarskiego doceniane są od lat, o tyle mlecz pospolity… jest trujący.

Składniki mniszka lekarskiego o właściwościach leczniczych

Mniszek lekarski uznawany jest za roślinę bezpieczną o znikomym potencjale alergizującym. W celach leczniczych można wykorzystywać całą roślinę, to znaczy korzeń, liście i kwiaty. W soku zawarte są laktony seskwiterpenowe o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, przeciwzapalnym i przeciwbólowym. Tym samym ma podobne właściwości do babki lancetowatej. Mniszek lekarski jest też cennym źródłem witamin (z grupy B, C i E) oraz minerałów (potas, sód, fosfor, i żelazo).

W roślinie znajdują się duże zasoby inuliny o działaniu prebiotycznym. Jej zawartość jest jednak zmienna. W zależności od pory roku waha się od 2% do 22%. Nie należy zapominać o terpenach zawartych w mniszku lekarskim, które wykazują działanie przeciwdrobnoustrojowe oraz fitosterolach, które redukują zdolność organizmu do wchłaniania cholesterolu.

Przypisywane mniszkowi lekarskiemu właściwości antyoksydacyjne to zasługa związków fenolowych (flawonoidów, kumaryn, wolnych kwasów fenolowych), które zwalczają nadaktywne wolne rodniki. Tym samym spowalniają zachodzące w organizmie procesy starzenia i redukują ryzyko rozwoju stresu oksydacyjnego.

Jakie właściwości ma mniszek lekarski?

Mniszek lekarski wykorzystywany był już w czasach starożytnych do łagodzenia dermatoz, zmian reumatoidalnych i stanów zapalnych. W średniowieczu zaczęto doceniać jego pozytywny wpływ na dolegliwości wątroby i śledziony. Wraz z rozwojem praktyk medycznych zaobserwowano, że roślinę tę można również wykorzystywać w terapii biegunek i dolegliwości pęcherza moczowego. W polskiej medycynie ludowej mniszek lekarski znalazł przede wszystkim zastosowanie w łagodzeniu dermatoz i przeziębień oraz uśmierzaniu dolegliwości gastrycznych. Podawano go również osobom o wyraźnym spadku apetytu, w celu jego pobudzenia.

Właściwości lecznicze mniszka lekarskiego:

• wspomaga wątrobę w wytwarzaniu żółci i żołądka w wydzielaniu soków żołądkowych;

• usprawnia przepływ żółci do dwunastnicy (zapobiega jej zastojom);

• wspomaga czynności wydzielnicze trzustki;

• zwiększa przesiąkanie w kłębuszkach nerkowych (działa moczopędnie, co sprawia, że wykazuje podobne właściwości, jak dziurawiec);

• usprawnia tworzenie kompleksów wodnych metabolitów zgromadzonych w organizmie (działa detoksykująco).

Mniszek lekarski wspomaga odporność, pobudzając wydzielanie interferonu (białka stanowiącego odpowiedź na pojawiające się w organizmie drobnoustroje chorobotwórcze) oraz pobudzając leukocyty (białe krwinki) do pochłaniania i trawienia drobnoustrojów.

Ma on korzystny wpływ na profil lipidowy, ponieważ wspomaga redukcję poziomu cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL (zwanej złym cholesterolem), natomiast potas wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego. Obie te właściwości mniszka lekarskiego mają znaczenie dla profilaktyki przeciwmiażdżycowej.

Mniszek lekarski stosowany zewnętrznie sprzyja szybkiej regeneracji uszkodzonej skóry i wspomaga bliznowacenie (podobne właściwości ma mniszek lekarski). Okłady z mniszka lekarskiego pomagają też zlikwidować brodawki, kurzajki i kłykciny.

Jak można stosować mniszek lekarski?

Mniszek lekarski jest w całości przydatny do spożycia. Możesz sięgnąć po herbatę ziołową z korzenia i liści albo wybrać suplement diety z wyciągu z korzenia mniszka lekarskiego.

Ponieważ korzenie rośliny obfitują w kwas kawowy, przez to wykorzystywane są po uprażeniu do przyrządzania kawy. Napój nie ma właściwości pobudzających jak kofeina, ale za to jest silnym antyoksydantem.

Liście mniszka lekarskiego (świeże lub smażone) to cenny składnik zdrowych i lekkich sałatek lub rodzaj przyprawy do potraw. Ze względu na wysoką zawartość błonnika mogą być również po wysuszeniu (podobnie jak kwiaty) dodawane do napojów i koktajli. Jest to jeden ze skutecznych sposobów na walkę z nadwagą i otyłością.

W stanach zapalnych jamy ustnej i gardła, którym towarzyszy uporczywy kaszel, możesz samodzielnie przygotować syrop z mniszka lekarskiego dawkowany w ilości od 1 do 4 łyżeczek na dobę. W tym celu zbierz żółte kwiaty i poodrywaj płatki. Wsypuj do słoika naprzemiennie warstwę kwiatów i cukru. Gdy wypełnisz słoik – zalej całość łyżką spirytusu. Odstaw miksturę na tydzień, żeby kwiaty wypuściły sok. Po tym czasie przechowuj syrop w lodówce. Wówczas będzie przydatny do spożycia przez nawet cztery miesiące.

1. A. Rolnik, B. Olas, Mniszek pospolity (taraxacum officinale) – skarbnica związków prozdrowotnych, „Kosmos – Problemy Nauk Biologicznych” 2019, t. 68, nr 1(322), s. 97–101.
2. A. Ożarowski, W. Jaroniewski, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987.