Zaloguj się

Umów teleporadę
Zdrowie psychiczneSamorozwój i motywacja 2 min.
Zweryfikowane przez eksperta

Czym jest osobowość unikająca i jak sobie z nią radzić?

Anna Dobroń

lek. Agnieszka Widera

30.10.2021

Aktualizacja: 06.10.2022

Co to jest osobowość unikająca? To pojęcie używane w psychologii w odniesieniu do osób, które w kontaktach z ludźmi (zwłaszcza nowo poznanymi) czują się tak niekomfortowo, że unikają intymnych związków, pracy w zespole, spotkań towarzyskich, a czasem nawet w ogóle nie wychodzą z domu.


Czujesz się zagubiony i niepewny siebie, gdy jesteś wśród kolegów z pracy? Już sama myśl o zawarciu bliższej znajomości z osobą, która ci się podoba, budzi w tobie tak wielki lęk, że prawdopodobnie nigdy nie zaproponujesz jej wspólnego lunchu? Być może masz osobowość unikającą. Sprawdź, dlaczego nawiązywanie kontaktów z ludźmi jest dla ciebie tak trudne i jak poradzić sobie z tą przypadłością.

osobowosc-unikajaca-jak-sobie-radzic
pexels.com

Polecane

terapia-tomatisa-co-to-jest-na-czym-polega-zastosowanie
Zdrowie psychiczne
1 min.
Terapia Tomatisa - co to jest? Na czym polega? Zastosowanie
30.07.2021
zdrowie-psychiczne-co-to-jest-jak-o-nie-dbac
Zdrowie psychiczne
2 min.
Czym jest zdrowie psychiczne? Zagrożenia i przywracanie psychicznej równowagi
19.05.2021
metdytacja-na-lezaco-czy-to-odpowiednia-pozycja
Zdrowie psychiczne
1 min.
Jaka pozycja jest odpowiednia do medytacji? Czy można medytować na leżąco?
03.06.2022
motywacja-jakie-sa-rodzaje-jak-ja-zwiekszyc
Zdrowie psychiczne
1 min.
Motywacja – znaczenie, rodzaje, sposoby jej zwiększania
19.05.2021
Spis treści
  1. Osobowość unikająca - schorzenie czy charakter?
  2. Czym charakteryzuje się osobowość unikająca?
  3. Jak sobie radzić z osobowością unikającą?

Osobowość unikająca - schorzenie czy charakter?

Człowiek jest z natury istotą społeczną, więc stronienie od innych nie jest zdrowym objawem. Przyjmuje się jednak, że trwała, głęboko zakorzeniona niechęć do kontaktów międzyludzkich nie jest - jak fobia społeczna - chorobą, lecz zaburzeniem osobowości. Oznacza to, że lęk przed ludźmi, który rozwijał się u danej osoby już od wczesnego dzieciństwa, w dorosłym życiu stanowi integralną cechę jej charakteru, jak introwertyzm czy kreatywność.

Przyczyn rozwoju osobowości unikającej (lękliwej) upatruje się w różnych czynnikach:

  • w predyspozycjach genetycznych i biologicznych, które kształtują temperament (niektóre osoby z natury są nieśmiałe, nadwrażliwe, zamknięte w sobie),

  • w traumatycznych przeżyciach społecznych z wczesnego dzieciństwa (np. w ośmieszeniu podczas wystąpienia publicznego), często zapomnianych w dorosłym życiu,

  • w deficytach miłości i akceptacji, jakich dana osoba zaznała ze strony ważnych dla siebie osób - rodziców, nauczycieli, kolegów z klasy, pierwszych partnerów.

Oczywiście człowiek, który przeżył w młodości silny miłosny zawód, nie staje się z tego powodu osobą lękliwą. Psychologowie są zdania, że osobowość unikająca może (nie musi) ukształtować się wówczas, gdy wystąpi kilka czynników sprzyjających jej rozwojowi. Choć takie zaburzenie nie jest chorobą, w praktyce znacząco obniża jakość życia i utrudnia normalne funkcjonowanie w społeczeństwie.

Czym charakteryzuje się osobowość unikająca?

Każdemu zdarza się czuć niekomfortowo w sytuacjach społecznych - przeżywać tremę, wstyd, obawiać się krytyki czy odrzucenia. U człowieka z osobowością unikającą te uczucia dominują w codziennym życiu i wokół nich organizuje on całą swoją rzeczywistość. Obraca się w bardzo wąskim kręgu osób, wśród których czuje się bezpiecznie. Zazwyczaj jednak unika kontaktów z ludźmi. Niechętnie nawiązuje nowe znajomości, jest powściągliwy w relacjach z kolegami z pracy, sąsiadami, a nawet z bliskimi. Może sprawiać wrażenie osoby chłodnej, zdystansowanej, ale tak naprawdę jego postawa wynika z obawy przed narażeniem się na śmieszność, porażkę, brak akceptacji.

Człowiek z osobowością lękliwą ma niską samoocenę - czuje się nieatrakcyjny, nieprzystosowany. Właśnie dlatego w kontaktach społecznych jest zwykle zakłopotany, niepewny siebie. Nieustannie się kontroluje i jest nadwrażliwy na krytykę. Często nadinterpretuje przy tym zachowanie innych osób (np. ma wrażenie, że wszyscy mu się przyglądają). Związany z tym dyskomfort jest tak ogromny, że rezygnuje z wielu aktywności, a w konsekwencji ogranicza swój rozwój i utwierdza się w przekonaniu o własnej bezwartościowości.

Osobowość unikająca wiąże się z dotkliwym przeżywaniem społecznej samoizolacji. W gruncie rzeczy bowiem człowiek lękliwy nie chce być samotny. Przeciwnie, spragniony jest bliskości i akceptacji otoczenia. Niestety, bardzo trudno jest mu zaskarbić sobie czyjąś sympatię. Jego postawa bowiem sprawia, że postrzegany jest jako podejrzliwy, pełen zahamowań, a nawet oceniający. Czasem też staje się zupełnie „niewidoczny” dla innych. W efekcie taka osoba zwykle jest samotna, co staje się powodem jej cierpienia, które może przerodzić się w depresję czy fobię społeczną.

Jak sobie radzić z osobowością unikającą?

Zaburzenia osobowości nie są chorobami, które - tak jak np. wspomnianą fobię społeczną - można leczyć farmakologicznie. Nie oznacza to jednak, że człowiek z osobowością lękliwą skazany jest na samotność i życie z zaniżonym poczuciem własnej wartości. Jeśli czujesz, że dotyczą cię wyżej opisane problemy, możesz zgłosić się na psychoterapię.

Najbardziej pomocna w przypadku osobowości unikającej jest terapia grupowa. Pozwala ona na ćwiczenie umiejętności społecznych w bezpiecznych warunkach, bo w obecności wykwalifikowanego terapeuty i wśród osób, które zmagają się z podobnymi problemami. Dla osoby lękliwej nawet taka forma kontaktu z ludźmi może jednak okazać się zbyt trudna.

Jeśli nie czujesz się gotowy na spotkania w grupie terapeutycznej, w pierwszej kolejności podejmij terapię indywidualną, w której toku możesz między innymi:

  • lepiej zrozumieć swoje lęki i związane z nimi zachowania,

  • spojrzeć z dystansu na swoje relacje z ludźmi i zrozumieć ich zachowania,

  • zbudować samoocenę opartą o prawdziwszy obraz samego siebie.

Terapeuta być może zaproponuje ci doraźne zażywanie leków, które łagodzą wegetatywne objawy lęku społecznego (takie jak np. drżenie rąk, nadmierną potliwość czy rumienienie się, często na samą myśl o spotkaniu z ludźmi). Przede wszystkim jednak w pokonaniu go pomoże ci nowy sposób myślenia o sobie i o osobach w twoim otoczeniu.

Źródła
  1. M. Seligman, E. Walker, D. Rosenhan, Psychopatologia, tł. J. Gilewicz, A. Wojciechowski, Poznań 2003.
  2. A. Jakubik, Zaburzenia osobowości, Warszawa 2003.
  3. T. Millon, R. Davis, Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie, tł. H. Grzegołowska-Klarkowska, J. Kotlicka, M. Ślósarska, Warszawa 2009.
Author Anna Dobroń picture

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych w Welbi należy skonsultować ich treść z lekarzem. Welbi dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów był najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.

Najchętniej czytane

jakie-sa-typy-osobowosci-co-warto-o-nich-wiedziec
Zdrowie psychiczne
2 min.
Jakie są typy osobowości? Co warto o nich wiedzieć?
30.07.2021
autyzm-wysokofunkcjonujacy-objawy-terapia
Zdrowie psychiczne
1 min.
Autyzm wysokofunkcjonujący – jak się objawia i jak sobie z nim radzić?
28.07.2022
lek-przed-ptakami-awizofobia-jakie-sa-przyczyny-i-objawy
Zdrowie psychiczne
2 min.
Lęk przed ptakami (awizofobia) - jakie są przyczyny i objawy?
30.07.2021
czlowiek-empatyczny-co-to-znaczy-czym-sie-cechuje
Zdrowie psychiczne
1 min.
Kim jest człowiek empatyczny? Czemu służy empatia i czy można jej się nauczyć?
03.06.2022
Popularne w kategorii Zdrowie psychiczne
osobowosc-schizotypowa-czym-sie-charakteryzuje
Zdrowie psychiczne
1 min.
Na czym polega osobowość schizotypowa i jak sobie z nią radzić?
19.05.2021
  • Kontakt
  • Regulamin serwisu
  • Polityka prywatności

© 2023 Welbi. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Serwis welbi.pl ma charakter edukacyjny, nie stanowi i nie zastępuje porady lekarskiej. Redakcja serwisu dokłada wszelkich starań, aby informacje w nim zawarte były poprawne merytorycznie, jednakże decyzja dotycząca leczenia należy do lekarza. Redakcja i wydawca serwisu nie ponoszą odpowiedzialności wynikającej z zastosowania informacji zamieszczonych na stronach serwisu, który nie prowadzi działalności leczniczej polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w rozumieniu art. 3 ust 1 ustawy o działalności leczniczej.