Pasożyty ludzkie - rodzaje, przyczyny, objawy i leczenie

Pasożyty u człowieka - jak można się nimi zarazić?

Istnieje kilka sposobów zarażenia pasożytami. Najczęściej ma to miejsce drogą układu pokarmowego. Osoba zdrowa połyka jaja, cysty lub larwy robaka wraz z pokarmem lub wodą. Pasożyty można przenieść w okolicę ust również na dłoniach (np. po dotknięciu skażonej gleby, sierści zwierzęcia, jego odchodów lub zakażonych przedmiotów codziennego użytku).

Do zakażenia pasożytami ludzkimi może dojść przez skórę. Robak dostaje się na nią wraz z kurzem lub poprzez używanie tych samych przyborów kosmetycznych. Niektóre pasożyty wykorzystują mikrouszkodzenia naskórka, aby przedostać się głębiej do organizmu.

Pasożyty mogą rozprzestrzeniać się drogą śródmaciczną. Wówczas przedostają się z organizmu matki do organizmu płodu przez łożysko. Przykładem jest pierwotniak Toxoplasma gondii, który wywołuje toksoplazmozę

Jakie są objawy pasożytów ludzkich?

Objawy pasożytów ludzkich zależą od rodzaju robaka, który zaatakował organizm człowieka. Osoba chora może zaobserwować u siebie dolegliwości ze strony układu pokarmowego, skóry, narządów wewnętrznych lub ogólnoustrojowe. Ich pojawienie się zawsze trzeba skonsultować z lekarzem.

Najczęściej pasożyty ludzkie atakują przewód pokarmowy. Wówczas możliwe objawy to:

• bóle brzucha,

• nudności i wymioty,

• brak lub wzrost apetytu,

• biegunka,

• utrata masy ciała,

• wzdęcia,

• zaparcia,

• ogólne osłabienie,

• świąd w okolicy odbytu,

• rozdrażnienie lub apatia,

• nadmierne pobudzenie,

• zaburzenia snu,

• zahamowanie rozwoju fizycznego lub psychicznego,

• niedokrwistość.

Inne objawy, które mogą pojawić się, gdy dojdzie do inwazji pasożytami, to:

• świąd skóry i pokrzywka,

• stan zapalny skóry,

• świąd skóry,

• zmiany skórne,

• powiększenie węzłów chłonnych,

• gorączka,

• kaszel,

• objawy grypopodobne,

• ogólne pogorszenie samopoczucia,

• dolegliwości ze strony stawów,

• zajęcie narządów wewnętrznych (np. zapalenie mózgu i opon mózgowych).

Warto pamiętać, że nie u wszystkich zakażonych osób pasożyty wywołują objawy. Ponadto dolegliwości mogą mieć różny stopień nasilenia.

Jakie są rodzaje pasożytów ludzkich?

Istnieje wiele robaków, które mogą wywołać choroby pasożytnicze. Poniżej przedstawiamy najbardziej znane rodzaje pasożytów ludzkich.

Tasiemiec

Tasiemce mogą osiągnąć nawet kilka metrów długości. Ich ciało składa się z tysięcy członów. Ze względu na budowę wyróżniane są:

• tasiemiec nieuzbrojony,

• tasiemiec uzbrojony,

• tasiemiec bąblowcowy,

• tasiemiec karłowaty.

Pasożyt u człowieka wywołuje tasiemczycę. Choroba ta pojawia się na skutek zakażenia drogą pokarmową. Objawia się: bólami brzucha, biegunkami, nudnościami, osłabieniem, chudnięciem i dolegliwościami ze strony układu nerwowego. Szczególną postacią choroby jest bąblowica, która zajmuje narządy wewnętrzne (najczęściej wątrobę, ale też mózg, płuca lub kości).

Glista ludzka

Glista ludzka osiąga nawet 40 cm długości. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową. Robak wywołuje chorobę, jaką jest glistnica. Na zachorowanie szczególnie narażone są dzieci. Objawia się ona: zawrotami głowy, ogólnym osłabieniem, reakcjami alergicznymi, nadpobudliwością, obrzękiem twarzy. Glista ludzka może przedostać się również do płuc lub dróg żółciowych.

Nużeniec

Długość ciała nużeńca nie przekracza 0,4 mm. Żeruje on na skórze, szczególnie nocą. Chorobą, którą wywołuje, jest nużyca. Objawia się ona: świądem, zapaleniem gruczołu łojowego, zapaleniem mieszka włosowego, podrażnieniem ujścia gruczołów łojowych. Nużeniec sprzyja powstawaniu trądziku.

Tęgoryjec

Tęgoryjec osiąga maksymalnie 2 cm długości. Jego ciało ma jasnoróżowy kolor. Miejscem jego bytowania jest dwunastnica. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową poprzez spożycie larw razem z wodą lub owocami i warzywami. Zdarza się także, że pasożyt wwierca się w skórę, a następnie przedostaje do naczyń krwionośnych. Tęgoryjec żywi się krwią, dlatego może powodować niedokrwistość. Gdy inwazja trwa długo, dochodzi do śmierci człowieka. Pasożyt jest rzadko spotykany w Europie (jeśli już, to głównie na Południu). Występuje przede wszystkim w strefie subtropikalnej.

Włosogłówka

Włosogłówka ma nitkowaty kształt, a jej ciało osiąga około 5 cm długości. Atakuje układ pokarmowy - wnika w ścianę jelita cienkiego i żywi się głównie krwią. Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez spożycie skażonej wody lub zjedzenie warzyw i owoców, na których znajdują się jaja włosogłówki. Jej objawy dotyczą głównie przewodu pokarmowego. Niekiedy pojawiają się także dolegliwości ze strony układu krążenia lub układu nerwowego. Obserwowane symptomy to: bóle brzucha na dole, śluzowa biegunka, niedokrwistość, zawroty i bóle głowy, nerwica.

Niektóre pasożyty wywołują choroby wyłącznie u człowieka. Są też takie, które występują również u zwierząt, dlatego do zakażenia może dojść po kontakcie z psem, kotem lub trzodą chlewną.

Diagnostyka pasożytów u człowieka

Gdy pojawią się objawy, które świadczą o inwazji pasożytniczej, należy udać się do lekarza. Specjalista przeprowadzi diagnostykę, dzięki której możliwe będzie wdrożenie odpowiedniego leczenia. Metody diagnostyczne różnią się w zależności od tego, jaki pasożyt jest podejrzewany o wywołanie choroby. Możliwe jest wykonanie:

• badań laboratoryjnych krwi (w celu wykrycia swoistych przeciwciał klasy IgM i IgG),

• wymazu z odbytu (w przypadku pasożytów układu pokarmowego),

• badania kału (w przypadku pasożytów układu pokarmowego),

• badania mieszka włosowego (w przypadku pasożytów skóry).

Niekiedy choroba pasożytnicza powoduje odchylenia w podstawowych badaniach krwi. Nie jest to jednak wystarczające do postawienia diagnozy.

Leczenie pasożytów u człowieka

Leczenie zależy od rodzaju robaka, który wywołał chorobę. Opiera się ono na metodach farmakologicznych, a ich celem jest odrobaczanie, czyli usunięcie pasożyta. Osoba chora powinna stosować leki o działaniu miejscowym (w przypadku pasożytów skóry) lub ogólnoustrojowym. Zwykle leczenie przeprowadza się wyłącznie u osób z potwierdzonym zakażeniem. Zdarza się jednak, że wdraża się je, gdy obecne są objawy kliniczne. Niekiedy terapią objęci są wszyscy domownicy (ma to miejsce m.in. w przypadku owsików).

W zwalczaniu robaków u człowieka mogą pomóc naturalne sposoby. Dobrze sprawdza się m.in. piołun na pasożyty, a ponadto:

• pestki dyni,

• olejek z oregano,

• tymianek,

• szałwia.

Warto pamiętać, że naturalne sposoby na pasożyty nie mogą zastąpić terapii zleconej przez lekarza. Stosuje się je wyłącznie jako jej wsparcie.

Profilaktyka pasożytów u człowieka

Aby zmniejszyć ryzyko inwazji pasożytniczej, należy:

• często myć ręce (zwłaszcza po wyjściu z toalety, zabawie ze zwierzakiem, powrocie do domu, przed jedzeniem),

• myć owoce i warzywa przed ich zjedzeniem,

• unikać obgryzania paznokci,

• unikać korzystania ze wspólnych ręczników i przyborów kosmetycznych,

• często zmieniać pościel,

• unikać spożywania surowego lub niedogotowanego mięsa,

• korzystać z salonów fryzjerskich i kosmetycznych, w których przestrzegane są zasady higieny.

Na inwazję pasożytniczą narażeni są wszyscy, dlatego powyższe zasady dotyczą każdego człowieka.

1. K. Korzeniewski, Choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego w Polsce, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2016, t. 10, nr 1, s. 10-18.
2. E. Hadaś, M. Derda, Pasożyty - zagrożenie nadal aktualne, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2014, t. 95, nr 1, s. 6-13.
3. J. Popielska, M. Marczyńska, Zakażenia pasożytnicze przewodu pokarmowego, „Standardy Medyczne/Pediatria” 2013, t. 10, s. 474–479.
4. J. Popielska, M. Marczyńska, Najczęstsze zarażenia pasożytnicze w Polsce, „Pediatria po Dyplomie” 2012 https://podyplomie.pl/pediatria/12173,najczestsze-zarazenia-pasozytnicze-w-polsce (dostęp 24.03.2021).