Staw skroniowo-żuchwowy: co warto o nim wiedzieć?

Staw skroniowo-żuchwowy – budowa

Staw skroniowo-żuchwowy zlokalizowany jest u podstawy czaszki ku przodowi otworu słuchowego zewnętrznego oraz u podstawy wyrostka jarzmowego kości skroniowej, czyli tuż przed strukturami ucha. Łączy dolną szczękę z czaszką. Jest on symetrycznie parzystym stawem po obu stronach głowy.Staw skroniowo-żuchwowy to złożona struktura anatomiczna, w skład której wchodzą elementy zarówno kości skroniowej, jak i żuchwy oraz szczęki dolnej. Od strony czaszki aparat ruchu tworzy dół żuchwowy, z kolei na żuchwie powierzchnią stawową jest głowa żuchwy. Pomiędzy powierzchniami stawowymi znajduje się krążek stawowy, stworzony z chrząstki włóknistej. Ten element dzieli jamę stawową na dwie komory, dzięki czemu możesz wykonywać ruchy wysuwania i cofania żuchwy (czyli ruchy ślizgowe), opuszczania i podnoszenia żuchwy, tzn. otwieranie i zamykanie (ruchy zawiasowe), a także ruchy boczne, będące kombinacją powyższych, niezbędnych do żucia.Cały staw skroniowo-żuchwowy otoczony jest torebką stawową. Poza tym w skład budowy aparatu ruchu wchodzą więzadła boczne, klinowo-żuchwowe i rylcowo-żuchwowe, które stabilizują torebkę i wspierają pracę szczęki, kierując jej ruchami. Staw skroniowo-żuchwowy zaopatrują gałązki tętnicy szyjnej zewnętrznej oraz nerw żwaczowy i uszno-skroniowy, będące gałęziami nerwu żuchwowego.

Jakie mogą być przyczyny bólu stawu skroniowo-żuchwowego?

Ze względu na złożoną budowę stawu skroniowo-żuchwowego i funkcje, jakie pełni w organizmie, jest on jednym z najczęściej używanych i nadmiernie obciążonych aparatów ruchu. Wiąże się to przede wszystkim z używaniem stawu do jedzenia, mówienia, wyrażania emocji czy ziewania.Staw mocno eksploatowany jest także w przebiegu wielu chorób związanych z uzębieniem. Do grupy tego typu zaburzeń należy np. bruksizm, wywoływany m.in. stresem, a także wadami zgryzu. Nadmierne napięcie mięśni żucia lub nieprawidłowości pracy stawów skroniowo-żuchwowych mogą stać się wówczas przyczyną wielu problemów zdrowotnych. Jeśli więc odczuwasz częste bóle głowy, słyszysz trzaski podczas otwierania ust, dokucza Ci dyskomfort w okolicy uszu po zbyt długim żuciu gumy lub gryzieniu twardych produktów spożywczych, obserwujesz deformację twarzoczaszki bądź też zbyt szybko ścierają Ci się zęby, źródłem problemów może być właśnie chory staw skroniowo-żuchwowy.Aby ustalić, co powoduje dysfunkcje stawu, warto wykonać badanie RTG, które pozwoli rozpoznać m.in. wady zgryzu czy ubytki zębowe i nieprawidłowości w ich wyrzynaniu się. Nieprzyjemny stan może także powstać w efekcie niedawno przebytego urazu w obrębie głowy lub szczęki, np. w wyniku kolizji komunikacyjnej lub przemocy fizycznej. To także częste powikłanie po intubacji oraz zabiegach stomatologicznych, wymagających długotrwałego otwarcia buzi.

Jak leczyć staw skroniowo-żuchwowy?

Jeśli chodzi o staw skroniowo-żuchwowy, objawy, jakie najczęściej mogą Ci dokuczać, to poza miejscowym bólem obrzęk, ale także dolegliwości, takie jak ograniczenia ruchomości, czyli trudności z szerokim otwarciem ust, bądź blokowanie się żuchwy po otwarciu. Nierzadko też pojawiający się dyskomfort w okolicy uszu może być mylony z zapaleniem ucha czy problemami z zębami mądrości. Często dokucza również ból głowy.Aby złagodzić przebieg dolegliwości i jednocześnie zapewnić stawom skroniowo-żuchwowym odpowiednie warunki do regeneracji, dobrze będzie, jeśli leczenie zaczniesz od eliminacji niezdrowych nawyków, np. żucia gumy czy jedzenia twardych pokarmów i produktów wymagających szerokiego otwierania buzi, takich jak jabłko lub kanapki typu fast food. Zalecana jest też kontrola ziewania i śmiania się. A jak dbać o zęby w przebiegu kłopotów ze stawami? W celu ich ochrony przed nadmiernym ścieraniem na czas rekonwalescencji dobrym rozwiązaniem jest szyna na staw skroniowo-żuchwowy, która odciąża i zmniejsza napięcie mięśni żucia. Ulgę od nieprzyjemnych dolegliwości przynosi leczenie ortodontyczne. Jest ono też metodą profilaktyczną, chroniącą przed nawrotami objawów. W usprawnianiu stawów skroniowo-żuchwowych pomocna jest fizjoterapia, mająca za zadanie zmniejszać zwarcie stawu, wykorzystująca zabiegi fizykoterapeutyczne oraz ćwiczenia nie tylko o charakterze ruchowym, ale też relaksującym.

1. A. Bochenek i in., Anatomia człowieka, PZWL, Warszawa 2005.
2. M. Brusa i in., Anatomia człowieka, Edra Urban & Partner, Wrocław 2019.