Polipy – skąd się biorą i jak należy je leczyć?

Polipy – czym są i jak wyglądają?

Nazwa polip pochodzi od greckiego słowa złożonego z dwóch członów: polys (tłum. „mnogi, wielki”) i pous (tłum. „macka, łapa, ramię”). Określa patologiczne uwypuklenie błony śluzowej w kierunku światła narządu i może powstawać m.in. w jamie nosowej,  żołądku, jelicie grubym czy macicy. Ta „narośl” składa się najczęściej z nóżki, zwanej szypułą, oraz z kulistego, miękkiego zgrubienia. Jej kształt można porównać do maczugi, łzy lub kiści winogron. Istnieją również polipy płaskie, bez wspomnianej wcześniej szypuły, trudniejsze do wykrycia w badaniach takich jak gastroskopia czy kolonoskopia. Polipy występują pojedynczo lub w postaci mnogiej, a średnica zmiany – w zależności od rodzaju – wynosi od 1 mm do nawet ponad 12 cm.

Najczęstsze typy polipów to:

• polip zapalny – powstaje w wyniku rozrostu błony śluzowej, który jest efektem wzmożonych procesów regeneracyjnych, w czasie np. przewlekłego stanu zapalnego;

• polip hiperplastyczny – inaczej zwany jest rozrostowym. Najczęściej występuje w postaci mnogiej, jednak zdecydowana większość nie zagraża zdrowiu ani życiu;

• polip gruczolakowaty – to zmiana, która wymaga dokładnej obserwacji i diagnozy. Szacuje się, że ok. 50% polipów tego typu o średnicy większej niż 2 cm może przekształcić się w nowotwór złośliwy.

Większość polipów diagnozuje się metodą endoskopową poprzez wprowadzenie do wnętrza ciała specjalnego wziernika, wyposażonego w małą kamerę. Polipy żołądka można wykryć w trakcie gastroskopii, a polip odbytu uwidacznia się podczas kolonoskopii. Aby wykryć guzy na macicy lub w obrębie jamy brzusznej, konieczne jest USG. Te badania są zwykle bezbolesne, a zdecydowana większość z nich odbywa się w znieczuleniu miejscowym lub, w przypadku istnienia wskazań, w krótkim znieczuleniu dożylnym. 

Polipy – skąd się biorą?

Przyczyny powstawania polipów w narządach wewnętrznych są zróżnicowane. Niekiedy decydują o nich czynniki genetyczne, choć ta przypadłość nie zawsze przechodzi z pokolenia na pokolenie. Polipy w nosie mogą być wynikiem alergii, przewlekłego zapalenia zatok, a nawet mukowiscydozy. Zmiany w żołądku często powstają na skutek choroby wrzodowej. W przypadku odbytu, jelita grubego i macicy przyczyną mogą być przedłużające się, nieleczone stany zapalne.

Prawdopodobnie ryzyko powstawania polipów w narządach wewnętrznych rośnie wraz z wiekiem. Co więcej, na niektóre odmiany guzów narażone są konkretne grupy wiekowe. Np. polipy nosa dotyczą przede wszystkim mężczyzn w wieku 50–60 lat, ale prawie nigdy nie zdarzają się u dzieci. Natomiast polipy jelita grubego powstają najczęściej po 30. roku życia, kiedy to zaleca się częstsze badania profilaktyczne.

Polipy – jakie są ich objawy?

Małe polipy zazwyczaj nie dają żadnych objawów. Jeśli są większe, mogą powodować różne dolegliwości w obrębie chorego narządu. W przypadku nosa będą to m.in.: trudności w oddychaniu, bezdech, chrapanie, wzmożone kichanie lub duża ilość ropnej wydzieliny. Na polip odbytu mogą wskazywać: częste biegunki, parcie na stolec i niecharakterystyczne bóle brzucha. Polip pęcherzyka żółciowego może dawać o sobie znać bólem w prawej górnej części brzucha, wymiotami lub nudnościami.

Jak można leczyć polipy?

Niewielkie zmiany w jamie nosowej np. małe polipy hiperplastyczne, często nie wymagają leczenia, a jedynie obserwacji i kontroli. W wielu przypadkach samoistnie się wchłaniają. Jeśli tak się nie dzieje, konieczna jest terapia. Przy małych polipach nosa lekarze najpierw proponują leczenie zachowawcze środkami na bazie sterydów, steroidami w aerozolu, antybiotykami, płukankami lub inhalacjami. Jeśli terapia nie przynosi efektu, konieczna jest polipektomia, czyli zabieg usunięcia polipów.

Polipy o średnicy poniżej 3 cm najczęściej usuwa się metodą endoskopową za pomocą specjalnego wziernika, wyposażonego w końcówkę tnąco-ssącą. Zabieg odbywa się po podaniu znieczulenia miejscowego lub ogólnego. Jeśli zmiana jest większa lub ma charakter nowotworowy, konieczna może być operacja, podczas której mogą zostać wycięte fragmenty narządów, np. jelita grubego. W dobie dzisiejszych postępów w endoskopii coraz częściej możliwe jest jednak uniknięcie zabiegu operacyjnego nawet w przypadku usuwania dużych zmian.

Polip a nowotwór

Wiele osób martwi się, że polip oznacza nowotwór złośliwy. Aby potwierdzić lub wykluczyć taką możliwość, należy pobrać fragment narośli, lub cała usunięta zmianę, i poddać ją badaniu histopatologicznemu. To najskuteczniejsza i najszybsza metoda, aby jednoznacznie określić charakter polipa, a następnie ustalić dalsze postępowanie. W wielu przypadkach zmiany okazują się niezłośliwe, jeśli zostaną odpowiednio wcześnie wykryte. Dlatego tak ważną rolę odgrywają badania profilaktyczne.

1. A. Deptała i in., Rak jelita grubego, Wydawnictwo Termedia, Poznań 2012.
2. A. Krzeski, Choroby nosa i zatok przynosowych, Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2003.
3. W. Noszczyk, Chirurgia, t. I, II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
4. A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, t. I, II, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
5. G. Wallner i in., Zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2018.