Owrzodzenie jamy ustnej – czym może być spowodowane? Jak je leczyć?

Co to jest owrzodzenie jamy ustnej?

Owrzodzenie jamy ustnej jest ubytkiem nabłonka i podnabłonkowej warstwy tkanki łącznej w obrębie śluzówki jamy ustnej. Jest ono także nazywane aftą, ale nie są to pojęcia równoznaczne. Owrzodzenie śluzówki jest zmianą sięgającą głębokich warstw tkanek. Afta natomiast jest terminem używanym zarówno do określenia owrzodzenia, jak i powierzchownych nadżerek śluzówki. 

Owrzodzenia jamy ustnej to bolesne, okrągłe zmiany, pokryte szarym nalotem i otoczone czerwoną obwódką. Mogą pojawić się po wewnętrznej stronie warg, policzków, na podniebieniu, dziąsłach, języku lub na dnie jamy ustnej. Istotnie pogarszają jakość życia, utrudniają bowiem przeżuwanie pokarmu i mowę. Owrzodzenie jamy ustnej u dziecka może być przyczyną odmawiania przez malucha jedzenia i picia, co stwarza niebezpieczeństwo odwodnienia. Konieczna jest wówczas wizyta u pediatry, który wykluczy grzybicę jamy ustnej i zaordynuje odpowiednie leczenie.

Naukowcy szacują, że z owrzodzeniem jamy ustnej zmaga się przynajmniej raz w życiu około 20–25% populacji. Zmiany mogą pojawić się w każdym wieku, ale dotyczą najczęściej osób w drugiej i trzeciej dekadzie życia. Nieco częściej dotykają kobiet niż mężczyzn. U niemal połowy pacjentów owrzodzenia pojawiają się wielokrotnie w ciągu życia. Większość owrzodzeń w jamie ustnej ma charakter łagodny. Pamiętaj jednak, że w niewielkim odsetku przypadków zmiana może być pierwszym objawem złośliwego nowotworu. Jeżeli owrzodzenie utrzymuje się u Ciebie przez ponad 3 tygodnie, zgłoś się do stomatologa.

• Sprawdź też, jakie domowe sposoby na grzybicę można stosować wspomagająco w terapii oraz jaką skuteczność mają zioła na grzybicę.

Dlaczego pojawiają się owrzodzenia jamy ustnej?

Przyczyny owrzodzeń w jamie ustnej nie są do końca poznane. Znane są jednak czynniki, które zwiększają ryzyko ich wystąpienia. Są to:

• uraz śluzówek jamy ustnej,

• stres,

• alergia,

• spożycie pokarmów, które mogą podrażniać śluzówkę, np. cytrusów, ostrych przypraw,

• menstruacja,

• zaburzenia wchłaniania, w tym celiakia,

• niedobór żelaza,

• niedobór niektórych witamin (kwasu foliowego, witaminy B6 i B12).

Ryzyko powstawania owrzodzeń w jamie ustnej możesz zmniejszyć, dbając o odpowiednią dietę oraz właściwą higienę jamy ustnej. Skonsultuj się ze stomatologiem online, aby dowiedzieć się, jak na co dzień dbać o zdrowy i piękny uśmiech.

Jakie są objawy owrzodzenia w jamie ustnej?

Przed pojawieniem się zmiany w obrębie jamy ustnej niekiedy miejscowo występują objawy prodromalne (zwiastunowe) – dyskomfort i pieczenie. Po 1–2 dniach na śluzówce pojawia się bolesne owrzodzenie o charakterystycznym wyglądzie. Jest okrągłe lub owalne, pokryte szaro-białym nalotem i otoczone rąbkiem zaczerwienienia. Niekiedy pojawia się krwawienie, np. z dziąsła objętego zmianą. Średnica owrzodzenia nie przekracza zwykle 1 cm. Nie towarzyszy mu gorączka, ból głowy ani powiększenie węzłów chłonnych. Obecność tych symptomów sugeruje inne rozpoznanie (np. opryszczkowe zapalenie jamy ustnej) i wymaga konsultacji z lekarzem.

Niewielkie owrzodzenia jamy ustnej goją się zwykle w ciągu 7–14 dni. Duże zmiany (o średnicy nawet 2–3 cm) mogą utrzymywać się nawet kilka tygodni lub miesięcy i często pozostawiają blizny.

Jakie badania wykonać?

Jeżeli zauważysz u siebie owrzodzenie na języku lub w innej okolicy jamy ustnej, zgłoś się do lekarza rodzinnego. Porozmawia on z Tobą na temat występujących objawów, zapyta o choroby przewlekłe i stosowane leki. Następnie obejrzy zmiany w jamie ustnej i oceni ogólny stan Twojego zdrowia. W dalszej kolejności zaleci Ci odpowiednie leczenie. Jeżeli uzna to za wskazane, skieruje Cię również na badania dodatkowe:

• morfologię krwi,

• stężenie żelaza i kwasu foliowego,

• poziom witaminy B12.

Pamiętaj, że badania laboratoryjne są wykonywane zwykle jedynie u osób z nawracającymi owrzodzeniami w obrębie jamy ustnej. Jeśli zmagasz się z bolesną aftą po raz pierwszy, lekarz prawdopodobnie odstąpi od pogłębienia diagnostyki.

Metody leczenia owrzodzeń w jamie ustnej

Leczenie owrzodzeń w jamie ustnej ma na celu przede wszystkim zmniejszenie dolegliwości bólowych i przyspieszenie gojenia się zmian. Miejscowo stosuje się preparaty: 

• przeciwbólowe, np. benzokainę,

• odkażające, np. chlorheksydynę,

• powlekające owrzodzenie, np. subsalicylan bizmutu,

• przeciwzapalne, w tym glikokortykosteroidy.

Pomocny w leczeniu owrzodzeń jamy ustnej jest także miód. W przypadku długo utrzymujących się, ciężkich owrzodzeń stosuje się doustnie glikokortykosteroidy, pentoksyfilinę, a niekiedy również metotreksat czy cyklosporynę. Równolegle konieczne jest wówczas przeprowadzenie badań diagnostycznych. W przypadku stwierdzenia niedoborów żelaza, cynku czy witamin konieczna jest ich odpowiednia suplementacja.

• Przeczytaj więcej o domowych sposobach na afty.