Hipercholesterolemia – przyczyny, objawy i leczenie

Hipercholesterolemia – czym jest i jak się rozwija?

U zdrowego człowieka norma cholesterolu całkowitego nie powinna przekraczać 200 mg/dl. Stan podwyższonego parametru wskazuje na hipercholesterolemię. Szacuje się, że w Polsce podwyższony cholesterol występuje nawet u 61% pacjentów. Hipercholesterolemia u 65% osób jest nierozpoznana, a jedynie 8% chorych poddawanych jest leczeniu.

Ze względu na etiologię schorzenia wyróżnia się dwa rodzaje hipercholesterolemii. Są to:

1. Hipercholesterolemia pierwotna – uwarunkowana jest genetycznie i powstaje na skutek mutacji genu receptora LDL. Ponieważ ma charakter autosomalny, dziedziczna jest w linii prostej.

2. Hipercholesterolemia wtórna – powstaje na skutek działania wielu czynników zewnętrznych, m.in. stosowania niektórych leków (środków moczopędnych, kortykosteroidów, progestagenów, tiazydów, inhibitorów w leczeniu HIV) i chorób współistniejących (m.in.: reumatoidalnego zapalenia stawów, tocznia rumieniowatego, łuszczycy, choroby nerek, nieleczonej cukrzycy, nieustabilizowanej choroby tarczycy). W grupie ryzyka rozwoju hipercholesterolemii wtórnej znajdują się osoby, w których rodzinie występują przypadki przedwczesnej miażdżycy (poniżej 40. roku życia) i przewlekłe choroby sercowo-naczyniowe.

Objawy hipercholesterolemii

Podwyższone parametry cholesterolu przez długi czas nie dają żadnych objawów, a wszelkie nieprawidłowości od norm wykrywane są przypadkowo. Hipercholesterolemia objawia się rozwojem żółtaków ścięgien, stawów kolanowych, powierzchni łokciowych, powiek, rąbka starczego rogówki. Nadmierne stężenie cholesterolu we krwi prowadzi do wystąpienia miażdżycy i związanych z nią powikłań, m.in.: choroby niedokrwiennej serca, niedokrwienia kończyn, a nawet udaru mózgu.

Diagnostyka i leczenie hipercholesterolemii

Diagnostyka hipercholesterolemii jest prosta i polega na analizie laboratoryjnej. Wykonywane jest oznaczenie lipidogramu, zawierającego cholesterol całkowity (cCh), cholesterol frakcji HDL, cholesterol frakcji LDL, stężenie TG. Leczenie hipercholesterolemii zakłada przede wszystkim modyfikację stylu życia i wyzbycie się nieprawidłowych nawyków żywieniowych. Pacjent musi zadbać również o regularną aktywność fizyczną. Wprowadzenie farmakoterapii jest indywidualne i zależy od ogólnego stanu zdrowia chorego i jego wyników badań. Do leków najczęściej stosowanych w leczeniu hipercholesterolemii należą: statyny, żywice jonowymienne, fibraty, inhibitory wchłaniania cholesterolu, kwas nikotynowy. Mają one działanie obniżające poziom cholesterolu w osoczu, zmniejszają ponadto jego produkcję w wątrobie i ograniczają wchłanianie cholesterolu w przewodzie pokarmowym.

Początkowo stosowana jest minimalna dawka jednego leku, którą następnie stopniowo się zwiększa do poziomu tolerowanego przez organizm. W przypadku braku efektu leczenia dopuszcza się połączenie różnych leków. Farmakoterapia hipercholesterolemii wymaga stałego i regularnego monitorowania wyników za pomocą analizy laboratoryjnej w celu uniknięcia działań niepożądanych.

Profilaktyka w zapobieganiu rozwojowi hipercholesterolemii

Właściwa profilaktyka hipercholesterolemii polega przede wszystkim na unikaniu czynników ryzyka i nabyciu zdrowych nawyków żywieniowych. Stosowanie się do zasad pomaga obniżyć stężenie cholesterolu we krwi nawet o 30%. Pacjenci obarczeni hipercholesterolemią pierwotną powinni zadbać o właściwe nawyki żywieniowe już od najmłodszych lat.

Główne założenia profilaktyki hipercholesterolemii:

• unikanie spożywania produktów bogatych w tłuszcze trans (margaryny, oleju palmowego, oleju kokosowego, tłustych serów, wysokotłuszczowej śmietany, tłustych mięs, np. boczku);

• unikanie produktów wysokoprzetworzonych, dań typu fast food i słonych przekąsek (chipsów, frytek, chrupek);

• unikanie spożywania gotowych, tłustych sosów i kremów;

• ograniczenie spożycia alkoholu, szczególnie w postaci słodzonych drinków;

• ograniczenie kaloryczności posiłków;

• ograniczenie spożycia soli;

• ograniczenie spożycia węglowodanów prostych (słodyczy, wyrobów cukierniczych, wyrobów z ciasta francuskiego, owoców po godzinie 18.00, napojów słodzonych cukrem);

• rezygnacja z palenia papierosów;

• redukcja masy ciała i obwodu talii do poziomu < 94 cm u mężczyzn i < 80 cm u kobiet.

Prawidłowe nawyki w profilaktyce hipercholesterolemii:

• stosowanie olejów roślinnych (oliwy, oleju lnianego, rzepakowego, z pestek winogron);

• stosowanie diety lekkostrawnej, niskotłuszczowej, opartej na produktach sezonowych, świeżych i nieprzetworzonych;

• zwiększenie błonnika w diecie do 45 g dziennie (z przewagą produktów pełnoziarnistych);

• wprowadzenie do diety produktów naturalnie fermentowanych (kiszonek, jogurtów, maślanek);

• spożywanie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (awokado, kukurydzy, ryb, słonecznika, soi);

• zamiana produktów pszennych na pełnoziarniste;

• wprowadzenie do diety kaszy;

• jedzenie surowych i gotowanych warzyw w ilości do 200 g dziennie;

• jedzenie świeżych owoców w ilości do 200 g dziennie;

• wprowadzenie do diety nabiału o obniżonej zawartości tłuszczu;

• sięganie po rośliny strączkowe, które równoważą spożycie białka i stanowią alternatywę dla mięsa;

• spożywanie ryb;

• przygotowywanie posiłków metodą gotowania, duszenia, pieczenia;

• nabycie nawyku aktywności fizycznej o umiarkowanej intensywności minimum 3 razy w tygodniu przez 45 minut.