Bruceloza – zakaźna choroba odzwierzęca

Bruceloza – zakaźna choroba odzwierzęca

Bruceloza to zakaźna choroba odzwierzęca o potencjale epidemiologicznym. Za rozwój zoonozy odpowiedzialne są bakterie z rodzaju Brucella. Wyróżnia się 10 gatunków patogenu, z czego dla człowieka szczególnie niebezpieczne są 4: B. melitensis, B. suis, B. abortus i B. canis. Bruceloza znana jest również pod nazwą gorączki falistej, gorączki śródziemnomorskiej, gorączki mleka koziego.

Drogi zakażenia brucelozą

Głównym źródłem zakażenia są chore zwierzęta, ich wydaliny i wydzieliny. Do przeniesienia patogenów dochodzi najczęściej na trzy sposoby:

• przez spożycie zakażonego mięsa i produktów odzwierzęcych, np. niepasteryzowanego mleka; 

• przez uszkodzoną skórę; 

• przez drogi oddechowe w wyniku wdychania bakterii w postaci aerozolu. 

W diagnostyce brucelozy potwierdzono również przypadki zakażenia w wyniku transfuzji krwi lub przeszczepu szpiku kostnego, w drodze kontaktów seksualnych, a także w trakcie porodu, w którym doszło do przeniesienia drobnoustrojów z matki na dziecko. 

Bruceloza jest określana jako choroba zawodowa, gdyż w grupie ryzyka zakażenia znajdują się lekarze weterynarii, pracownicy rzeźni, rolnicy i hodowcy zwierząt gospodarskich, głównie: owiec, kóz, baranów, bydła, świń, psów, gryzoni. W związku z tym, zgodnie z art. 41. ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 roku, w przypadku wykrycia choroby u zwierząt ich właściciel jest zobowiązany do powiadomienia organów Inspekcji Weterynaryjnej.

Bakteria Brucella jest odporna na działanie czynników środowiska zewnętrznego, dlatego choroba występuje na wszystkich kontynentach i we wszystkich strefach klimatycznych. Obecność bakterii stwierdzono również w mięsie dzikich zwierząt lądowych (dzików, łosi, lisów, kojotów, wilków, reniferów) i morskich (wielorybów, delfinów, morświnów, lwów morskich, fok). 

Objawy i przebieg brucelozy 

Po przeniknięciu do organizmu bakterie trafiają do węzłów chłonnych, a następnie do krwi, z którą transportowane są do stawów i narządów. Czas inkubacji w zależności od odpowiedzi immunologicznej organizmu może trwać od 5 dni do nawet kilku miesięcy. Najczęściej jednak pierwsze dolegliwości chory zaczyna odczuwać po mniej więcej 4 tygodniach od kontaktu z patogenem. Objawy i przebieg brucelozy zależą od rodzaju bakterii wywołującej zakażenie. Łagodna postać może przebiegać skąpoobjawowo ze stanem podgorączkowym. Ostra postać brucelozy utrzymuje się nawet do 8 tygodni. W tym czasie rozwijają się objawy grypopodobne w postaci gorączki, nadmiernej potliwości, bólu mięśni, głowy i stawów, osłabienia i złego samopoczucia. Chory doświadcza również nasilonych objawów ze strony układu pokarmowego. Występują wymioty, biegunka, zaparcia i utrata masy ciała. Ostra postać brucelozy prowadzi do powiększenia wątroby, śledziony i węzłów chłonnych. 

Leczenie i profilaktyka zakażenia brucelozą

Przebieg i objawy brucelozy są podobne do innej choroby odzwierzęcej – listeriozy. Dlatego podstawą diagnostyki jest pobranie materiału biologicznego, z którego następnie izolowane i identyfikowane są bakterie. Pomocniczo diagnostykę uzupełniają badania radiologiczne, laryngologiczne i neurologiczne.

Zakażenie bakterią Brucella może mieć charakter przewlekły, a choroba jest dla organizmu wyniszczająca. Rzadko jednak kończy się zgonem – śmiertelność wynosi do 5% i zwykle jest wynikiem nieleczonych powikłań. Dlatego, o ile zakażenie brucelozą nie jest groźne, o tyle leczenie powinno być podjęte w celu zapobiegania powikłaniom, które mogą prowadzić zarówno do trwałych zaburzeń, jak i do śmierci. Najczęściej diagnozowane są: zapalenie wsierdzia, zapalenie nerek, zapalenie jąder i najądrzy, choroby neurologiczne (zapalenie błony naczyniowej oka, zapalenie opon mózgowych, neuropatie obwodowe), zesztywniające zapalenie stawów.

Według zaleceń WHO w leczeniu brucelozy stosowana jest doksycyklina. U dzieci zalecana jest terapia trimetoprimem i sulfametoksazolem. Podobnie jak inne choroby bakteryjne, zakażenie brucelozą miewa charakter nawrotowy, a ponowne pojawienie się objawów najczęściej wynika z przedwcześnie przerwanej antybiotykoterapii.

Podstawowa profilaktyka zakażenia brucelozą polega na szczepieniu zwierząt gospodarskich. Hodowcy powinni pamiętać o regularnym, okresowym badaniu zwierząt w kierunku wykrywania bakterii. Bardzo ważne jest również systematyczne sprzątanie i dezynfekowanie pomieszczeń, w których żyją i przebywają zwierzęta. Dezynfekcji powinien podlegać również sprzęt, który służy do pojenia, karmienia, dojenia czy obróbki zwierząt. Niestety nie ma szczepionki ochronnej dla ludzi, dlatego jedyną profilaktyką w zakresie bezpieczeństwa jest unikanie spożywania mięsa, mleka i serów pochodzących z nieznanych hodowli.

1. L. Miziak i in., Bruceloza zoonoza o światowym zasięgu, „Życie Weterynaryjne” 2014, 89(1), s. 35–40.