Badanie glukozy we krwi – jak się do niego przygotować? Jakie są normy?
Oznaczenie stężenia glukozy we krwi jest jednym z najczęściej wykonywanych badań laboratoryjnych. Glukoza jest cukrem, który w organizmie człowieka stanowi główne źródło energii. Jej poziom we krwi jest regulowany przede wszystkim przez insulinę – hormon wydzielany w trzustce. Zarówno zbyt wysokie, jak i zbyt niskie stężenie glukozy we krwi może być oznaką poważnych chorób. Dowiedz się, jaki powinien być poziom glukozy we krwi i jak prawidłowo przygotować się do badania.

Polecane




- Co to jest glukoza? Co odpowiada za jej poziom we krwi?
- Kto powinien wykonać badanie stężenia glukozy?
- Jak przygotować się do badania poziomu glukozy we krwi?
- Jaki jest prawidłowy poziom glukozy we krwi?
- Co może oznaczać wysokie stężenie glukozy we krwi?
- O czym świadczy zbyt niski poziom glukozy we krwi?
Co to jest glukoza? Co odpowiada za jej poziom we krwi?
Glukoza jest cukrem prostym, który w ustroju każdego człowieka stanowi podstawowe źródło energii potrzebnej do przemian metabolicznych. Jest dostarczana do organizmu wraz z pożywieniem w różnych formach:
cukrów prostych – fruktozy i galaktozy,
disacharydów – laktozy i sacharozy,
cukrów złożonych – skrobi, glikogenu i celulozy.
W przewodzie pokarmowym disacharydy i cukry złożone ulegają rozłożeniu na cukry proste, a następnie zostają przetransportowane do krwi. Prawidłowy poziom cukru we krwi (glikemii) jest regulowany przede wszystkim przez dwa hormony wydzielane przez trzustkę – insulinę i glukagon. Gdy poziom glukozy we krwi wzrasta (np. po posiłku), dochodzi do wyrzutu insuliny produkowanej przez komórki beta. Hormon ten pobudza transport glukozy do wnętrza komórek, a w konsekwencji obniża jej poziom we krwi. To nie jedyna funkcja insuliny. Stymuluje ona również odkładanie tkanki tłuszczowej i proces glikogenogenezy (wytwarzania glikogenu, czyli „magazynu” glukozy) w wątrobie oraz tkance mięśniowej. Zmniejsza natomiast wytwarzanie glukozy poprzez hamowanie procesu glikogenolizy (rozkładania glikogenu) i glukoneogenezy (syntezy glukozy).
Glukagon jest wytwarzany przez komórki alfa trzustki. Gdy poziom glukozy zmniejsza się, dochodzi do wydzielania tego hormonu. Pobudza on wątrobę do wytwarzania glukozy (nasila glikogenolizę i glukoneogenezę) i zwiększenia jej stężenia we krwi. Wyrzut glukagonu może być spowodowany także przez inne czynniki. Należą do nich m.in. stres i wysiłek fizyczny.
Kto powinien wykonać badanie stężenia glukozy?
Zbyt wysoki poziom glukozy we krwi (hiperglikemia) może świadczyć o stanie przedcukrzycowym lub cukrzycy. Badanie przesiewowe w kierunku cukrzycy powinna wykonywać raz na trzy lata każda osoba, która ukończyła 45 rok życia. Bez względu na wiek należy zmierzyć poziom glukozy we krwi również w przypadku:
nadwagi lub otyłości,
niskiej aktywności fizycznej,
stwierdzonej cukrzycy u innych członków rodziny,
obecności innych chorób układu sercowo-naczyniowego,
stwierdzenia zaburzeń gospodarki lipidowej, np. podwyższonego stężenia trójglicerydów we krwi.
Musi je wykonać ponadto każda kobieta z zespołem policystycznych jajników, która zmagała się w ciąży z cukrzycą ciążową, która urodziła dziecko o masie ciała przekraczającej 4 kg.
Wskazaniem do niezwłocznego wykonania badania poziomu glukozy we krwi jak również przeprowadzenia doustnego testu obciążenia glukozą jest również wystąpienie objawów cukrzycy lub hipoglikemii (obniżonej glikemii). O tym, jakie symptomy powinny wzbudzić Twój niepokój, przeczytasz w dalszej części artykułu.
Jak przygotować się do badania poziomu glukozy we krwi?
Aby wynik oznaczenia stężenia glukozy we krwi był wiarygodny, musisz odpowiednio przygotować się do badania:
nie modyfikuj diety na kilka dni przed pobraniem krwi;
do laboratorium zgłoś się na czczo, po 10–16 godzinach od spożycia ostatniego posiłku;
na badanie zgłoś się rano, najlepiej między godziną 7:00 a 9:00;
jeżeli przyjmujesz leki, skonsultuj się z lekarzem odnośnie ich zażycia przed pobraniem krwi.
Bardzo istotne jest, aby krew została poddana analizie jak najszybciej, tzn. w ciągu 60 minut od pobrania. Naukowcy udowodnili, że poziom glukozy w próbce krwi zmniejsza się o 5–7% na godzinę.
Jaki jest prawidłowy poziom glukozy we krwi?
Według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego prawidłowy poziom glikemii na czczo powinien mieścić się w zakresie 70–99 mg/dl [1]. Stężenie glukozy na czczo <70 mg/dl jest określane mianem hipoglikemii, a >99 mg/dl – hiperglikemii.
Wyniki przekraczające powyższą normę upoważniają lekarza do rozpoznania:
nieprawidłowej glikemii na czczo – gdy jej wartość wynosi 100–125 mg/dL; w takim wypadku konieczne jest wykonanie także testu OGTT (doustnego testu obciążenia glukozą); nieprawidłowa glikemia na czczo to jeden ze stanów przedcukrzycowych,
cukrzycy – gdy glikemia na czczo w dwóch badaniach wynosi ≥ 126 mg/dl.
Stanem przedcukrzycowym jest również nieprawidłowa tolerancja glukozy, czyli poziom glukozy w 120 minucie testu OGTT wynoszący 140–199 mg/dl.
Do rozpoznania cukrzycy upoważnia także:
glikemia przygodna (bez pozostawania na czczo) wynosząca ≥ 200 mg/dl u osoby z objawami cukrzycy,
glikemia ≥ 200 mg/dl w 120 minucie testu OGTT,
poziom hemoglobiny glikowanej HbA1c ≥ 6,5%, pod warunkiem wykonania oznaczenia metodą certyfikowaną, np. HPLC.
Jeżeli zdiagnozowano u Ciebie cukrzycę, zgłoś się do diabetologa, czyli specjalisty w profilaktyce, diagnostyce i leczeniu tej choroby. Zleci on dodatkowe testy, m.in. badanie poziomu insuliny czy wskaźnik HOMA. W przypadku rozpoznania u Ciebie cukrzycy typu 2 konieczna będzie również kontrola u okulisty.
Co może oznaczać wysokie stężenie glukozy we krwi?
Podwyższony poziom glukozy we krwi świadczy najczęściej o cukrzycy – chorobie metabolicznej, która może prowadzić do wielu powikłań, w tym do zawału mięśnia sercowego, uszkodzenia narządu wzroku czy nerek. Wyróżnia się dwa główne typy choroby:
cukrzycę typu 2 – występującą najczęściej u osób zmagających się z otyłością; hiperglikemia jest konsekwencją zmniejszonej wrażliwości komórek na działanie insuliny;
cukrzycę typu 1 – będącą konsekwencją procesu autoimmunologicznego, w przebiegu którego układ immunologiczny wytwarza przeciwciała przeciwko własnym komórkom trzustki; prowadzi to do niedoboru, a z czasem całkowitego braku insuliny; cukrzyca typu 1 jest najczęściej rozpoznawana u dzieci i młodych dorosłych.
Charakterystycznymi objawami cukrzycy są: nadmierne pragnienie, oddawanie dużej ilości moczu, zmniejszenie masy ciała oraz niekontrolowany apetyt. Jeżeli zauważysz te symptomy u siebie, niezwłocznie zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu.
O czym świadczy zbyt niski poziom glukozy we krwi?
Mimo iż hipoglikemią określa się poziom glukozy niższy niż 70 mg/dl, to jej objawy pojawiają się zwykle dopiero wtedy, gdy glikemia osiągnie wartość <55 mg/dl. Należą do nich:
drżenie kończyn,
nadmierne pocenie się,
mdłości,
kołatanie serca,
zawroty głowy,
silne uczucie głodu,
dyskomfort w nadbrzuszu.
Nie bagatelizuj tych symptomów! Hipoglikemia jest stanem zagrażającym życiu. Może prowadzić do wystąpienia drgawek, śpiączki, a nawet śmierci. Jeśli to możliwe, zmierz poziom glikemii z palca i wypij słodzony napój, a następnie skonsultuj się z lekarzem rodzinnym. Jeśli objawy nie mijają, zadzwoń po pomoc pod numer 999 lub 112.
- Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, „Current Topics in Diabetes” 2022, dostęp online: sierpień 2023, https://ptdiab.pl/images/docs/zalecenia/CTiD-1-2022-pl.pdf.
- P. Gurung, M. Zubair, I. Jialal, Plasma Glucose, „StatPearls” 2023, dostęp online: sierpień 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK541081/.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych w Welbi należy skonsultować ich treść z lekarzem. Welbi dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów był najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.