Problemy z koncentracją – niegroźne roztargnienie czy poważny objaw choroby?

Co wpływa na koncentrację i pamięć?

Koncentracja jest zdolnością do skupienia na rzeczy, osobie lub wykonywanej czynności. Umiejętność ta rozwija się wraz z wiekiem. Stąd też u małych dzieci czas skupienia trwa nie dłużej niż kilka minut, podczas gdy u dorosłych może utrzymać się powyżej godziny. 

Na zdolność do efektywnego koncentrowania się wpływ mają m.in.:

• poziom obciążenia stresem,

• długi i dobrej jakości sen,

• właściwe nawodnienie organizmu,

• prawidłowo zbilansowana dieta,

• aktywność fizyczna,

• ilość napływających bodźców,

• kondycja zdrowotna organizmu.

Problemy z koncentracją – przyczyny

Problemy z koncentracją mogą wynikać zarówno z chorób ciała (wówczas są jednym z wielu objawów), jak i być powiązanymi z zaburzeniami natury psychicznej. Dla poprawy zdolności do skupiania uwagi i zapamiętywania kluczowe jest rozpoznanie przyczyny zaobserwowanych zmian i wdrożenie odpowiedniego leczenia lub zmiana codziennych nawyków związanych z dietą, aktywnością fizyczną i odpoczynkiem.

Problemy z koncentracją u dziecka

Koncentracja uwagi u najmłodszych dzieci funkcjonuje nieco inaczej niż u osób dorosłych. Do ukończenia przez malucha trzeciego roku życia mowa jest o uwadze mimowolnej. Skupienie następuje automatycznie po usłyszeniu głośnego dźwięku czy dostrzeżeniu nagłego ruchu.

U dzieci starszych rozwija się uwaga dowolna, która polega na świadomych i celowym skierowaniu uwagi na przedmiot, osobę lub wykonywanie określonej czynności. Nie należy przy tym oczekiwać, że koncentracja ta będzie wielogodzinna. Trzyletni maluch utrzymuje skupieni nie dłużej niż 5–15 min, a sześcioletni do 40 min i to pod warunkiem, że są zainteresowane tym, co robią. Jeśli podejmowana aktywność je nuży – czas skupienia trwa o połowę krócej!

Zgłaszane często problemy z koncentracją i pamięcią u dzieci to wynik nierozumienia sposobu, w jaki funkcjonuje uważność u maluchów. Aby zachęcić dzieci do skupienia, konieczne jest ich motywowanie, wzbudzanie zainteresowania i przedstawianie treści w atrakcyjnej formie. 

Problemy z koncentracją u nastolatków

Problemy z koncentracją i pamięcią u nastolatków to najczęściej efekt niedostatków snu. Zaledwie 7% z nich dobrze ocenia jakość i długość swojego snu, 20% odczuwa senność, a aż 50% stwierdza, że jest niewyspanych. W świetle tych danych przestaje dziwić, że jeden na trzech uczniów drzemie podczas lekcji. 

Jedynym sposobem, aby pomóc nastolatkom uporać się problemami z koncentracją przy nauce, jest zmodyfikowanie rytmu dobowego. Odpoczynek przez czas krótszy niż osiem godzin to zdecydowanie za mało, aby mózg rozwijających się wciąż organizmów był w stanie skupiać się na wykonywanych zadaniach w czasie czuwania.

Problemy z koncentracją u dorosłych

Problemy z koncentracją i pamięcią u dorosłych, podobnie jak u nastolatków, mogą być spowodowane niedostatkami snu, a także przepracowaniem, stresem i nadmiarem bodźców. 

Przyczyną trudności w skupianiu uwagi na wykonywanych zadaniach mogą być niektóre choroby. Zaburzenie koncentracji jest jednym charakterystycznych objawów nadczynności tarczycy. Zwykle występują wówczas też: spadek masy ciała bez wyraźnego powodu, nadpobudliwość i nadmierna potliwość.

Problemy z koncentracją i pamięcią u dorosłych mogą też wynikać z:

• otępienia starczego,

• choroby Alzheimera,

• depresji,

• chorób naczyniowych mózgu,

• schizofrenii,

• zaburzenia afektywnego dwubiegunowego.

Jak leczyć problemy z koncentracją?

Jeśli zaobserwujesz u siebie problemy z koncentracją i skupieniem, warto przyjrzeć się swojej diecie. Zadbaj o to, aby była ona prawidłowo zbilansowana. To szczególne ważne, gdy zmagasz się z nietolerancjami lub alergiami pokarmowymi oraz stosujesz dietę eliminacyjną. Wartościowe są szczególnie:

• produkty zawierające nienasycone kwasy tłuszczowe,

• produkty pełnoziarniste,

• warzywa i owoce,

• rośliny strączkowe,

• jaja.

Istotne jest dostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości płynów. Zadbaj o to, by każdego dnia wypijać po 30 ml płynów na każdy kilogram masy ciała. Oznacza to, że jeśli ważysz 60 kg – musisz wypić 1,8 l wody. Pamiętaj jednak, że jeśli uprawiasz sport lub panują upały – ilość przyjmowanych płynów powinna być większa, aby uzupełnić wypoconą wodę.

Przy problemach z koncentracją i zapamiętywaniem warto włączyć umiarkowaną aktywność fizyczną do codziennej rutyny. Sprzyja to dotlenieniu mózgu, co stwarza optymalne warunki dla jego efektywnej pracy.

Nie będzie zaskoczeniem stwierdzenie, że pomocne w likwidowaniu problemów z koncentracją i pamięcią jest zadbanie o odpowiednio długi i dobrej jakości sen. Niestety wciąż około 12% populacji zmaga się z bezsennością, co ma bezpośrednie przełożenie na zdolność do zapamiętywania i skupiania się na wykonywaniu zadań.

Warto również zredukować ilość bodźców napływających z otoczenia. Grająca w tle muzyka, włączony telewizor, prowadzone rozmowy, korzystanie ze smartfona – wszystko to rozprasza uwagę i utrudnia skoncentrowanie się na wykonywaniu jednej czynności. Niekiedy zaburzenia koncentracji wymagają wsparcia psychoterapeuty. Szczególnie jeśli są powiązane z łagodnym zaburzeniem funkcji poznawczych. Mogą one wynikać wyłącznie z naturalnego procesu starzenia się mózgu, ale też być powiązane z chorobą Alzheimera, miażdżycą czy depresją. Dlatego diagnostyka i dopasowane na jej podstawie leczenia są tak ważne. Tylko wówczas można całkowicie zlikwidować problem lub zahamować tempo, w jakim choroba postępuje.