Różyczka – źródła zakażenia, objawy i leczenie

Różyczka – co to za choroba?

Różyczka to ogólnoustrojowa, zakaźna choroba wirusowa, przenoszona drogą kropelkową. Do zakażenia dochodzi w wyniku kontaktu z wydzieliną nosowo-gardłową, moczem, kałem lub krwią chorego. Ze względu na powszechne szczepienia różyczka występuje rzadko, niemal wyłącznie u osób niezaszczepionych. Nazywana jest chorobą wieku dziecięcego, gdyż najczęściej zapadają na nią dzieci od 5. do 15. roku życia. Zachorowania w wieku dorosłym zdarzają się bardzo rzadko i najczęściej powstają w wyniku kontaktu rodzica z chorym dzieckiem. Za rozwój choroby odpowiedzialny jest wirus Rubella z rodziny Togaviridae. Choroba trwa od 7 do 14 dni i zwykle ma łagodny przebieg. Osoba chora jest aktywnym nosicielem przez mniej więcej 3 tygodnie od zakażenia i aż do 2 tygodni po ustąpieniu objawów. 

Różyczka – objawy i przebieg choroby u dzieci

Różyczka u dzieci w większości przypadków ma bardzo łagodny przebieg lub przebiega bezobjawowo. W początkowym stadium objawy są mylące i wskazują na niegroźną infekcję grypopodobną. Rozwijają się: bóle głowy, mięśni i stawów, nieżyt nosa, utrata apetytu. Następnie pojawia się niewielka gorączka, której towarzyszy powiększenie węzłów chłonnych na szyi i za uszami. Charakterystycznym objawem w przebiegu różyczki jest wysypka w postaci zaczerwienionych, nieregularnych plam. Początkowo zmiany pojawiają się na twarzy, a z czasem zajmują całe ciało. Wysypka nie swędzi i nie piecze. 

Objawy różyczki u dorosłych

Objawy zakażenia różyczką u dorosłych pojawiają się późno, bo nawet 3 tygodnie po kontakcie ze źródłem wirusa. Dolegliwości wskazują na łagodne przeziębienie, dlatego przez większość osób są bagatelizowane lub łagodzone domowymi sposobami. W początkowym stadium pojawiają się: bóle głowy, mięśni i stawów, zmęczenie i złe samopoczucie. Po 2 dniach mogą rozwinąć się: katar, kaszel, a nawet zapalenie spojówek. Ostatnim stadium jest powiększenie węzłów chłonnych i pojawienie się na ciele charakterystycznej czerwonej wysypki plamisto-grudkowej. Zmiany podobnie jak u dzieci początkowo lokalizują się na twarzy, a po 2 dniach zajmują inne powierzchnie ciała. Ogólny przebieg różyczki u dorosłych ma charakter łagodny, jednak ze względu na złe samopoczucie chory najczęściej pozostaje w łóżku. Ewentualna gorączka zwykle nie przekracza 39 stopni. 

Diagnostyka i leczenie różyczki

Diagnostyka różyczki polega na wywiadzie z pacjentem i rozpoznaniu wysypki na ciele. Charakterystyczny przebieg choroby wyklucza konieczność wykonywania szczegółowych badań. Wyjątkiem są kobiety w ciąży i noworodki. W przypadku podejrzenia zakażenia różyczką u tej grupy pacjentów konieczne jest wykonanie badań serologicznych lub testów PCR. 

Choroba ma łagodny przebieg, dlatego leczona jest objawowo, jednak chory powinien pozostawać w izolacji. Dolegliwości ustępują stopniowo i samoistnie. Zmiany skórne nie powodują dyskomfortu, dlatego nie wymagają stosowania żadnych miejscowych środków. W przypadku braku gorączki również nie stosuje się leczenia. Jednak zalecane jest, by pacjent do czasu ustąpienia objawów pozostał w łóżku. W przebiegu choroby pacjent nie ma apetytu, dlatego tym bardziej należy zadbać o wzmocnienie organizmu, podać duże ilości płynów i produktów wspierających odporność. W przypadku gorączki i silnego bólu głowy lekarz zaleca środki obniżające temperaturę ciała. Pomimo łagodnego przebiegu objawy wskazujące na różyczkę należy konsultować z lekarzem, a powrót do zdrowia powinien przebiegać pod kontrolą specjalisty. Zakażenie może być mylące i wskazywać na inne schorzenia, np. na chorobę bostońską lub odrę. Bagatelizowana różyczka, szczególnie u osób z ubytkami odporności, u chorych na schorzenia przewlekłe czy u kobiet w ciąży, grozi rozwojem poważnych powikłań w postaci: stanów zapalnych stawów, zapalenia mózgu, zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia nerwu wzrokowego.

Różyczka w ciąży

Różyczka jest szczególnie niebezpieczna w ciąży. Choroba zagraża zdrowiu zarówno matki, jak i dziecka. Zakażenie w I i II trymestrze może prowadzić do wad i zaburzeń rozwojowych płodu, m.in. do: embriopatii różyczkowej, zespołu wrodzonej różyczki, zespołu Gregga, wad słuchu, zapalenia wątroby, zaburzeń mowy, opóźnienia psychomotorycznego, chorób tarczycy, śledziony i oczu, deformacji serca. Różyczka we wczesnej ciąży (różyczka wrodzona) aż w 85% przypadków prowadzi do ograniczenia wzrostu dziecka. Do późnych następstw różyczki w ciąży należy również cukrzyca. Trzeba również wiedzieć, że wykrycie choroby u matki nie oznacza zakażenia płodu.

Profilaktyka zakażenia różyczką

Najskuteczniejszą profilaktyką jest szczepienie ochronne. Powinny przyjąć je wszystkie dzieci, a szczególnie kobiety planujące ciążę, które nie zostały zaszczepione przeciwko wirusowi w dzieciństwie lub nie przechorowały różyczki. Osobom zaszczepionym zalecane jest szczepienie przypominające, jeśli od ostatniej dawki minęło więcej niż 10 lat. Szczepionka na różyczkę nie wyklucza zaszczepienia dziecka przeciwko meningokokom. Należy wiedzieć, że osoby, które przeszły zakażenie różyczką, nabywają trwałą odporność na wirusa i w ich przypadku szczepienie nie jest konieczne.

1. A. Mawson, A.M. Croft, Rubella Virus Infection, the Congenital Rubella Syndrome, and the Link to Autism, „Environmental Research and Public Health” 2019, 16(19), s. 1–28.
2. P. Brzeziński, Dermatology Eponyms – sign – Lexicon, „Our Dermatology Online” 2012, 3(3), s. 1–16.
3. M. Yanushevych, A. Komorowska-Piotrowska, W. Feleszko, Tularemia – choroba zapomniana? Doświadczenia własne, „Developmental Period Medicine” 2013, XVII(4), s. 355–359.