Wyrośl – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Wyrośl – co to jest?

Wyrośl chrzęstno-kostna, zwana również kostniakochrzęstniakiem lub osteochondromą, jest łagodnym nowotworem kości, ale występuje znikome ryzyko zezłośliwienia (1–2%). Z tego względu należy mieć pod kontrolą tę zmianę, by w porę zauważyć ewentualne zmiany i rozpocząć leczenie. Jeśli coś Cię zaniepokoi, zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu. Dostaniesz skierowanie na badania i/lub do specjalisty.

Zazwyczaj wyrośl lokalizuje się w przy nasadzie kości długiej, np. udowej, ramiennej czy piszczelowej. Zmiana może umiejscowić się w innych kościach, np. dłoni, stopy czy w kręgach kręgosłupa. Wyrośl chrzęstno-kostna zazwyczaj występuje u dzieci i młodzieży, ale może pojawić się w każdym wieku.

Jakie objawy powoduje wyrośl chrzęstno-kostna?

Wyrośl zwykle nie daje żadnych objawów, ale u niektórych pacjentów powoduje ból, zaburzenia krążenia i czucia. Aby potwierdzić diagnozę, specjalista (ortopeda) kieruje pacjenta na rezonans magnetyczny, tomografię komputerową lub rentgen kończyny. W ten sposób lekarz oceni tkanki miękkie w okolicy kostniakochrzęstniaka, a także zaplanuje wycięcie zmiany. Analizując wyniki rezonansu, specjalista stwierdzi, czy prawdopodobnie doszło do jej zezłośliwienia. 

Wyrośl rośnie powoli, dlatego najczęściej nie daje żadnych objawów. Czasami zmiana jednak uciska okoliczne nerwy i tkanki, co powoduje ból i stan zapalny. Dolegliwości nasilają się podczas aktywności fizycznej, ponieważ guz obciera więzadła mięśni. Jeśli zauważysz u siebie guz, skonsultuj się z lekarzem rodzinnym, który wykluczy inne choroby, a następnie skieruje Cię do ortopedy.

Zastanawiasz się, czego objawem może być drętwienie opuszek palców u rąk i nóg? Jeśli pojawia się ono nagle, ale też szybko mija, najprawdopodobniej spowodowane było krótkotrwałym niedowładem ręki, dłuższym siedzeniem w jednej pozycji czy uciskiem przedramienia w czasie snu. Jeśli wyrośl umiejscowi się w okolicy nerwów, również może powodować mrowienie lub drętwienie.

Kostniakochrzęstniak – jakie są czynniki ryzyka?

Osteochondroma zwykle występuje pojedynczo, ale w niektórych przypadkach pojawiają się zmiany mnogie. Dotyczy to przede wszystkim pacjentów z mutacją w genach EXT1 lub EXT2, odpowiadających za powstawanie glukozyotransferaz, uczestniczących w syntezie siarczanu heparanu. Wyrośl nie jest spowodowana urazem, a w przypadku pojedynczych zmian nie można określić przyczyny. U dziecka może prowadzić do nierównomiernego wzrostu kości lub deformacji osi kości, z tego względu wskazane są regularne kontrole w poradni ortopedycznej.

Leczenie osteochondromy, czyli chrzęstniakokostniaka

Jeśli wyrośl nie daje objawów, wystarczą regularne wizyty u ortopedy, który zleci niezbędne badania obrazowe. U pacjentów, którzy zgłaszają ból lub obrzęk, należy wyciąć zmianę. Podczas operacji lekarz odsłania wyrośl, a następnie usuwa ją w granicach zdrowej tkanki kostnej. Zabieg przeprowadza się również wtedy, gdy istnieje ryzyko zezłośliwienia wyrośli. Wycięty guz kieruje się do badania histopatologicznego, aby określić stopień złośliwości. Po zabiegu zmiany umiejscowionej na kończynie dolnej pacjent chodzi o kulach przez 2–3 tygodnie, aby nie przeciążyć kończyny, zwykle nie trzeba poddawać się rehabilitacji.

Niezwłocznie należy usunąć wyrośle, które powodują ból i szybko rosną, ponieważ istnieje ryzyko zezłośliwienia. Jeśli dolegliwości pojawiają się po aktywności fizycznej, należy zaprzestać treningów i poddać się operacji. Wyrośle mogą skrócić i zdeformować kości, co z kolei ogranicza ruchomość stawu.

Jeśli lekarz wyciął całą wyrośl, nie powinna ona odrosnąć. Istnieje jednak niewielkie ryzyko, że zmiana pojawi się w nowym miejscu. Kostniakochrzęstniaki przestają rosnąć, gdy szkielet osiąga dojrzałość, a więc w wieku 20–25 lat. 

Czy każdy guzek to wyrośl?

Guzki Heberduna mogą umiejscowić się w stawach międzypaliczkowych dalszych, zazwyczaj występują na palcu wskazującym, a najrzadziej na serdecznym. U niektórych pacjentów pojawiają się jednocześnie guzki Boucharda. Wspomniane zmiany zwyrodnieniowe zlokalizowane są w stawach międzypaliczkowych bliższych. 

Aby postawić diagnozę, lekarz wykona niezbędne badania. Zdjęcia RTG przedstawiają precyzyjny obraz gęsty struktur kości, z kolei tomografia komputerowa umożliwia wykrycie narośli kostnych i zwapnień. Rezonans magnetyczny wykonuje się zazwyczaj wtedy, gdy wyrośl daje objawy, w ten sposób można ocenić cechy morfologiczne guza. 

Jak zapobiegać wyroślom kostnym?

Aby zmniejszyć ryzyko pojawienia się zmian kostnych, należy rzucić palenie i ograniczyć picie alkoholu. Oprócz tego należy zadbać o zbilansowaną dietę, aby wzmocnić kości i stawy. Warto pić napar z jeżówki, który wykazuje działanie przeciwzapalne. Pamiętaj, żeby często jeść potrawy z kurkumą, dzięki czemu zwiększysz gęstość mineralną kości i poprawisz ich strukturę. Regularnie podejmuj aktywność fizyczną, ale uważaj, żeby nie obciążać nadmiernie stawów.

Jakie witaminy wzmacniają kości? Zadbaj o to, żeby w Twojej diecie znalazły się produkty bogate w witaminy K i D, a w przypadku ich niedoboru rozważ suplementację. Oprócz tego dostarczaj odpowiednią ilość witaminy B12, cynku, wapnia i fosforu. W ten sposób zapobiegniesz utracie masy kostnej, a tym samym zminimalizujesz ryzyko urazów i złamań.

Dlaczego należy kontrolować wyrośl?

Wysoko zróżnicowany chrzęstniakomięsak to jeden z rzadkich nowotworów kości, który pojawia się między 40. a 70. rokiem życia. Zwykle umiejscawia się on na kości udowej lub ramiennej, ale może też zlokalizować się w obrębie miednicy, w żebrach czy w obręczy barkowej. U osób w wieku 20–30 lat może rozwinąć się na podłożu mnogich wyrośli chrzęstno-stawowych. Pamiętaj, że nawet łagodna zmiana wymaga bacznej obserwacji, ponieważ istnieje ryzyko zezłośliwienia. Lekarz skieruje Cię na tomografię komputerową, aby ocenić guz, a także stwierdzić zwapnienia kostne i zniszczenia w tkankach miękkich. 

Pamiętaj, żeby niezwłocznie wybrać się do lekarza rodzinnego, jeśli guz zaczął boleć lub rosnąć. Istnieje bowiem ryzyko, że łagodna wyrośl przekształciła się w nowotwór złośliwy. W takiej sytuacji lekarz przeprowadzi z Tobą wywiad i wykona badanie palpacyjne, w razie potrzeby skieruje Cię do ortopedy.