Pałeczki salmonelli – co to za patogen? Przyczyny i objawy zakażenia

Co to są pałeczki salmonelli?

Pałeczki salmonelli to rodzaj bakterii Gram-ujemnych, należących do rodziny Enterobacteriaceae. Zalicza się do nich dwa gatunki – Salmonella enterica oraz Salmonella bongori. Pierwszy z nich podzielony jest na sześć podgatunków – enterica, salamae, arizonae, diarizonae, hontenae, indica. Patogeny należące do Salmonella enterica są najbardziej rozpowszechnione, a największe znaczenie kliniczne dla ludzi ma Salmonella enterica subspp. enterica. Rodzaj Salmonella został również podzielony na grupy oraz typy serologiczne. Główne serotypy to:

• S. enteritidis, S. typhimurium, S. virchow, S. hadar – bakterie wywołujące salmonellozę,

• S. typhi – bakterie wywołujące dur brzuszny,

• S. paratyphi – bakterie wywołujące dury rzekome.

W Polsce dur brzuszny i dury rzekome występują bardzo rzadko, a istotnym problemem zdrowotnym są salmonellozy.

Jak można zarazić się pałeczkami salmonelli?

• Sprawdź, jak lekarz odpowiedział na pytanie: Czy salmonella jest zaraźliwa?

Choroba wywołana przez pałeczki salmonelli jest zaraźliwa. Źródłem zakażenia są nie tylko nosiciele drobnoustrojów, ale także środowisko, do którego przedostają się pałeczki salmonelli. Oznacza to, że źródłem infekcji jest skażona wydalinami żywność i woda, ale można zarazić się nimi też poprzez bezpośredni kontakt z nosicielem. Liczba zakażeń pałeczkami salmonelli rośnie w miesiącach letnich, ponieważ wysoka temperatura sprzyja ich namnażaniu się i częściej spożywa się żywność, w której mogą bytować patogeny. Wymienia się tutaj zwłaszcza lody, ciasta z kremami, surowe warzywa i owoce. Głównym źródłem tych bakterii jest skażone żółtko kurze.

Do grupy zwiększonego ryzyka zakażenia pałeczkami salmonelli należą:

• małe dzieci (do 5 lat),

• osoby nieprzestrzegające podstawowych zasad higieny lub zamieszkujące tereny o obniżonym standardzie sanitarnym,

• osoby dorosłe z osłabionym układem odpornościowym,

• pacjenci podczas leczenia onkologicznego,

• chorzy przyjmujący niektóre leki (np. środki immunosupresyjne, blokery kwasu żołądkowego).

Pałeczki salmonelli – objawy chorobowe, jakie wywołują

Zakażenie pałeczkami salmonelli ma w przeważającej większości przypadków charakter żołądkowo-jelitowy. Dolegliwości rozwijają się dość szybko. Dają o sobie znać zazwyczaj po 18–24-godzinach od kontaktu z patogenem. Do głównych objawów zatrucia pałeczkami salmonelli należą:

• ostre bóle brzucha (największa bolesność palpacyjna odczuwana jest w prawym, rzadziej w lewym, dole biodrowym),

• wodnista biegunka z domieszką śluzu, a czasem także krwi,

• wymioty, nudności,

• skurcze żołądka,

• brak apetytu.

Od początku choroby dolegliwościom ze strony przewodu pokarmowego towarzyszy podwyższona temperatura ciała, z reguły nieprzekraczająca 39°C. Nierzadko pojawiają się dreszcze, ból głowy, ból mięśni. Chorzy są zmęczeni i osłabieni. Czasami dochodzi do powiększenia wątroby i śledziony. Objawy zatrucia pałeczkami salmonelli mogą sugerować zapalenie wyrostka robaczkowego, niedrożność jelit, ostre rozdęcie okrężnicy, ostre zapalenie trzustki.

Przypadki zatrucia pałeczkami salmonelli o charakterze posocznicowym i narządowym są rzadkie. Pierwszy z nich polega na rozsiewie patogenów razem z krwią po całym organizmie. Chory jest w ciężkim stanie ogólnym, pojawiają się zaburzenia pracy serca i świadomości. Istnieje ryzyko zgonu. W postaci narządowej pałeczki razem z krwią dostają się do któregoś z układów, np. do narządów układu pokarmowego, nerwowego, oddechowego.

Pałeczki salmonelli – sposoby leczenia zakażenia

Jeśli podejrzewasz u siebie zakażenie pałeczkami salmonelli, skonsultuj się z lekarzem rodzinnym. A jeśli to Twoje dziecko ma objawy sugerujące salmonellozę, odpowiednim wyborem będzie jak najszybsza konsultacja z pediatrą.

Większość zakażeń ma przebieg samoograniczający się (choroba może ustąpić sama, bez leczenia), w związku z czym prowadzone jest głównie leczenie objawowe. Chorzy wracają do zdrowia w ciągu kilku dni, ale bakterie mogą pozostać w organizmie dłużej i nawet jeśli nie występują objawy, nadal można infekować inne osoby. W ciężkich przypadkach lekarz kieruje chorego do szpitala, gdzie leczenie kontynuowane jest na oddziale zakaźnym. Podstawą postępowania jest nawadnianie doustne, a w przypadku jego nieskuteczności stosuje się nawadnianie dożylne.

Zazwyczaj antybiotyki nie są zalecane w przypadkach zakażenia pałeczkami salmonelli. Specjaliści zwracają uwagę na rosnącą oporność tych bakterii na podstawowe antybiotyki, co stwarza poważny problem i ogranicza możliwości leczenia osób z ciężkimi infekcjami. Co więcej, antybiotykoterapia w zakażeniach pałeczkami salmonelli nie skraca czasu utrzymywania się objawów, a nawet może wydłużyć wydalanie bakterii z kałem (nosicielstwo). Zalecenia dotyczące zastosowania antybiotyku są jednoznaczne wyłącznie w grupie dzieci do 3. miesiąca życia. U nich w każdym przypadku leczenie należy rozpocząć od antybiotyku. U pozostałych osób antybiotyki wprowadzane są w określonych sytuacjach, w tym m.in. w zakażeniu uogólnionym, w zaburzeniach odporności, przy prowadzonej immunosupresji, przy przewlekłych schorzeniach przewodu pokarmowego.

Wspomagającą rolę w zakażeniach pałeczkami salmonella odgrywa leczenie naturalne. Zastosować można m.in. sok z czarnego bzu, który zawiera kwas chlorogenowy i kawowy. Związki te hamują wzrost pałeczek salmonelli, ale i innych bakterii (np. Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosae).