Sok z czarnego bzu – na co pomaga i jak można go zrobić?

Jakie właściwości ma sok z czarnego bzu?

Czarny bez to powszechnie wykorzystywany w Polsce surowiec roślinny do przygotowywania syropów i soków, które możesz zastosować zarówno w profilaktyce, jak i w leczeniu wielu różnych dolegliwości. W zależności od części wykorzystanej rośliny przetwory różnią się nieco właściwościami odżywczymi, smakiem i wyglądem. Sok otrzymany z dojrzałych owoców czarnego bzu ma charakterystyczną ciemnogranatową barwę oraz cierpki, lekko kwaśny smak. Z kolei przetworzone kwiaty, kora i kłącza bzu wyróżniają się żółtawym tonem. Wyraziste smaki soków możesz dowolnie modyfikować, dodając np. miód, imbir, sok ananasowy. Warto również doprawiać sokiem herbatę i desery (to dobry sposób na przemycenie soku z czarnego bzu w diecie dzieci).

Kwiaty bzu stanowią bogate źródło związków polifenolowych i kwasów fenolowych, a owoce mają znaczne ilości antocyjanów. Różne części morfotyczne bzu zawierają różne ilości witamin, w tym wiele z grupy B, oraz substancji mineralnych, m.in. potasu i żelaza. Ponadto uważa się, że sok z czarnego bzu jest cenniejszym źródłem witaminy C niż sok z cytryny. W roślinie znajdują się również różnorodne kwasy organiczne, w tym octowy, jabłkowy, szikimowy, walerianowy, winowy i benzoesowy, olejek eteryczny, niektóre sterole.

Na co pomaga sok z czarnego bzu?

Sok z czarnego bzu ma kompleksowe działanie ze względu na bogactwo substancji czynnych biologicznie. Znany jest on przede wszystkim z właściwości przeciwzapalnych, przeciwbakteryjnych i przeciwwirusowych. Obecność fenolokwasów czy innych związków wpływa hamująco na wzrost i rozprzestrzenianie się patogenów różnego rodzaju, odpornych nawet na działanie niektórych farmaceutyków. Mają one także zdolność do blokowania hemaglutyniny, czyli białka powierzchniowego drobnoustrojów, uniemożliwiając ich wnikanie i syntezę z komórkami gospodarza, co sprzyja wzmocnieniu odporności i usprawnieniu procesów obronnych w sytuacji infekcji.

Sok z czarnego bzu bywa aktywny wobec np. wirusa opryszczki wargowej, HIV, a także gronkowca złocistego czy salmonelli. Ponadto ma on właściwości napotne wskutek zdolności pobudzania ośrodka termoregulacji, moczopędne poprzez wpływ na rozszerzalność naczyń nerkowych i zwiększenie dopływu krwi do nerek, a także wykrztuśne za sprawą pobudzania ośrodka nerwu błędnego i zwiększenia produkcji śluzu w drogach oddechowych. Działa też immunomodulacyjnie i antyoksydacyjnie, obniża poziom cukru i cholesterolu we krwi oraz ilość wolnych rodników.

Sprawdza się na przeziębienie i stany grypowe oraz jako środek wspomagający leczenie wielu chorób. Sok z czarnego bzu z miodem i cytryną lub bez dodatków możesz pić w czasie problemów związanych z układem pokarmowym, moczowym czy w bólach migrenowych. Ma o też dobroczynny wpływ na profil lipidowy krwi, dlatego warto po niego sięgać, jeśli walczysz z cukrzycą, miażdżycą i innymi chorobami metabolicznymi czy sercowo-naczyniowymi. Jeśli nie masz dostępu do naturalnego soku z czarnego bzu, możesz pić inne soki owocowe, zawierające jego ekstrakt.

Jak można zrobić sok z czarnego bzu?

Przygotujesz go na wiele sposobów, używając różnych technik obróbki mechaniczno-termicznej i części morfotycznych rośliny. Na przełomie maja i czerwca możesz zrobić sok z kwiatów czarnego bzu. Pamiętaj, aby kwiatostany były białe i w pełni rozwinięte, a przed przystąpieniem do pracy oddziel je od łodyżek. Weź 30 baldachów, zalej je 1–1,5 l wrzącej wody i odstaw na 24 godziny pod przykryciem. Odcedź napar od kwiatów, używając sitka o drobnych oczkach lub bawełnianej gazy. Kwiaty możesz wykorzystać w ogrodzie jako nawóz, a do naparu dodaj 0,5–1 kg brązowego cukru i podgrzej, aż się rozpuści. Nie gotuj! Jeśli chcesz zachować sok na zimę, przelej gorący do słoiczków, dobrze zakręć i odstaw na dzień do góry dnem lub zapasteryzuj.

A jak się robi sok z owoców czarnego bzu? Weź 3 kg owoców bez szypułek, włóż do garnka i zalej 1 szklanką wody. Doprowadź do wrzenia i gotuj 20–30 minut. Odcedź powstałą pulpę przez sito. Do napoju dodaj 1 kg cukru, zagotuj ponownie i gotowe! Jeśli wolisz, zrób sok bez cukru. Możesz też użyć sokownika czy sokowirówki wolnoobrotowej, ale po przerobieniu owoców napój wlej do słoiczków i poddaj gotowaniu, aby cieszyć się nim zimą.

Sok z czarnego bzu możesz nie tylko pić, ale też stosować zewnętrznie, np. w formie inhalacji. Warto też wykonywać płukanki jamy ustnej, ale do ich wykonania wybieraj sok z kwiatostanów bzu ze względu na jasny pigment surowca.

1. J. Krajewska, Bez czarny (Sambucus nigra) w leczeniu stanów grypy i przeziębienia, „Farmakoterapia” 2014, nr 9.
2. B. Waszkiewicz-Robak, E. Biller, Właściwości prozdrowotne czarnego bzu, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2018, nr 3.
3. M. Zielińska-Pisklak i in., Bez czarny (Sambucus nigra) domowy sposób nie tylko na grypę i przeziębienie, „Farmakoterapia” 2013, nr 6–7.