Porażenie nerwu twarzowego – przyczyny, objawy i leczenie

Porażenie nerwu twarzowego – przyczyny

Porażenie nerwu twarzowego stanowi około 1% wszystkich schorzeń neurologicznych. Wyróżnia się dwa rodzaje porażenia. Postać obwodowa, która powstaje na skutek uszkodzenia włókien nerwu. Paraliż występuje po tej samej stronie, obejmując całą część twarzy. Drugim rodzajem porażenia jest postać ośrodkowa, która powstaje w wyniku uszkodzenia komórek nerwowych w mózgowiu. Paraliż występuje po przeciwnej stronie uszkodzonego nerwu, a objawy porażenia obejmują mięśnie dolnej części twarzy. Za możliwe przyczyny paraliżu twarzy uznaje się choroby układu krwionośnego, zaburzenia immunologiczne i infekcje wirusowe.

Do porażenia nerwu twarzowego może dojść również na skutek: zakażenia wirusowego (aktywnej infekcji wirusem opryszczki), zapalenia ucha środkowego, zapalenia lub uszkodzenia ślinianki przyusznej, zapalenia wyrostka sutkowego, złamania kości skalistej, nadciśnienia wewnątrzczaszkowego lub guza mózgu. Naukowcy są również zdania, że na porażenie Bella narażeni są pacjenci chorujący na zaburzenia metaboliczne, m.in.: cukrzycę, nietolerancję glukozy lub hiperglikemię na czczo. Porażenie nerwu twarzowego może być również objawem lub powikłaniem boreliozy, sarkoidozy czy półpaśca. Za niedowład części twarzy odpowiada też toksyczne działanie niektórych leków przyjmowanych bez kontroli lekarza. Połowiczny i nagły paraliż twarzy następuje też w wyniku udaru mózgu. Czynnikami predysponującymi do występowania epizodycznych porażeń nerwu twarzowego są: niedobory witaminy A, nadczynność tarczycy, urazy głowy i stwardnienie rozsiane.

Jak się objawia porażenie nerwu twarzowego?

Głównymi objawami porażenia nerwu twarzowego są zaburzenia czucia i paraliż części twarzy, który prowadzi do wygładzenia fałdów skóry. Dochodzi do zaniku odruchu mrugania i niemożności zamknięcia powieki. Jest to przyczyną mimowolnego łzawienia. W wyniku porażenia nerwu dochodzi do wykrzywienia kąta ust i zwiotczenia policzka. Zdrowa część twarzy powoduje ciągnięcie mięśni porażonych, co jest widoczne podczas mówienia. Paraliż utrudnia mowę i żucie pokarmów. W przypadku silnego porażenia chory nie może zamknąć części ust, co skutkuje mimowolnym ślinotokiem. Jeśli doszło do paraliżu włókien czucia nerwu twarzowego, zaburzeniu ulega czucie smaku. Deformacje w obrębie górnej części twarzy uniemożliwiają marszczenie czoła i unoszenie brwi. Pacjent zgłasza również nadwrażliwość na dźwięki.

Diagnostyka porażenia nerwu twarzowego

Rozpoznanie porażenia nerwu twarzowego opiera się na analizie obrazu klinicznego pacjenta. Jednak w celu ustalenia przyczyny tego stanu niezbędne jest wykonanie badań laboratoryjnych (morfologii, CRP, OB, stężenia witamin, oznaczenia TSH i poziomu glukozy), laryngologicznych i neurologicznych. Wymaga to konsultacji co najmniej dwóch specjalistów. W przypadku podejrzenia udaru, guza mózgu lub nadciśnienia wewnątrzczaszkowego lekarz zleca wykonanie tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego.

Leczenie porażenia nerwu twarzowego

Leczenie porażenia nerwu twarzowego zależy od rodzaju i rozległości paraliżu. Podstawą terapii jest zastosowanie środków farmakologicznych. Wysoką skuteczność i zminimalizowanie ryzyka powikłań przynosi podanie pacjentowi sterydów. W przypadku patogenezy wirusowej włączane są również leki przeciwwirusowe. Farmakoterapia trwa do dwóch tygodni. Jeśli jednak doszło do rozległego porażenia twarzowego i wyłączenia znacznej większości włókien nerwowych, pacjent kwalifikowany jest do zabiegu operacyjnego.

Kluczowe znaczenie w powrocie pacjenta do zdrowia i zminimalizowaniu ryzyka utrwalenia deformacji twarzy ma rehabilitacja. Leczenie powinno być podjęte natychmiast po wystąpieniu porażenia i uzupełniać ewentualną farmakoterapię. W przypadku zabiegu operacyjnego rehabilitacja jest doskonałym narzędziem wspomagającym rekonwalescencję pacjenta. Rodzaj zabiegów dobierany jest w zależności od rozległości paraliżu twarzy i ryzyka utrwalenia deformacji. Program obejmuje m.in.: terapię manualną, ćwiczenia mięśni mimicznych (masaż mięśni twarzy, poruszanie wybranymi częściami twarzy), kinesiotaping i fizykoterapię, w tym pole magnetyczne i elektrostymulację. Postępy rehabilitacji są różne. U niektórych pacjentów poprawa następuje po 2 tygodniach regularnych zabiegów, natomiast czasami rehabilitacja wymaga nawet 6 miesięcy ćwiczeń. Niestety niekiedy część porażenia zostaje na stałe, np. w postaci przymykania oka podczas uśmiechu lub opadania kącika ust podczas mówienia.

1. J. Walowska, Propozycja rehabilitacji porażonego nerwu twarzowego, „Rehabilitacja Neurologiczna” 2014, 6, s. 27–28.
2. A. Paprocki i in., Leczenie idiopatycznego porażenia nerwu twarzowego (porażenia Bella) w świetle aktualnych doniesień, „Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny” 2017, 6(2), s. 23–27.