Arnika górska – prozdrowotne i kosmetyczne właściwości kwiatu górskich łąk

Czym jest arnika górska?

Arnika górska należy do roślin z rodziny złożonych. Porasta łąki w górach Europy, Ameryki Północnej oraz Azji. W Polsce nie jest niestety zbyt często spotykana. Niekiedy możesz jednak na nią natrafić w Sudetach i Karpatach, a na terenach nizinnych – na przyleśnych łąkach Suwalszczyzny czy Puszczy Białowiejskiej oraz na Pojezierzu Mazurskim.

Jak ją rozpoznać? W przypadku arniki górskiej podłużne liście tworzą przyziemną rozetę. Spośród nich wyłaniają się łodygi, osiągające wysokość nawet 60 cm. Kwiaty o średnicy 6–8 cm mają intensywnie żółty kolor i układają się w koszyczki.

Jeśli podczas wędrówki po górach spotkasz arnikę – nie zrywaj kwiatów! Roślina jest objęta ścisłą ochroną gatunkową i ujęta jest na Polskiej Czerwonej Liście Paprotników i Roślin Kwiatowych, jako gatunek narażony na wyginięcie. Takie nieprzemyślane zachowanie zgodnie z Ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody może zostać ukarane grzywną, ograniczeniem wolności albo jej pozbawieniem do dwóch lat.

Skąd zatem pozyskiwana jest arnika górska do celów kosmetycznych i medycznych? Jak zapewne się domyślasz – roślina jest uprawiana. Dzięki temu skorzystasz z niezwykłej jej mocy bez uszczuplania naturalnych zasobów.

Jakie cenne składniki zawiera arnika górska?

Do celów leczniczych i kosmetycznych wykorzystywane są kwiaty. Plantatorzy organizują ich zbiór w początkowym okresie kwitnienia, który przypada na czerwiec. Zrywają w słoneczny dzień koszyczki kwiatów i przygotowują do suszenia.

Swoje właściwości arnika górska zawdzięcza przede wszystkim flawonoidom (m.in. astragalinie, izokwercytrynie). Są to polifenole, nazywane często witaminą P. Jako antyoksydant wspierają utrzymanie równowagi między wolnymi rodnikami a przeciwutleniaczami. Tym samym chronią przed wieloma poważnymi zaburzeniami. Działają m.in. przeciwzapalnie, przeciwmiażdżycowo, przeciwnowotworowo, a do tego oczyszczają organizm z toksyn.

W arnice górskiej występują olejki eteryczne, zasobne przede wszystkim w:

• kwasy tłuszczowe,

• kwasy organiczne (m.in. kwas kawowy, kwas galusowy),

• sole mineralne,

• związki o charakterze fenoli (m.in. tymol) – działają odkażająco, dzięki zdolności do zwalczania bakterii i grzybów,

• poliacetyleny (m.in. tridekadien, tridecen),

• związki trójterpenowe nienasycone (m.in. arnidiol, faradiol) – działają antyoksydacyjnie,

• laktony seskwiterpenowe (m.in. helenalina) – działają odkażająco, przeciwzapalnie, przeciwbólowo, a do tego zwalczają pasożyty, redukują poziom glukozy i wspomagają profilaktykę przeciwnowotworową,

• fitosterole – wywierają korzystny wpływ na profil lipidowy krwi,

• karoteonoidy – wspierają profilaktykę przeciwnowotworową, a także korzystnie wpływają na kondycję skóry.

Jakie zastosowanie ma arnika górska w kosmetyce i medycynie?

Ekstrakty z arniki górskiej mają silne właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe tak jak kasztanowiec zwyczajny powszechnie występujący w Polsce. Obecna w olejku eterycznym helenalina wpływa na wydzielanie cytokin, hamuje uwalnianie histaminy, a także spowalnia syntezę prostaglandyn. Co ciekawe, w połączeniu z flawonoidami laktony seskwiterpenowe (do których należy wspomniana helenalina), działają synergistycznie (wzmacniają swoje wzajemne działanie). Efekt przeciwzapalny i przeciwbólowe stosowanych preparatów z arniką górską jest dzięki temu silniejszy.

Sięgaj więc po kosmetyki zawierające wyciągi z tego górskiego kwiatu, gdy zmagasz się z bolesnymi siniakami, ugryzł się owad, a nawet przy bólach reumatycznych, skręceniach czy zapaleniach dziąseł, aftach i czyrakach. Substancje czynne szybko przenikają przez skórę, gdzie wzmacniają ściany naczyń krwionośnych, a także zapobiegają przenikaniu osocza w przypadku uszkodzeń tkanki. Natomiast poprzez zmianę ciśnienia w naczyniach i na zewnątrz nich, związki czynne arniki górskiej usprawniają wchłanianie płynu wysiękowego, co zmniejsza opuchliznę i towarzyszący jej ból. Jednocześnie po przeniknięciu do krwiobiegu zapobiegają zlepianiu się płytek krwi i tym samym redukują ryzyko powstania zakrzepów, o jakie nietrudno po urazach.

Zewnętrzne zastosowanie arniki górskiej wspomaga łagodzenie stanów zapalnych żył. Jak wykazały badania, trzytygodniowa terapia żelem i maścią z arniki górskiej (w połączeniu z nalewką z tej rośliny) wyraźnie redukowała objawy przewlekłego zapalenia żył: opuchliznę, ból, drętwienie.

Zastosowanie wspomnianej maści z arniki górskiej jest również wskazane przy oparzeniach I i II stopnia. To dlatego, że roślina ma działanie biobójcze – zwalcza bakterie Gram-dodatnie i Gram-ujemne. Podobne właściwości ma olejek lawendowy, ale nie są one aż tak wyraźne, jak w przypadku górskiego kwiatu.

Choć arnika stosowana jest przede wszystkim zewnętrznie, nie oznacza to, że nie można przyjmować jej doustnie. Przetwory z arniki i suplementy, które ją zawierają, wspomagają pracę układu krążenia. Podnoszą ciśnienie i przyspieszają pracę serca (zwiększając jednocześnie ilość krwi wtłaczaną do zbiorników tętniczych podczas każdego skurczu), w efekcie tego krew sprawniej przepływa przez naczynia, co poprawia krążenie w kończynach i mózgu. Takie działanie jest pożądane u seniorów z zaburzeniami krążenia takimi jak: „serce starcze” czy miażdżycowe osłabienie mięśnia sercowego. Jeśli jednak zależy Ci szczególnie na poprawieniu ukrwienia mózgu – rozważ, w porozumieniu z lekarzem, stosowanie preparatów z miłorzębem japońskim.

Arnika górska w tabletkach, w formie esencji czy herbaty działa przeciwobrzękowo i przeciwzapalnie na naczynia obwodowe i te znajdujące się w mózgu. Do tego pobudza wydzielanie żółci i soku żołądkowego, co wspomaga pracę układu pokarmowego (tak jak krwawnik pospolity). Stosowanie doustne preparatów z arniką górską zwiększa diurezę, czyli ilość wydalanego moczu. Jest to korzystne przy zastojach wody w tkankach.

Czy stosowanie arniki może wywołać skutki uboczne?

Zastosowanie arniki górskiej może wywołać kontaktowe zapalenie skóry. Choć nie jest to częste, to przed zastosowaniem kosmetyku z kwiatami tej rośliny wykonaj próbę uczuleniową.

Jeśli chcesz uniknąć silnych podrażnień, nie aplikuj kremu na skórę z poparzeniami III stopnia, otwartymi ranami oraz ostrymi stanami zapalnymi.

Przy stosowaniu zbyt dużych dawek suplementów i przetworów mogą natomiast wystąpić:

• bóle głowy,

• bóle brzucha,

• wymioty,

• biegunka,

• osłabienie rytmu serca,

• osłabienie oddechu.

Doustne stosowanie preparatów z arniki górskiej jest przeciwwskazane przy stanach zapalnych żołądka i jelit oraz krwawieniach z układu pokarmowego. Suplementacji nie powinny też stosować osoby po zawale serca i przyjmujące równocześnie strofantynę i glikozydy naparstnicy.