Leukemia – przyczyny, objawy i sposoby leczenia

Leukemia – co to za choroba? Czynniki ryzyka białaczki

Leukemią nazywa się grupę nowotworów układu krwiotwórczego. Dla ich określenia stosuje się także nazwę białaczka. W ich przebiegu dochodzi do patologicznego rozrostu komórek układu krwiotwórczego zarówno w szpiku kostnym, jak i w węzłach chłonnych, a na późniejszym etapie także w innych tkankach. Leukemia to choroba, w której składniki krwi i ich funkcje zostają zaburzone. Może się rozwinąć u ludzi w każdym wieku.

Jak dotąd nie określono dokładnie przyczyny powstawania leukemii. Wśród czynników sprzyjających rozwojowi tej choroby wymienia się warunki środowiskowe i mutacje genetyczne. Do rozrostu nowotworowego w układzie krwiotwórczym i limfatycznym mogą doprowadzić:

• czynniki zakaźne (np. wirus Epsteina-Barr), 

• nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu immunologicznego (m.in. zespoły upośledzonej odporności czy choroby autoimmunologiczne, w których przeciwciała atakują organizm),

• narażenie środowiskowe lub zawodowe na czynniki fizyczne (np. promieniowanie jonizujące),

• kontakt z toksycznymi substancjami chemicznymi (np. chrom VI, pestycydy, środki ochrony roślin).

Jakie są rodzaje leukemii?

W zależności od rodzaju krwinek, które zostały zajęte w przebiegu choroby, wyróżnia się następujące typy leukemii: 

• białaczki ostre:

  • ostra białaczka szpikowa (AML);

  • ostra białaczka limfoblastyczna (ALL) – może być mylona z chłoniakiem limfoblastycznym. W przypadku chłoniaka nieprawidłowe białe krwinki zlokalizowane są w grasicy lub w węzłach chłonnych, a w ostrej białaczce limfoblastycznej umiejscawiają się przeważnie we krwi i w szpiku kostnym;

• białaczki przewlekłe:

  • przewlekła białaczka szpikowa (CML);

  • przewlekła białaczka limfatyczna (CLL).

W ostrej postaci leukemii typowy jest mikroskopowy wygląd krwi ze zbyt dużą liczbą młodych i normalnie niewystępujących poza szpikiem komórek. W związku z tym, że nie osiągnęły jeszcze dojrzałości, nie są w stanie odgrywać swoich funkcji, czyli chronić organizmu przed chorobotwórczymi patogenami. W ostrej postaci leukemii obserwuje się również bardziej nasilone tempo namnażania komórek, a przez to też intensywniejsze dolegliwości chorobowe. W leukemii przewlekłej w obrazie mikroskopowym krwi przeważają dojrzałe, ale pracujące nieprawidłowo postacie komórek. Tempo ich replikacji jest wolniejsze, a w związku z tym objawy chorobowe mogą przez dłuższy czas nie dawać o sobie znać. Dlatego część pacjentów dowiaduje się o jej istnieniu na podstawie badań krwi niezwiązanych z białaczką. Późne rozpoznanie wpływa niekorzystnie na leczenie, tym bardziej że zaawansowana leukemia może dawać przerzuty do innych tkanek. 

Objawy leukemii

Objawy leukemii są niecharakterystyczne. Stąd też na ich podstawie ciężko stwierdzić, z jaką jednostką chorobową ma się do czynienia. Wśród możliwych objawów leukemii wymienia się:

• utrzymującą się podwyższoną temperaturę ciała, 

• spadek apetytu i utratę masy ciała niezwiązaną ze stosowaniem diety o obniżonej kaloryczności,

• ogólne osłabienie, wzmożoną senność, szybszą męczliwość, obniżenie tolerancji na wysiłek,

• bóle kości i stawów, podobne jak przy grypie,

• nocne poty.

U chorych na leukemię pojawiają się zaburzenia ze strony układu krzepnięcia. Dochodzi do spadku stężenia płytek krwi, czyli trombocytów, które odpowiadają za zatamowanie krwawienia. W konsekwencji tego u chorych łatwo dochodzi do powstawania siniaków i wylewów podskórnych, nawet przy niewielkim urazie. Obserwuje się u nich tendencję do krwawień, zwłaszcza z nosa i dziąseł. W badaniu fizykalnym nierzadko stwierdza się powiększone węzły chłonne, wątrobę i śledzionę.  U chorych na leukemię często powstają afty i infekcje górnych dróg oddechowych. 

Na czym polega leczenie leukemii?

Z uwagi na duże zróżnicowanie poszczególnych rodzajów leukemii zostały opracowane osobne kryteria ich rozpoznania. W diagnostyce białaczki główne miejsce zajmują – poza wywiadem i badaniem przedmiotowym – badania laboratoryjne. Podstawową rolę odgrywa morfologia krwi obwodowej. Stwierdza się w niej zwłaszcza obniżenie poziomu trombocytów (tzw. małopłytkowość, trombocytopenia) i znaczny wzrost stężenia białych krwinek (tzw. leukocytoza). Dowiedz się, co jeść w niedoborze białych krwinek. Wykonywana jest biopsja szpiku kostnego. Pobrany materiał poddawany jest następnie badaniu pod mikroskopem świetlnym, analizie cytochemicznej, molekularnej i genetycznej, co umożliwia dokładne określenie rodzaju leukemii, a tym samym zaplanowanie strategii leczenia.

Sposób leczenia białaczek uwarunkowany jest wieloczynnikowo. Zależy przede wszystkim od rodzaju i stopnia zaawansowania choroby i ogólnego stanu chorego. W przypadku ostrej leukemii podstawą jest chemioterapia, która realizowana jest w trzech etapach – indukcji remisji, konsolidacji remisji i leczenia podtrzymującego. Na etapie konsolidacyjnym, jeśli pozwala na to sytuacja, może zostać przeprowadzony przeszczep szpiku kostnego. W przypadku przewlekłej leukemii limfatycznej przy dobrym stanie chorego wybierana jest postawa wyczekująca z regularną kontrolą kliniczną, a przy złym stanie chorego – chemioterapia. Z kolei terapia przewlekłej leukemii szpikowej opiera się na inhibitorach kinazy tyrozynowej (stał się wzorem dla kolejnych terapii celowanych w leczeniu nowotworów krwi) i przeszczepieniu komórek macierzystych szpiku. Chorzy mogą być kierowani na terapie eksperymentalne.