Czym są płytki krwi? Jakie funkcje pełnią trombocyty?

Czym są i jakie funkcje pełnią płytki krwi?

Płytki krwi to elementy morfotyczne krwi, które inaczej nazywane są trombocytami lub krwinkami płytkowymi. W przeciwieństwie do pozostałych komórkowych składników krwi - czerwonych i białych krwinek - nie są komórkami. Płytki krwi to podłużne strzępki komórki. Wytwarzane są w czerwonym szpiku kostnym. Z uwagi na to, że nie mają zdolności do poruszania się, to razem z prądem krwi dostają się do śledziony. Narząd ten stanowi miejsce ich magazynowania. Płytki krwi żyją od 8 do 10 dni, po czym ulegają zniszczeniu.

Trombocyty odgrywają w organizmie wiele funkcji, w tym m.in.:

• stymulują wzrost fibroblastów, czyli komórek odpowiedzialnych za produkcję kolagenu i elementów istoty międzykomórkowej (substancji znajdującej się między komórkami) oraz wydzielają enzymy, takie jak kolagenaza (enzym rozkładający kolagen na mniejsze elementy) i stromelizyna (enzym przecinający łańcuchy białek),

• stymulują wzrost komórek mięśni gładkich i naczyń,

• uczestniczą w inicjowaniu zmian miażdżycowych,

• są odpowiedzialne za proces fibrynolizy, czyli rozkładu zakrzepu - czopu, który powstaje w naczyniu krwionośnym w ramach procesu wykrzepiania krwi, aby zapobiec dalszemu krwotokowi,

• stanowią integralną część systemu immunologicznego - są często pierwszą odpowiedzią na patogeny - bakterie czy wirusy,

• są odpowiedzialne za skurcz naczyń krwionośnych.

Płytki krwi a zjawisko krzepnięcia krwi

Trombocyty najbardziej znane są z inicjacji krzepnięcia. To jeden z mechanizmów obronnych organizmu, jaki zachodzi w wypadku przerwania ciągłości tkanek, np. gdy skaleczysz się przy krojeniu. Płytki zlepiają się ze sobą. W ten sposób powstaje czop płytkowy. Na tym nie kończy się ten proces, bo trombocyty aktywują i uwalniają wiele substancji, które powodują zwężenie naczyń krwionośnych w miejscu rany i krzepnięcie krwi. Kolejnym krokiem jest utworzenie właściwego skrzepu, bo ten płytkowy tylko czasowo doprowadza do zahamowania krwawienia. W ten sposób dochodzi do stabilizacji „zabliźnienia” zranienia.

Wśród głównych zaburzeń procesu krzepnięcia krwi wymienia się:

• nadmierne krzepnięcie krwi, które predysponuje do powstawania zakrzepów, np. żylną chorobę zakrzepowo-zatorową,

• niedostateczne krzepnięcie krwi, które predysponuje do powstawania krwiaków, krwotoków i krwawienia z błon śluzowych, np. chorobę von Willebranda, małopłytkowość, hemofilię,

• zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, tzw. zespół DIC, który polega na wtórnej aktywacji procesu krzepnięcia, w konsekwencji czego dochodzi do powstania wielu małych zakrzepów w obrębie niewielkich naczyń krwionośnych.

Do oceny krzepliwości krwi wykorzystuje się badanie o nazwie koagulogram. Wykonuje się je przed zabiegami operacyjnymi, w przypadku krwawienia z układu pokarmowego, łatwo pojawiających się siniaków, przy powtarzających się krwawieniach z nosa (z pewnością zaciekawi Cię też, jak zatamować krwotok z nosa). Koagulogram powinny wykonać kobiety, które stosowały hormonalne leki antykoncepcyjne i z bardzo obfitymi miesiączkami.

Płytki krwi - ile zawiera ich Twój organizm?

Średnia objętość płytek krwi u człowieka wynosi 150-400 tys./mikrolitr krwi. Wskaźnik liczby płytek oznacza się jako PLT. Należy wspomnieć o nieprawidłowościach w zakresie ich liczebności i pracy. Wśród głównych patologii tego typu wymienia się:

• podwyższone płytki krwi - stan ten określa się jako trombocytozę lub trombocytemię. To zwiększenie liczby płytek krwi powyżej 450 tys./mikrolitr. Występuje w przebiegu chorób nowotworowych, autoimmunologicznych, np. choroby Crohna, o podłożu zakaźnym. Podwyższony poziom trombocytów może mieć miejsce po intensywnym wysiłku fizycznym, po ciąży czy usunięciu śledziony. Podwyższone płytki krwi prowadzą niekiedy do powstawania groźnych dla życia zakrzepów i zatorów,

• obniżone płytki krwi - stan ten określa się jako trombocytopenię (małopłytkowość). Do utrzymania prawidłowej hemostazy, czyli wewnętrznej równowagi organizmu, potrzeba 30000 płytek/mikrolitr. Zbyt mało płytek krwi może być konsekwencją zmniejszonego ich wytwarzania (np. wrodzonej białaczki, niewydolności nerek, mononukleozy zakaźnej), nadmiernego zniszczenia (np. w przebiegu wcześniactwa czy niedokrwistości), a czasem ma złożone przyczyny (np. obfite krwotoki, masywne przetoczenia krwi, krążenie pozaustrojowe, rozległe oparzenia),

• upośledzenie funkcji płytek krwi - stan ten określa się jako trombastenię lub trombopatię. Wśród przyczyn powstania wymienia się m.in.: powikłania położnicze, sepsę, gorączki krwotoczne, rozległe oparzenia, nowotwory, radioterapię, wstrząs.

Do oceny poziomu trombocytów służy jedno z podstawowych badań krwi - morfologia.

Jak można obniżyć lub podnieść poziom płytek krwi?

Jak podnieść płytki krwi? Poza specjalistycznym leczeniem możesz działać na własną rękę. Nieoceniony wpływ na liczbę trombocytów ma dieta. Co jeść, aby wzrosły płytki krwi?

W jadłospisie powinny się znaleźć produkty, które dostarczą organizmowi witamin i składników mineralnych, takich jak:

• kwas foliowy - fasola czarne oczko, soczewica, sałata rzymska, ciecierzyca, natka pietruszki, kalafior, buraki, szpinak, brukselka, drożdże, kasza gryczana, daktyle, awokado,

• witamina B12 - ryby, mięso, drób, jaja, mleko i produkty mleczne,

• witamina D - tłuste ryby i jaja,

• witamina C - cytrusy, porzeczki, brukselka, kalarepa, kapusta, jabłka, maliny, truskawki, papryka, dzika róża, natka pietruszki,

• witamina K - jarmuż, kapusta, sałata, szpinak, natka pietruszki,

• żelazo - wołowina, podroby, wieprzowina, jaja, ryby, ostrygi, soja, zielone warzywa, czarna fasola, kakao,

• chlorofil - szpinak, kapusta, natka pietruszki, jarmuż, sałata, koperek,

• kwasy omega-3 - tłuste ryby i olej lniany.

Składniki te są potrzebne do wytwarzania trombocytów.

A jak obniżyć płytki krwi dietą? Niektóre produkty spożywcze i składniki żywności wykazują zdolność do obniżania poziomu trombocytów. Wymienia się wśród nich m.in.: alkohol, sok żurawinowy, aspartam, chininę (składnik toników, gorzkich melonów i cytryny), tahini (pastę z prażonego sezamu).