Leptyna i grelina – hormony regulujące apetyt

Leptyna i grelina – co różni oba hormony?

Leptyna i grelina to hormony przeciwstawne. Grelina określana jest hormonem głodu, gdyż wpływa na apetyt i kontroluje ilość spożywanego pokarmu. Leptynę natomiast nazywa się hormonem sytości, ponieważ wycisza uczucie głodu i apetytu. 

Czym jest leptyna i za co odpowiada?

Leptyna jest hormonem odpowiadającym za uczucie sytości i potrzebę uzupełnienia rezerwy energetycznej organizmu. Wpływa na metabolizm i odgrywa bardzo ważną rolę w kontrolowaniu masy ciała. Do jej funkcji należą również regulowanie metabolizmu glukozy, stabilizowanie ciśnienia tętniczego krwi i właściwe reakcje układu immunologicznego. Leptyna produkowana jest w tkance tłuszczowej, a jej wydzielanie warunkuje rytm dobowy. Największe stężenie hormonu odnotowuje się wczesnym rankiem i wieczorem. Poziom leptyny zależy zarówno od sytości posiłku, jak i od pory, w której został on spożyty. Jej stężenie w osoczu jest indywidualne. 

Czym jest leptynooporność?

U osób z nadwagą i otyłością dochodzi do zjawiska nazywanego leptynoopornością, które oznacza przewlekłe podwyższone stężenie leptyny. Stan ten wynika z zaburzenia reakcji podwzgórza, które nie reaguje na wzrost poziomu leptyny. W konsekwencji dochodzi do zaniku uczucia zaspokojenia apetytu, nawet po spożyciu sytego posiłku. Osoba dotknięta leptynoopornością pomimo spożywania obfitych posiłków cały czas odczuwa głód. Leptynooporność prowadzi do rozwinięcia się przewlekłego uczucia głodu znacznie przewyższającego zapotrzebowanie kaloryczne. Konsekwencją tego jest nadmierne i niekontrolowane przybieranie na wadze, a w końcu otyłość. 

Badanie poziomu leptyny

Leptyna to hormon, który zwykle nie jest brany pod uwagę w badaniach profilaktycznych układu hormonalnego. Jej poziom powinien być jednak kontrolowany, szczególnie u pacjentów wymagających znalezienia przyczyny otyłości. Wskazaniem do wykonania badań z oznaczeniem leptyny są również dolegliwości w postaci: nieregularnych miesiączek lub zaniku krwawienia menstruacyjnego, zaburzeń płodności, problemów z ustabilizowaniem cukrzycy typu 2 i insulinooporności.

Poziom leptyny jest zmienny i zależy od wielu czynników, m.in. od pory dnia, posiłku, fazy cyklu miesiączkowego, ilości tkanki tłuszczowej, przyjmowanych leków (np. sterydów płciowych, glikokortykoidów). Do podwyższenia poziomu leptyny dochodzi również w ciąży. Ponadto wynik badania powinien być interpretowany razem z wynikami innych hormonów, np. stężenia hormonów tarczycy, testosteronu. Dlatego zarówno czas wykonania badań, jak i ich wynik analizuje lekarz, np. specjalista endokrynologii. 

Czym jest i za co odpowiada grelina? 

Grelina to hormon peptydowy, który podobnie jak leptyna odpowiada za gospodarkę energetyczną organizmu. Cząsteczkę greliny tworzy 28 aminokwasów, a jej receptory zlokalizowane są m.in. w podwzgórzu, przysadce mózgowej, nerkach, trzustce, mięśniu sercowym, wątrobie, naczyniach krwionośnych, jajnikach i tkance tłuszczowej. Natomiast uwalnianie greliny w około 70% następuje w żołądku [1]. Pozostałe ilości znajdują się w innych narządach wewnętrznych. 

Poziom wydzielanej greliny i jej stężenie we krwi jest indywidualne. Wpływ na to ma przede wszystkim styl życia i sposób odżywiania. Do głównych właściwości greliny należy pobudzanie uczucia apetytu. Substancja reguluje ilość przyjmowanego pokarmu, przez co jej poziom jest zmienny. W momencie pojawienia się uczucia głodu stężenie greliny wzrasta, a po posiłku (w odpowiedzi na spożyte węglowodany, białko i tłuszcz) poziom hormonu zaczyna spadać. Ogromne znaczenie w poziomie greliny ma jakość posiłku. Stosowanie diety niskokalorycznej wiąże się np. z wyższym stężeniem greliny. 

Stężenie greliny ulega zmianom pod wpływem bezsenności. Naukowcy dowiedli, że niewystarczająca ilość snu zwiększa apetyt, destabilizuje poziom greliny i sprzyja tyciu. Na poziom greliny wpływa też aktywność fizyczna. Zaobserwowano, że intensywny wysiłek fizyczny, np. bieganie, obniża poziom substancji. Efekt ten nie jest jednak długotrwały, dlatego sama aktywność nie wystarcza do kontrolowania poziomu greliny. Zdecydowanie lepsze efekty daje połączenie aktywności fizycznej z dietą, wspomagającą utratę masy ciała. 

Skutki obniżonego poziomu greliny

Przewlekły obniżony poziom greliny przyczynia się do powstania wielu dolegliwości i zaburzeń. Należą do nich m.in.: wahania nastroju (np. zmęczenie, osłabienie, senność, brak energii, nerwowość), skłonność do rozwoju chorób zapalnych, gromadzenie się tkanki tłuszczowej na brzuchu, problemy z płodnością.

Czy można badać grelinę?

Badanie poziomu greliny nie jest popularne. Jego wykonania podejmują się tylko wybrane placówki, najczęściej w ramach testów klinicznych. Jeśli podejrzewasz u siebie nieprawidłowy poziom hormonów odpowiadających za zaburzenia uczucia głodu, zapytaj swojego lekarza o badania poziomu leptyny.