Słuch absolutny, fonematyczny i niedosłuch - czym się charakteryzują?

Czym jest słuch absolutny?

Słuch absolutny ma tylko 1 osoba na 10 000. Najczęściej występuje on u ludzi posługujących się tzw. językiem tonalnym, do którego należą m.in. języki azjatyckie i afrykańskie. Duże znaczenie ma tu również czynnik genetyczny. Ten rodzaj słuchu charakteryzuje się umiejętnością rozróżniania pojedynczych tonów dźwięków, ich wysokości i zależności (osoba obdarzona słuchem względnym, o ile jest w stanie powtórzyć słyszalne dźwięki, to nie potrafi określić ich tonów). Diagnoza słuchu absolutnego stawiana jest przez specjalistę na podstawie wyniku testów przesiewowych.

Słuch absolutny a jakość mowy

Posiadanie słuchu absolutnego ma swoje odbicie również w jakości mowy. Osoba obdarzona nim wyraźnie rozdziela wypowiadane wyrazy i sylaby, co jest szczególnie słyszalne przy dłuższych wypowiedziach. Posiadający słuch absolutny nadają wyrazistość każdej wypowiadanej sylabie, a przy tym nie mają tendencji do „zjadania” pojedynczych głosek. Przykładem może być wyraz „sześćset”, który u większości wybrzmiewa jako „sześset” lub „szejset”. Osoba o słuchu absolutnym wypowie to słowo zgodnie z jego zapisem.

Czym jest słuch fonematyczny?

Słuch fonematyczny jest jednym z podstawowych rodzajów słuchu i bierze udział w kształtowaniu i rozumieniu mowy. Pozwala na rozróżnienie poszczególnych dźwięków, sylab, wskazanie ich miękkości. Początek kształtowania się słuchu fonematycznego przypada na 6. miesiąc życia i trwa do około 7. roku życia. Sprawność słuchu zależy od podstawowego słuchu fizycznego. W przypadku dysfunkcji tego drugiego obserwuje się trudność w rozpoznaniu dźwięków wysokich i niskich, a także zaburzenia w prawidłowym rozwoju mowy. Wada ta jest jednak możliwa do korygowania za pomocą prostych ćwiczeń logopedycznych. Podstawą diagnostyki jakości i sprawności słuchu fonematycznego jest badanie protetyczne. Przeprowadza się je u noworodków. Im szybciej postawiona diagnoza, tym większa szansa na zahamowanie rozwoju wady lub jej remisję. Jakość słuchu fonematycznego nie jest wrodzona, a kształtowana indywidualnie w drodze rozwoju mowy. Tym bardziej na znaczeniu zyskuje mówienie do dziecka od pierwszych dni jego życia. Osłuchanie się malucha z różnorodnymi dźwiękami pomoże mu w szybszym rozwoju własnej mowy i rozróżnianiu poszczególnych tonów. Słuch fonematyczny możemy rozwijać u dzieci poprzez: naukę rymów, wierszy, układanie liter w słowa, naśladownictwo słyszalnych dźwięków, szukanie w słowach innych ukrytych wyrazów, dzielenie wyrazów na sylaby, kończenie przez dziecko zaczętych przez rodzica słów.

Niedosłuch - czym jest i jakie są jego rodzaje?

Niedosłuch, czyli ubytek słuchu, może wystąpić w chwili narodzin lub na skutek urazów. Wyróżnia się kilka rodzajów ubytków słuchu.

• Niedosłuch odbiorczy jest najczęściej występującym trwałym ubytkiem słuchu w obrębie ucha wewnętrznego. Charakteryzuje się słyszalnością zniekształconych dźwięków. Niedosłuch odbiorczy może powstać w wyniku urazu powstałego na skutek hałasu, jednak częściej rozwija w konsekwencji procesów starzenia.

• Niedosłuch przewodzeniowy powstaje na skutek zaburzeń pracy lub uszkodzenia ucha zewnętrznego. Może być powodowany przez urazy mechaniczne, powikłania alergii, stany zapalne, korek woskowinowy.

• Niedosłuch mieszany jest połączeniem ubytku odbiorczego i przewodzeniowego, czyli wada dotyka zarówno ucho zewnętrzne, jak i wewnętrzne.

• Niedosłuch centralny jest skutkiem braku nerwu słuchowego i uszkodzenia ślimaków. Wada utrudnia prawidłowy rozwój mowy i komunikacji.

Sposoby leczenia niedosłuchu zależą od przyczyny wady. W przypadku niedosłuchu przywodzeniowego stosuje się leczenie chirurgiczne lub farmakologiczne. Zaawansowane stadium niedosłuchu odbiorczego koryguje się za pomocą aparatów słuchowych. Niedosłuch mieszany można leczyć za pomocą środków farmakologicznych, których działanie uzupełniają aparaty słuchowe. Niekiedy stosuje się również implanty ślimakowe. Natomiast niedosłuch centralny korygowany jest za pomocą implantu wszczepianego do pnia mózgu.

1. J. Cieszyńska-Rożek, Neurobiologiczne podstawy rozwoju poznawczego. Słuch, Centrum Metody Krakowskiej 2018.
2. A. Szczeklik, Słuch absolutny. Andrzej Szczeklik w rozmowie z Jerzym Illgiem, Znak, 2014.