Zespół pasma biodrowo–piszczelowego – dolegliwość biegacza długodystansowego

Czym jest zespół pasma biodrowo–piszczelowego?

Zespół pasma biodrowo–piszczelowego (ITBS) to złożony uraz tkanek znajdujących się po bocznej stronie uda na odcinku pomiędzy stawem biodrowym a kolanowym. Fizjologicznie (naturalnie) pasmo biodrowo-piszczelowe przesuwa się swobodnie wzdłuż wyniosłości kostnych podczas ruchów nogi. Struktura ta odpowiada za prawidłowe ułożenie mięśni odpowiedzialnych m.in. za wyprostowanie nogi w kolanie oraz jej zgięcie i odwodzenie w biodrze. Z tego względu bywa narażona na uszkodzenia w trakcie aktywności wymagającej takich ruchów nóg.

Możesz nadwyrężyć pasmo biodrowo–piszczelowe podczas uprawiania sportu, ale również wtedy, gdy sprzątasz – podejmując każdy typ aktywności, który wymaga zginania i prostowania nóg czy ich odwodzenia w biodrze.

Zespół pasma biodrowo–piszczelowego postępuje stopniowo, dlatego nie od razu będziesz mieć dolegliwości wskazujące na uraz. Objawy mają tendencję do nasilania się podczas zwyczajnych aktywności, np. wchodzenia po schodach. Jeśli odczuwasz dyskomfort w okolicy kolana bądź biodra, skonsultuj się z fizjoterapeutą lub ortopedą.

Jak powstaje ITBS?

W efekcie przeciążenia okolicy kolana w paśmie biodrowo–piszczelowym dochodzi do mikrourazów. Skutkiem zaburzenia równowagi mięśniowej (osłabienia niektórych mięśni) jest nadmierne napinanie pasma i jego uszkodzenia. W efekcie powstaje miejscowy stan zapalny.

Głównymi czynnikami ryzyka wywołującymi objawy ITBS są błędy treningowe, w tym nadmierna intensywność treningu, pomijanie przerw na odpoczynek w trakcie sesji i pomiędzy nimi, uprawianie sportu pomimo odczuwania dolegliwości w okolicy kolana.

Istotne znaczenie ma również nieodpowiednio dobrane obuwie. Zwłaszcza zużycie środkowej warstwy podeszwy po zewnętrznej stronie stwarza ryzyko powstania ITBS, gdyż obuwie pozbawione zostaje wówczas funkcji amortyzacyjnej, wspierającej stopę i wyższe partie nogi. Źle dopasowane buty mogą powodować ponadto ból piszczeli i inne dolegliwości.

Przyczynami ITBS mogą być także niektóre wady postawy, w tym: asymetria miednicy, boczne skrzywienie kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, nadmierne przodopochylenie tułowia, szpotawość i koślawość kolan, nadmierna rotacja wewnętrzna piszczeli, nierówność kończyn dolnych. Pasmo biodrowo–piszczelowe nadwyręża także stopa końsko– szpotawa.

Objawy ITBS

ITBS sprawia, że kolano boli od strony bocznej, choć dolegliwości tych nie odczujesz od razu po odbyciu wyczerpującego treningu. Mikrouszkodzenia w obrębie włókien kolagenowych pasma powstają stopniowo, a z biegiem czasu stan zapalny tkanek się rozwija i pogarsza. W efekcie pasmo biodrowo–piszczelowe zaczyna dokuczać coraz mocniej i to już nawet nie tylko po zewnętrznej stronie kolana. Może promieniować w kierunku dołu kolanowego, czyli do tylnej części kolana oraz w stronę biodra.

Oprócz bólu występuje obrzęk, zaczerwienienie i ocieplenie kolana, a także uczucie przeskakiwania w stawie i słyszalne trzaski. W niektórych przypadkach osoba z zespołem pasma biodrowo-piszczelowego zaczyna celowo ograniczać ruchomość kolana, zmieniając charakter chodu na utykający czy starając się trzymać nogę wyprostowaną podczas odpoczynku w celu uniknięcia prowokacji bólu.

Leczenie ITBS

Leczenie ITBS najlepiej rozpocząć jak najszybciej, aby ograniczyć postęp uszkodzeń pasma biodrowo–piszczelowego i uniknąć przykrych dolegliwości ograniczających funkcje kończyny dolnej. Jest to istotne z tego względu, że uszkodzenia zwiększają ryzyko powstania powikłań, np. przedwczesnych zmian zwyrodnieniowych kolana. Na tym etapie stosuje się leki oraz doraźne zabiegi kojące o szybkim działaniu. Ćwiczenia na ból kolana i inne zabiegi rehabilitacyjne wprowadza się po złagodzeniu dolegliwości.

W ostrej fazie ITBS, czyli kiedy objawy są najsilniejsze, lekarz może zalecić m.in.:

• odpoczynek od treningów i ograniczenie pracy nogi w ciągu dnia, czyli oszczędny tryb;

• elewację nogi w ciągu dnia, czyli uniesienie jej w czasie odpoczynku czy pracy siedzącej (możesz oprzeć nogę o puf czy podnóżek, aby usprawnić krążenie i odciążyć uszkodzone tkanki pasma);

• farmakoterapię przeciwbólową i przeciwzapalną z zastosowaniem leków doustnych lub maści, a jeśli pasmo biodrowo–piszczelowe dokucza mocno, nawet iniekcji (zastrzyków) steroidowych.

Leczenie ITBS obejmuje także kompresy bolesnej okolicy. Opaska na kolano zapobiega postępowi uszkodzeń struktur kolagenowych pasma i ogranicza dolegliwości bólowe. Cenne bywają także zimne okłady i masaże lodem. Usprawniają one krążenie, a także korzystnie wpływają na napięcie mięśni.

Rehabilitacja ITBS

W leczeniu zespołu pasma biodrowo–piszczelowego ważną rolę odgrywa fizykoterapia. Lekarz może uznać za wskazane wykonywanie zabiegów zarówno w ostrej, i jak i przewlekłej fazie tej patologii. Wśród najważniejszych wymienia się m.in. ultradźwięki i jonoforezę (podanie przezskórne leku przy pomocy prądu elektrycznego), a także laseroterapię, krioterapię i magnetoterapię. Duże znaczenie w terapii ma także masaż tkanek głębokich. Dodatkowo na okolicę przebiegu pasma biodrowo–piszczelowego stosuje się taping. 

Po ustąpieniu najbardziej dokuczliwych objawów choroby można skorzystać ze specjalnych ćwiczeń na pasmo biodrowo–piszczelowe. Obejmują one przede wszystkim ćwiczenia na rozciąganie, czyli stretching nogi. Niekiedy konieczne jest wdrożenie gimnastyki korekcyjnej, ukierunkowanej na redukcję wady postawy powodującej dysproporcję napięcia mięśniowo–więzadłowego w obrębie nogi.