Gronkowiec złocisty – objawy i metody leczenia zakażenia

Gronkowiec złocisty – dlaczego jest groźny?

Gronkowce to powszechnie występujące w przyrodzie bakterie. Znajdują się w glebie, kurzu, wodzie, ściekach, żywności, na przedmiotach. Kolonizują również skórę oraz błony śluzowe człowieka i zwierząt. Wyróżnia się wiele typów gronkowca. Najczęściej diagnozowanym i też najbardziej chorobotwórczym jest gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus). Poziom zagrożenia wynika z wytwarzania przez bakterię wielu bardzo szkodliwych toksyn i wysokiej odporności na antybiotyki, środki dezynfekcyjne i antyseptyczne (odkażające). Około 90% gronkowców wytwarza penicylinazy, czyli enzymy sprawiające, że bakterie są całkowicie odporne na środki zawierające penicylinę [1]. To powoduje, że gronkowiec złocisty jest bardzo dużym problemem klinicznym, prowadzącym do wielu zakażeń o ciężkim przebiegu, a nawet do śmierci. 

Gdzie można zarazić się gronkowcem złocistym?

W opracowaniach naukowych szacuje się, że 50% populacji ludzi jest tymczasowymi nosicielami gronkowca złocistego, a około 20% populacji nosicielami stałymi [2]. Do zakażenia dochodzi zarówno w szpitalu, jak i poza nim. Gronkowcem można zarazić się poprzez zjedzenie zakażonego pokarmu, zanieczyszczenie uszkodzonej skóry, stosowanie zanieczyszczonych przedmiotów, np. sztućców, ręczników, cewników, wenflonów.

Okres nosicielstwa gronkowca, czyli to, jak długo bakteria jest w organizmie i może się przenosić na innych, nie wywołując objawów u nosiciela, jest bardzo zróżnicowany i zależy od kilku czynników, m.in.: wieku chorego, ogólnego stanu zdrowia i współwystępowania chorób przewlekłych obniżających odporność organizmu.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 marca 2005 roku każde zdiagnozowane zakażenie gronkowcem złocistym jest objęte obowiązkiem rejestracji [3].

Czynniki sprzyjające zakażeniu gronkowcem złocistym

Zakażeniu i rozwojowi infekcji sprzyja współwystępowanie schorzeń, m.in.: zaawansowana cukrzyca, owrzodzenia stóp (o podłożu cukrzycowym), przewlekła niewydolność nerek, choroby naczyń krwionośnych, choroby serca, przewlekłe ubytki odporności, schorzenia wątroby. Ponadto czynnikami zwiększającymi ryzyko zakażenia gronkowcem złocistym w szpitalach i ośrodkach służby zdrowia są: owrzodzenia i rany, stosowanie wkłuć centralnych, stosowanie cewników, rany pooperacyjne i pozabiegowe, dożylne stosowanie leków, przyjmowanie leków immunosupresyjnych (obniżających odporność) i glikokortykosteroidów (mają m.in. działanie przeciwzapalne i immunosupresyjne). 

Objawy gronkowca złocistego

Zakażenie gronkowcem złocistym może przebiegać zarówno objawowo, jak i bezobjawowo. Nosicielstwo bezobjawowe wynika ze zdolności bakterii do wytworzenia stanu równowagi między organizmem człowieka a patogenem. Sprzyja to więc powolnej kolonizacji bakterii w ciele nosiciela. Z czasem, wraz ze wzrostem ilości patogenów, dochodzi do zaburzenia wytworzonej równowagi, osłabienia odporności i rozwoju aktywnego zakażenia.

Ogólnoustrojowe zakażenie gronkowcem złocistym prowadzi do rozwoju wielu chorób:

• układu oddechowego (zapalenia: gardła, migdałków, płuc, oskrzeli, ucha środkowego);

• układu moczowego (zapalenia pęcherza, odmiedniczkowego zapalenia nerek);

• układu pokarmowego (zatruć pokarmowych, zapalenia jelit);

• zapalenia ropnego stawów;

• zapalenia sutków;

• zapalenia szpiku i kości;

• zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych;

• zapalenia spojówek;

• zapalenia zatok.

Choroby te mogą rozwinąć się zarówno na skutek zakażenia gronkowcem i być jednocześnie ich objawem, jak i powstać jako powikłanie nieleczonego zakażenia bakterią. 

Gronkowiec złocisty jako czynnik chorób skóry

Zakażenie gronkowcem złocistym zwiększa podatność na różne choroby skóry, takie jak: zapalenie mieszków włosowych, czyrak, czyrak gromadny, ropień skórny, liszajec pęcherzowy. Ponadto duńscy badacze wykazali, że zakażenie gronkowcem złocistym sprzyja rozwojowi wyprysku atopowego. W populacji generalnej, czyli biorąc pod uwagę wszystkich ludzi, gronkowiec występuje na skórze 5–30% osób, natomiast u pacjentów chorych na wyprysk atopowy obecność gronkowca sięga nawet 100% przypadków. Duńscy naukowcy wykazali, że do wywołania zmian atopowych nie jest konieczna aktywność żywego gronkowca, a wystarcza kontakt skóry z wydzieliną bakterii, która prowadzi do powstania reakcji alergicznej [4]. 

Diagnostyka zakażenia gronkowcem złocistym

Lekarz może zdiagnozować zakażenie gronkowcem na podstawie objawów. Gronkowiec w gardle objawia się zmianami podobnymi do anginy, gronkowiec skóry przebiega np. pod postacią liszajów lub ropnia, a gronkowiec oka wywołuje jęczmień. Jeśli masz te dolegliwości, skonsultuj się z lekarzem rodzinnym, który ustali leczenie lub skieruje Cię do specjalisty, np. laryngologa, okulisty czy chirurga (w przypadku ropnia).

Do ostatecznego potwierdzenia zakażenia niezbędne jest badanie mikrobiologiczne materiału pobranego z zakażonego miejsca. Próbką jest wydzielina ropna, płyn stawowy, krew, plwociny, a w przypadku podejrzenia gronkowca sutka kobiety karmiącej – próbka mleka. Złotym standardem diagnostyki jest hodowla bakterii z pobranej próbki, która jednoznacznie potwierdzi obecność gronkowca. Niezbędne jest również wykonanie antybiogramu (badania odporności patogenu na określone antybiotyki), które ułatwia dobranie skutecznych leków. Jeśli okaże się, że masz gronkowca, badania powinni wykonać również osoby z Twojego bliskiego otoczenia.

Gronkowiec złocisty – leczenie

Gronkowiec złocisty charakteryzuje się wysoką zmiennością genetyczną i bardzo dobrym przystosowaniem do warunków środowiska, w którym żyje. W konsekwencji tego wykazuje wysoką odporność na większość leków przeciwdrobnoustrojowych, co utrudnia leczenie. W związku z wysoką lekoopornością gronkowca w leczeniu zakażenia bakterią konieczne jest stosowanie kombinacji różnych leków.

W przypadku gronkowca skóry zastosowanie mają środki miejscowe zawierające antybiotyk oraz substancje odkażające. Jeśli mamy do czynienia z zakażeniem ogólnoustrojowym, terapia opiera się na zastosowaniu odpowiednich antybiotyków. 

Czy gronkowiec jest wyleczalny?

Zakażenie gronkowcem złocistym jest bardzo trudne, ale możliwe do całkowitego wyleczenia. Powodzenie i czas terapii zależą od ogólnego stanu zdrowia chorego i reakcji układu odpornościowego. Leczenie antybiotykami zwykle trwa od 5 do 10 dni i w niektórych przypadkach może wymagać hospitalizacji (pobytu w szpitalu). Całkowity czas eliminacji gronkowca z organizmu może trwać nawet kilka miesięcy.