Rodzaje opatrunków i ich zastosowanie

Fazy gojenia ran i ich opatrywanie

Proces gojenia ran przebiega kilkuetapowo, a każdą fazę charakteryzują zmiany zachodzące w skórze. Proces ten dotyczy wszystkich rodzajów ran. 

1. Faza zapalna – nazywana też fazą wysiękową. Charakteryzuje się wysiękiem, który może występować nawet pomimo powstałego na powierzchni rany skrzepu krwi. Rana jest tymczasowo zamknięta, a więc nadal narażona na infekcje i zakażenia bakteryjne. W fazie zapalnej konieczna jest ochrona rany opatrunkiem i jej regularna dezynfekcja. 

2. Faza wytwórcza – to faza, w której zachodzi proces odbudowy naskórka. Powierzchnia rany pokrywa się delikatną i cienką skórą, która łatwo ulega uszkodzeniu, dlatego powinna być chroniona opatrunkiem. 

3. Faza dojrzewania – to ostatni etap zabliźniania rany, który może trwać nawet kilka miesięcy. W przypadku płytkich ran na tym etapie nie jest wymagane stosowanie opatrunków. Rany głębokie w procesie zabliźniania mogą wymagać osłony.

Faza gojenia rany wpływa na konieczność stosowania opatrunku. W przypadku ran głębokich, ran szarpanych lub niegojących się ran decyzję o zastosowaniu opatrunku i jego rodzaju powinien podjąć lekarz rodzinny, internista lub chirurg.

Jaki powinien być opatrunek?

Na czas gojenia rany i regeneracji skóry opatrunek pełni zastępczą funkcję ochronną skóry. Powinien więc spełniać następujące wymagania:

• chronić skórę i okoliczne tkanki przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych;

• zapewnić odpowiednie warunki dla procesów gojenia;

• ograniczyć powierzchnię martwicy i zapobiegać jej postępowaniu;

• wykluczyć ryzyko przepuszczalności drobnoustrojów;

• minimalizować powstawanie blizn;

• unieruchamiać uszkodzone i okoliczne tkanki;

• zmniejszyć obrzęk i bolesność;

• wchłaniać krew i wysięk.
  

Uwzględniając powyższe wymagania, opatrunek powinien być wykonany z surowców nieprzywierających do rany i absorbujących wydzieliny. Materiał opatrunku nie może stwarzać ryzyka przegrzewania rany, co natomiast zwiększa ryzyko rozwoju infekcji i zakażenia. Materiały opatrunkowe nie mogą ponadto mieć właściwości drażniących i uczulających.

Rodzaje opatrunków specjalistycznych

Ze względu na skład i działanie wyróżnia się kilka opatrunków specjalistycznych. 

1. Opatrunki poliuretanowe – występują w formie błon półprzepuszczalnych lub gąbek. Opatrunki w postaci błon (folii) stanowią doskonałą barierę przed wodą i bakteriami, jednocześnie zapewniając swobodne oddychanie rany. Błony mogą być stosowane na rany z wysiękiem ropnym lub objęte procesami gnilnymi. Błony półprzepuszczalne znajdują zastosowanie jako opatrunki na odleżyny I i II stopnia. Natomiast gąbki poliuretanowe eksperci zalecają do opatrywania odleżyn II, III, IV i V stopnia oraz rozległych ran z dużym wysiękiem. 

2. Opatrunki hydrokoloidowe – występują pod postacią płytki, pasty i żelu. Szczelnie izolują ranę, utrzymują stałą temperaturę i nie dopuszczają do przegrzewania. Opatrunki hydrokoloidowe dobrze wchłaniają wysięk z rany i jednocześnie utrzymują wilgotne środowisko. Zapobiegają szybkiemu wysychaniu rany. Stosowane są do leczenia ran powierzchownych, np. ran ciętych i ran głębokich z martwicą.

3. Opatrunki hydrożelowe – to opatrunki zawierające nawet 95% wody, dzięki czemu nie tylko chronią i izolują ranę, ale wspomagają jej oczyszczanie. Ten typ opatrunków występuje pod postacią płytek i żeli. Opatrunki hydrożelowe stosowane są w leczeniu owrzodzeń, odleżyn od II do IV stopnia, oparzeń i martwicy. 

4. Opatrunki alginianowe – to specjalistyczny rodzaj opatrunków otrzymywanych z połączenia soli sodowych i wapniowych kwasu alginianowego. Występują w formie włókna, ale w kontakcie z raną zmieniają swoją formę na żelową. Stosowane są do leczenia drobnych, powierzchownych ran, bez wysięku i objawów infekcji. 

5. Opatrunki hemostatyczne – to nowoczesny rodzaj opatrunków, które zawierają substancje hamujące krwawienie i absorbujące nadmiar krwi. Po nasączeniu przypominają galaretę. Konsystencja ta wspomaga tworzenie skrzepu w miejscu krwawienia, a jednocześnie zapewnia całkowitą przepuszczalność powietrza. Ten typ opatrunków stosowany jest na rany żylne i tętnicze.

Zasady nakładania opatrunków

Bez względu na rodzaj rany konieczna jest jej ochrona przed zakażeniem. Właściwa umiejętność opatrzenia wpływa na proces gojenia i regenerację skóry. O jakich zasadach przy opatrywaniu ran musisz pamiętać?

1. Przede wszystkim zadbaj o higienę swoją i miejsca, które będziesz opatrywać. Przed przystąpieniem do aplikacji opatrunku umyj ręce i jeśli masz możliwość, włóż jednorazowe rękawiczki.

2. Pamiętaj o dokładnej dezynfekcji rany i jej okolic. W ten sposób zmniejszysz ryzyko infekcji i jej powikłań.

3. Do oczyszczenia rany użyj czystej wody, a następnie uszkodzenie zdezynfekuj specjalnym środkiem odkażającym.

4. W przypadku otarć i płytkich zadrapań wystarczająca jest gaza, którą możesz przymocować delikatnie plastrem lub bandażem.

5. Nakładając opatrunek, postaraj się delikatnie ścisnąć brzegi rany do środka. Pamiętaj jednak, by nie owijać rany zbyt mocno, tym bardziej jeśli jest powierzchowna.

6. Jeśli rana jest głęboka i krwawi, konieczne jest zatamowanie nadmiaru krwi. W tym celu użyj gazy, którą powinieneś uciskać przynajmniej przez 2 minuty. Możesz wspomóc się opaską uciskową lub bandażem. Jeśli krwawienie nie ustępuje, koniecznie wezwij pomoc!

7. Rany zanieczyszczone ropą wymagają delikatnego oczyszczenia. Treść ropną usuń za pomocą gazy, starając się, aby nie rozprowadzać ropy na ranę i miejsca okoliczne. W ten sposób unikniesz przenoszenia bakterii. Następnie zgłoś się do lekarza, który oceni ranę i podejmie decyzję co do dalszego leczenia.

8. Gdy w ranie tkwi ciało obce, pod żadnym pozorem nie powinieneś go wyciągać. Pełni ono funkcję korka, który tamuje krwawienie! W takim przypadku wezwij pomoc lub jak najszybciej zawieź poszkodowanego do szpitala albo najbliższego Szpitalnego Oddziału Ratunkowego.

9. Jeśli rana jest wynikiem oparzenia i doszło do przyklejenia odzieży do skóry, absolutnie nie próbuj zrywać materiału. Nie próbuj poradzić sobie z oparzeniem na własną rękę, w zależności od stopnia poparzenia, wezwij pomoc lub zgłoś się do lekarza.

Przez cały czas opatrywania poszkodowanego pamiętaj o swoim bezpieczeństwie. Jeśli masz taką możliwość, wszystkie czynności przeprowadzaj w rękawiczkach. Po założeniu opatrunku dokładnie umyj ręce wodą z mydłem, a następnie zdezynfekuj dłonie.