Jakie są rodzaje ran i sposoby na ich opatrywanie?

Rodzaje ran i ich charakterystyka

Rana oznacza przerwanie anatomicznej ciągłości skóry z towarzyszącą temu obecnością uszkodzonych lub zmienionych chorobowo tkanek. Ze względu na różnorodne czynniki (np. mechanizm powstawania) rany dzieli się na wynikające z działania bodźców mechanicznych oraz termicznych, chemicznych i radiacji jonizującej, które wywołują oparzenia różnego stopnia wskutek działania wysokich lub niskich temperatur oraz środków chemicznych i promieniowania. 

Te pierwsze obejmują m.in. rany pourazowe takie jak:

• rana szarpana – powstaje w wyniku uszkodzenia skóry tępym narzędziem o zakrzywionych krawędziach, które godzi pod skosem bądź stycznie do powierzchni ciała, jak hak, bosak, gwoździe, piła tarczowa. Charakteryzuje się nieregularnymi i podwiniętymi brzegami, obfitymi krwotokami oraz strzępami oderwanych tkanek wewnątrz. Stwarza wysokie ryzyko wdania się zakażenia i powstania powikłań ze względu na jej bezpośredni kontakt z zabrudzeniami takimi jak smary, błoto, rdza;

• rana kłuta – wywołana w efekcie działania w głąb ostro zakończonego narzędzia, np. noża, pręta, gwoździa. Wyróżnia ją nieduży otwór wchodzący do ciała o wąskim kanale, ale sięgający głęboko w tkanki wewnętrzne. W zależności od głębokości działania rana kłuta może mieć też otwór wychodzący. Ten rodzaj rany stwarza duże ryzyko krwotoków wewnętrznych, gdyż usuwanie ciała obcego rozszczelnia uszkodzone naczynia krwionośne. Bywa szczególnie niebezpiecznym urazem w okolicach klatki piersiowej i brzucha;

• rana postrzałowa – w wyniku oddziaływania pocisku dochodzi nie tylko do przerwania ciągłości skóry, ale też uszkodzeń morfologicznych innych obszarów ciała znajdujących się w kanale rany;

• rana cięta – wywołana działaniem ostrego narzędzia tnącego (jak nóż czy brzytwa). Najczęściej przebiega prosto i nie sięga głęboko. Jej brzegi są równe i gładkie. Ten rodzaj ran powstaje także podczas kontrolowanych i planowanych zabiegów chirurgicznych;

• otarcia – polegają na uszkodzeniu naskórka i powierzchownych warstw skóry właściwej wskutek działania przedmiotu o szorstkiej powierzchni. Są mało krwawiące, ale zwykle bolesne ze względu na uszkodzenia zakończeń nerwowych znajdujących się w skórze.

Rodzaje ran przewlekłych

Rodzaje powstałych uszkodzeń mogą mieć charakter ostry bądź przewlekły. Ostre rany powstają wskutek działania sił i czynników zewnętrznych, z kolei rany przewlekłe stanowią efekt choroby współistniejącej lub wystąpienia miejscowych procesów patologicznych wpływających na tempo i postęp gojenia. Najczęściej regenerująca się powoli lub niegojąca się rana wynika z zaburzeń funkcjonowania układu immunologicznego czy krążenia. 

Rodzaje ran ze względu na głębokość

Ze względu na głębokość wyróżnia się uszkodzenia:

• powierzchowne, czyli nieprzekraczające warstwy podskórnej tkanki podskórnej;

• głębokie, które sięgają poza tkankę podskórną;

• drążące – przenikające do głęboko położonych narządów i jam ciała.

Jakie są rodzaje ran ze względu na ryzyko zakażenia?

Ze względu na poziom czystości wyróżnia się rany:

• czyste i bez zapalenia – stanowią one grupę ran, w których nie doszło do kontaktu z zanieczyszczeniami pochodzenia fizjologicznego lub zewnętrznego. Utrzymują aseptykę i o ile zachodzi potrzeba szycia lub drenażu, wykonuje się je w układzie zamkniętym;

• czyste-skażone – rany tego typu są zanieczyszczone przez elementy z dróg oddechowych, moczowych czy pokarmowych, ale w sposób kontrolowany bez skażenia pola operacyjnego, nie większego niż 5-15%;

• skażone – najczęściej powstają w stanach pourazowych oraz w sytuacji naruszenia zasad sterylności podczas operacji, ponieważ wynikają z kontaktu rany z treścią przewodu pokarmowego czy drogami żółciowymi. Te rodzaje ran wymagają odroczenia w ich zamknięciu;

• brudne – najczęściej występują w stanach pourazowych. Zawierają tkanki martwicze, ciała obce, treści fizjologiczne.

Opatrywanie ran

Bez względu na rodzaj rany rolą opatrunku jest ochrona przed zakażeniem, zabezpieczenie przed postępem uszkodzeń oraz stworzenie optymalnych warunków do rozpoczęcia prawidłowej regeneracji. Sposób założenia opatrunku uwarunkowany jest wieloma czynnikami, m.in. rozległością i okolicą powstania uszkodzeń. Nieduże, powierzchowne skaleczenia najlepiej opatrzyć plastrem z opatrunkiem lub niedużą gazą. Głębokie i krwawiące natomiast mogą wymagać zastosowania kilku warstw gazy oraz dodatkowego ich dociśnięcia do rany poprzez bandażowanie. Jeśli dostrzeżesz wewnątrz rany jakieś zabrudzenia czy ciała obce, wzbraniaj się przed ich usuwaniem. Pełnią one funkcję tamponu zapobiegającego postępowi krwotoku. Zabezpiecz je, zakładając opatrunek! Sącząca się, ropiejąca rana o charakterze przewlekłym może wymagać z kolei zastosowania specjalistycznych opatrunków zawierających polimery czy inne absorbenty o wysokich zdolnościach pochłaniających. Rynek oferuje także różnorodne opatrunki przyspieszające gojenie, utrzymujące wilgotne środowisko czy działające antybakteryjnie.