Jak pomóc dziecku, które się moczy?

Czym jest moczenie nocne?

O moczeniu nocnym mówimy wówczas, gdy dziecko po ukończeniu 5. roku życia bezwiednie i mimowolnie oddaje mocz podczas snu minimum 2 razy w miesiącu (powyżej 7. roku życia – raz w miesiącu). Moczenie nocne jest odmianą zaburzenia o nazwie „moczenie mimowolne”; zdarza się również moczenie dzienne oraz przemienne. Jeżeli dziecko nigdy nie nabyło zdolności kontroli pęcherza, moczenie określamy jako pierwotne. Z moczeniem wtórnym natomiast mamy do czynienia, kiedy wcześniej minimum przez 6 miesięcy obserwowaliśmy pełną kontrolę nad oddawaniem moczu zarówno w dzień, jak i w nocy. 

Nocne nietrzymanie moczu to problem występujący stosunkowo często. Szacuje się, że dotyczy 7–10% do nawet 20% chłopców i około 5% dziewczynek powyżej 5. roku życia, a także kilka procent dzieci dziesięcioletnich. Sporadycznie pojawia się u nastolatków i osób dorosłych.

Jakie mogą być przyczyny moczenia nocnego?

Powody nocnego moczenia mogą być bardzo różne i – wbrew powszechnemu przekonaniu – zazwyczaj nie są związane z trudnościami emocjonalnymi. Szacuje się, że podłoże psychogenne dotyczy tylko około 20% przypadków. Niezwykle częste jest natomiast występowanie problemów natury psychologicznej jako konsekwencji utrzymującego się moczenia.

Pierwotne moczenie nocne (gdy nigdy nie było pełnej kontroli nad oddawaniem moczu) wiąże się zazwyczaj z następującymi czynnikami:

• przedłużone stosowanie pieluszek jednorazowych, opóźniona nauka higieny;

• wady anatomiczne dróg moczowych, w tym zbyt mała pojemność pęcherza;

• opóźnione dojrzewanie układu nerwowego;

• nieprawidłowe nawyki, np. przyjmowanie przed snem zbyt dużej ilości płynów.

Do zjawisk, które mogą powodować wtórne moczenie nocne, należą m.in.:

• choroby układu moczowego (od zapalenia pęcherza po kamicę czy niewydolność nerek);

• chroniczne zaparcia;

• cukrzyca;

• zaburzenia równowagi hormonalnej;

• alergie pokarmowe;

• epilepsja;

• wydarzenia silnie stresogenne, takie jak: uczestniczenie w wypadku, utrata kogoś bliskiego, przeprowadzka, narodziny rodzeństwa.

Badania wskazują ponadto na istotną rolę czynników genetycznych. Prawdopodobieństwo wystąpienia moczenia nocnego znacznie wzrasta u dzieci, których rodzice również zmagali się z tym problemem.

Diagnoza moczenia nocnego

Bezwzględnie konsultacji z lekarzem wymaga moczenie nocne zarówno u 6-latka, jak i u dziecka 11- czy 12-letniego. Problem bowiem może ustąpić samoistnie, a przedłużając się, wywiera negatywny wpływ na stan emocjonalny i rozwój społeczny młodego człowieka. Powtarzające się incydenty zmoczenia łóżka powodują poczucie winy i spadek samooceny. Nerwowa atmosfera w domu, która często towarzyszy moczeniu się dziecka, wzmaga jego napięcie i pogarsza sytuację. Wreszcie mały pacjent zaczyna rezygnować z atrakcji, takich jak wyjazdy z nocowaniem czy pozostanie na noc u przyjaciół, cierpi więc jego życie towarzyskie. Jeśli przyczyną zaburzenia jest choroba somatyczna, niezwłocznie trzeba zająć się jej leczeniem, by uniknąć dalszych powikłań.

Co zrobić, gdy dziecko moczy się w nocy? Pierwsze kroki należy skierować do lekarza pediatry, który przeprowadzi wywiad i zleci niezbędne badania. Do standardowych postępowań należą: ocena ogólnego stanu zdrowia, badanie palpacyjne jamy brzusznej, oznaczenie ciśnienia tętniczego, badanie moczu i krwi. W zależności od danych z wywiadu lekarz może wystawić skierowanie do specjalisty – urologa, diabetologa czy neurologa – a niekiedy na badania obrazowe, np. USG układu moczowego. 

Jeżeli na drodze konsultacji i badań wykluczone zostaną przyczyny fizyczne, zasadne jest udanie się do psychologa. W takiej sytuacji powód leży prawdopodobnie po stronie emocji (moczenie może być np. objawem nerwicy lękowej).

Jak leczyć moczenie nocne u dzieci?

W zależności od ustalonej przyczyny wdraża się różne sposoby leczenia. Jeżeli mamy do czynienia z chorobą fizyczną, objawiającą się moczeniem, najważniejsze jest uporanie się z pierwotnym problemem. W przypadku schorzeń takich jak cukrzyca czy epilepsja konieczne jest oczywiście wdrożenie odpowiednich leków. W niektórych problemach zdrowotnych dodatkowo pomaga np. zmiana diety (w chorobach nerek, zaparciach, alergiach) lub ogólnie trybu życia. Niekiedy lekarz decyduje o leczeniu farmakologicznym samego moczenia – najczęściej stosowanym specyfikiem jest w takim przypadku desmopresyna.

Czy istnieją domowe sposoby na moczenie nocne dzieci? Oczywiście! Warto, a nawet trzeba je stosować. Bardzo istotnym elementem leczenia jest postępowanie tzw. behawioralne i motywacyjne (zalecane przez lekarzy i psychologów). Wprowadzamy wówczas takie kroki, jak:

• zmniejszenie podaży płynów przed snem (szczególnie napojów gazowanych);

• podawanie większej ilości napojów w ciągu dnia;

• pilnowanie, by dziecko bezpośrednio przed położeniem się spać skorzystało z toalety;

• wprowadzenie systemu drobnych nagród za „suche” noce przy jednoczesnej całkowitej rezygnacji z kar w przypadku zmoczenia łóżka;

• zapewnienie dziecku komfortu, wsparcia i poczucia bezpieczeństwa.

Kluczowe jest, by młody człowiek zmagający się z problemem moczenia nocnego nie czuł presji ze strony środowiska. Karcenie, wyśmiewanie, stosowanie kar to metody, które pogarszają sytuację. Dziecko zapewnione o wsparciu rodziców, a także doceniane za postępy upora się z zaburzeniem szybciej, mniejszy będzie także uszczerbek na jego zdrowiu psychicznym. 

Jeśli czujesz, że emocjonalnie przerasta Cię problem moczenia nocnego u dziecka lub wywołuje ono zwiększone napięcie i stres w rodzinie, nie wahaj się skorzystać z pomocy psychologa.