Budowa, funkcje i położenie serca w klatce piersiowej

Położenie serca w klatce piersiowej u człowieka

Najprościej można powiedzieć, że serce leży między płucami. Często uważa się, że znajduje się ono po lewej stronie. Nie jest to do końca prawda - zlokalizowana jest tam jego większa część. Ciekawostką jest, że w rzadkich przypadkach serce człowieka położone jest z prawej strony klatki piersiowej. Taką sytuację określa się fachowo mianem „dekstrokardia”.

Serce człowieka położone jest w środkowej części klatki piersiowej, czyli w tzw. śródpiersiu. Przestrzeń ta jest z lewej i prawej strony ograniczona płucami, od dołu zaś sąsiaduje z przeponą. Od góry nie ma ona wyraźnej granicy. Przyjmuje się, że zaczyna się w miejscu, w którym rozdwaja się granica. Jest to 4. kręg piersiowy (Th4). Serce człowieka jest umieszczone w worku osierdziowym - to podwójna błona surowicza (zbudowana z komórek, które wydzielają płyn surowiczy).

Położenie serca człowieka w klatce piersiowej można określić jeszcze w następujący sposób:

• od przodu przylega ono do mostka i chrzęstnych części żeber,

• od tyłu znajduje się na poziomie między 5. a 8. kręgiem piersiowym (Th5-8),

• u góry sięga do 3. żebra,

• na dole sięga do 5. żebra.

Położenie serca w klatce piersiowej można zobaczyć na zdjęciu rentgenowskim (RTG), na tomografii komputerowej lub innym badaniu obrazowym.

Jak zbudowane jest serce człowieka?

Serce człowieka zbudowane jest z dwóch przedsionków i dwóch komór - po jednym na każdą stronę tego narządu. Między nimi znajdują się zastawki. Z prawej strony jest to zastawka trójdzielna, a z lewej - zastawka dwudzielna (mitralna). Zapobiegają one cofaniu się krwi z komór do przedsionków.W ścianie serca można wyróżnić trzy warstwy. Są to:

• wsierdzie - najbardziej wewnętrzna warstwa serca wyścielająca wewnętrzne powierzchnie jam,

• śródsierdzie - środkowa warstwa zawierająca trzy ważne elementy (szkielet serca, mięsień sercowy i układ bodźcotwórczo-przewodzący),

• nasierdzie - zewnętrzna warstwa produkująca płyn, który zmniejsza tarcie podczas ruchów serca.

Do serca uchodzą duże naczynia krwionośne:

• żyła główna górna,

• żyła główna dolna,

• zatoka wieńcowa,

• pień płucny,

• żyła płucna górna lewa i prawa,

• żyła płucna dolna lewa i prawa,

• aorta.

Serce jest zaopatrywane w krew przez naczynia wieńcowe. Unerwiają go nerwy współczulne oraz gałęzie przywspółczulne. Masa tego narządu u dorosłego człowieka wynosi 250-300 g. Ma ono około 12 cm długości, 8 cm szerokości i 6 cm głębokości.

Jaką funkcję pełni serce człowieka?

Serce człowieka pompuje krew, dzięki czemu może ona krążyć po całym organizmie. Tym samym do wszystkich komórek ciała dostarczane są substancje odżywcze, tlen i hormony. Ponadto współuczestniczy ono w usuwaniu zbędnych produktów metabolizmu.

Jak działa serce człowieka?

Bicie serca jest możliwe dzięki układowi bodźcotwórczo-przewodzącemu, zlokalizowanemu w sercu. Pobudza on komórki serca do skurczu. Dzieje się to w odpowiedniej kolejności, dzięki czemu możliwy jest przepływ krwi - najpierw przez przedsionki, a następnie przez komory. Rytm serca jest dostosowany do aktualnych potrzeb organizmu.

W spoczynku serce człowieka pracuje z częstotliwością około 70 uderzeń na minutę. Niekiedy jest to mniej (np. u sportowców). W sytuacji zwiększonego zapotrzebowania komórek na tlen (np. w czasie wysiłku fizycznego) potrafi przyspieszyć nawet dwu-, trzykrotnie.

Jak możesz dbać o swoje serce?

Serce narażone jest na wystąpienie wielu chorób, które mogą zagrażać życiu. Dlatego ważna jest profilaktyka zdrowotna i dbanie o ten narząd poprzez codzienne nawyki. Duże znaczenie mają:

• codzienna aktywność fizyczna dostosowana do możliwości organizmu,

• dobrze zbilansowana dieta, dostarczająca niezbędnych witamin i minerałów,

• brak nałogów,

• umiejętność radzenia sobie ze stresem,

• utrzymywanie prawidłowej masy ciała,

• ograniczenie spożycia soli,

• ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych,

• odpowiednia ilość odpoczynku i snu.

W profilaktyce zdrowotnej dużą rolę odgrywają regularne badania. Warto wykonywać podstawowe testy laboratoryjne krwi (przynajmniej raz w roku) i elektrokardiogram (EKG). Raz na jakiś czas trzeba dokonać pomiaru ciśnienia tętniczego krwi.

1. F. Paulsen, J. Waschke, Atlas Anatomii Człowieka Sobotta. Narządy wewnętrzne klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2019.
2. L. Borodulin-Nadzieja, Fizjologia człowieka - podręcznik dla studentów licencjatów medycznych, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2005.
3. E. Ziółko, Podstawy fizjologii człowieka, Oficyna Wydawnicza PWSZ w Nysie, Nysa 2006.
4. R. Aleksandrowicz, R. Ciszek, K. Krasucki, Anatomia człowieka. Repetytorium na podstawie Anatomii człowieka A. Bochenka i M. Reichera, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.