Jak można rozpoznać i leczyć reumatyzm?

Czym jest reumatyzm?

„Reumatyzm” jest ogólną nazwą setek schorzeń układu ruchu, głównie dotyczących stawów. Mogą one jednak atakować też kości i okoliczne tkanki. Są to choroby przewlekłe, które można leczyć jedynie objawowo i zapobiegać ich dalszemu rozwojowi. Nie da się jednak cofnąć zmian już poczynionych w organizmie. Choroby reumatyczne najczęściej związane są z podeszłym wiekiem, jednak zdarzają się także u osób młodszych, a nawet u dzieci. Reumatyzm jest jedną z najpowszechniejszych chorób. Szacuje się, że w Polsce cierpi na niego niemal 10 mln osób. Większość z nich to kobiety. Dzieje się tak, ponieważ układ kostny kobiet ulega degeneracji w procesie menopauzy. Łatwiej wówczas o choroby, zwłaszcza o osteoporozę, która również zalicza się do chorób reumatoidalnych.

Choroby reumatoidalne dzielą się na zapalne i niezapalne. Do zapalnych należą m.in.:

• reumatoidalne zapalenie stawów,

• idiopatyczne zapalenie stawów,

• dna moczanowa,

• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,

• reumatyzm tkanek miękkich,

• łuszczycowe zapalenie stawów.

Są one groźniejsze niż schorzenia niezapalne. Postępują bardzo szybko, siejąc spustoszenie w organizmie. Reumatyzm może doprowadzić do trwałych i nieodwracalnych zmian, powodujących np. niedowład ręki. Do schorzeń niezapalnych zaliczamy natomiast m.in. chorobę zwyrodnieniową stawów oraz osteoporozę.

Komu grozi reumatyzm?

Przyczyn reumatyzmu może być wiele. Ryzyko zachorowania zależy m.in. od środowiska, w którym żyjemy, trybu życia, jaki prowadzimy, predyspozycji genetycznych oraz ogólnego stanu zdrowia. Na reumatyzm bardziej narażone są osoby, które w przeszłości przechodziły stany zapalne organizmu, np. częste anginy, bądź chorowały na nowotwory (zwłaszcza układu kostnego) lub inne poważne choroby osłabiające układ odpornościowy. Etiologia tych schorzeń nie jest jednak w pełni poznana, co oznacza, że choroba może dotknąć każdego.

Choć uznaje się, że reumatyzm jest chorobą wieku podeszłego, zdarza się, że atakuje dzieci. Bywa, że jest jednym z objawów nowotworu, np. białaczki. Zapalenie stawów u dzieci może być także efektem niedoleczonej infekcji, która przeniosła się na układ ruchowy. U dzieci w okresie wzmożonego rozwoju obserwuje się także tzw. bóle wzrostowe. Choć stanowią one dyskomfort – nie są zagrożeniem i przechodzą samoistnie. Ważne jednak, aby w przypadku jakichkolwiek dolegliwości kostno-stawowych jak najszybciej udać się do lekarza, zwłaszcza jeśli zauważysz niepokojące objawy takie jak guzki reumatoidalne na palcach. Wczesna diagnostyka może bowiem zapobiec rozwojowi choroby oraz wykryć jej przyczynę (np. nowotwór).

Objawy reumatyzmu

W zależności od rodzaju choroby reumatoidalnej objawy mogą się nieco różnić. Zawsze jednak odczuwalny jest ból, utrudniający wykonywanie codziennych czynności. Mogą wystąpić zmiany na skórze w postaci wysięków i ran, a także niespecyficzne objawy ogólne, takie jak: utrzymujący się stan podgorączkowy, bóle mięśni, zmniejszony apetyt, zmęczenie i złe samopoczucie. Charakterystyczne dla reumatyzmu jest drętwienie opuszków palców.

Choroby reumatoidalne rozwijają się zazwyczaj bardzo powoli. Najpierw pojawiają się bóle w małych stawach rąk i nóg, może im towarzyszyć też poranna sztywność stawów. Ważne, aby zacząć działać, gdy tylko zauważymy pierwsze objawy. Nieleczony reumatyzm doprowadza bowiem do systematycznej destrukcji stawów i tkanki okołostawowej. Powoduje nie tylko olbrzymi ból uniemożliwiający funkcjonowanie, ale także prowadzi do deformacji w postaci np. odchylenia palców lub tzw. palców butonierkowatych.

Reumatyzm – leczenie

Szybka diagnostyka i odpowiednie leczenie jest kluczowe, aby zapobiec rozwojowi schorzenia. Chorobę pozwoli wykryć tzw. profil reumatyczny. Jest to badanie krwi, w którego skład wchodzą: analiza stężenia kwasu moczowego, CRP, OB, morfologia krwi obwodowej, czynnik reumatoidalny, a także odczyn Waalera-Rosego. Jeśli stężenia tych substancji są podwyższone, to znaczy, że mamy do czynienia z chorobami reumatologicznymi i powinniśmy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem i wdrożyć terapię.

Reumatyzm leczy się głównie za pomocą niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz środków przeciwbólowych. Pomocna może być także plazmafereza, czyli wymiana osocza. Podczas leczenia warto wykorzystać zioła o działaniu przeciwzapalnym, takie jak liść brzozy czy ziele skrzypu. Warto zadbać o odbudowę chrząstki stawowej. Doskonale sprawdzą się w tym celu produkty zawierające kolagen.

Terapia powinna być holistyczna i zawierać nie tylko leczenie farmakologiczne, ale także fizjoterapeutyczne i dietetyczne. Uważa się, że odpowiednia fizjoterapia potrafi skutecznie zahamować rozwój choroby, a nawet przywrócić niektóre utracone już sprawności. Jeśli reumatyzm jest zaawansowany i utrudnia codzienne funkcjonowanie, można zastosować zabiegi, takie jak kinezyterapia, termoterapia lub masaż wodny.

W przypadku schorzeń reumatoidalnych kluczowa jest profilaktyka. Aby zminimalizować ryzyko zachorowania, należy już od najmłodszych lat dbać o zbilansowaną dietę bogatą w wapń oraz o odpowiednią dawkę ruchu. Na chorobę bardziej narażone są osoby prowadzący niehigieniczny tryb życia, palące papierosy, nadużywające alkoholu lub innych używek bądź stroniące od aktywności fizycznej.

1. M. Brzosko, Reumatologia kliniczna, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 2010.
2. K. Olejniczak, A. Piekarczyk, S.O.S. dla stawów. Wsparcie żywieniowe w chorobach reumatycznych, Wydawnictwo M, Kraków 2019.
3. J. Niebrzydowski, Jak leczyć reumatoidalne zapalenie stawów. Poradnik dla chorych, PWN, Warszawa 2012.
4. A. Rosławski, Ćwiczenia lecznicze w chorobach reumatycznych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
5. S. Sell, S. Rehart, Reumoortopedia, tłum. P. Dudek, D. Grzelecki, MediSfera, Otwock 2020.