Budowa i funkcje gardła. Najczęstsze choroby

Budowa anatomiczna gardła 

Gardło to narząd włóknisto-śluzówkowo-mięśniowy, składający się z trzech części. Nosowa strefa gardła, czyli górna, znajduje się pomiędzy podstawą czaszki a podniebieniem miękkim. Mieszczą się w niej: migdałek gardłowy, ujście trąbki słuchowej i jama nosowa. Środkowa część, czyli gardłowa, łączy podniebienie miękkie z górnym brzegiem nagłośni (strun głosowych). Ta część obejmuje: podstawę języka, łuki podniebienne, migdałki podniebienne i językową część nagłośni. Ostatnia część gardła – krtaniowa – nazywana jest też dolną. Łączy obszar pomiędzy przełykiem a krtanią. W budowie anatomicznej gardła wyróżnia się również ścianę (zbudowaną z błon: śluzowej, podśluzowej, mięśniowej i zewnętrznej) i mięśnie, za których ruch odpowiadają: nerw podjęzykowy, nerw twarzowy, nerw błędny i nerw językowo-gardłowy.

Jedną z najważniejszych stref w budowie gardła jest pierścień Waldeyera (pierścień chłonny), stanowiący skupisko tkanek chłonnych, będących częścią układu odpornościowego człowieka. Na pierścień chłonny składają się: migdałek językowy, migdałek gardłowy, migdałki trąbkowe, migdałki podniebienne, grudki chłonne i fałdy trąbkowo-gardłowe. 

Funkcje gardła 

Gardło przede wszystkim stanowi jeden z elementów narządu mowy. Zapobiega wydostawaniu się powietrza przez nos i moduluje barwę głosu. Jest również miejscem, gdzie początek mają drogi oddechowe i pokarmowe, przez co pełni wiele bardzo ważnych funkcji. Bierze udział w przełykaniu pokarmu, a jednocześnie poprzez wymioty i kaszel zapobiega zachłyśnięciu, zakrztuszeniu i przedostaniu się ciała obcego do dróg oddechowych. Kolejną bardzo ważną funkcją gardła jest udział w immunologicznej odpowiedzi organizmu. Umiejscowiona w gardle tkanka chłonna (m.in. migdałki podniebienne) jest częścią układu odpornościowego. Wytwarzaja limfocyty i przeciwciała, eliminuje drobnoustroje i chorobotwórcze patogeny.

Najczęstsze choroby gardła 

Na skutek złożonej funkcjonalności i ekspozycji na powietrze, ale też pokarm, gardło narażone jest na działanie chorobotwórczych czynników, zaburzających jego funkcjonowanie. Najłagodniejszą dolegliwością jest przesuszenie błony wyściełającej ścianę gardła. Objawia się to chrypką, kaszlem, miejscowym bólem i zaczerwienieniem. Dolegliwość jest łagodna, jednak przy obniżeniu odporności organizmu i aktywności drobnoustrojów może dojść do namnożenia się wirusów lub bakterii, a następnie do rozwoju choroby. Bardzo ważne jest więc, by nie dopuszczać do wysuszenia gardła, szczególnie przebywając w pomieszczeniach klimatyzowanych lub o niskiej wilgotności powietrza. 

Choroby gardła są jedną z najczęstszych przyczyn wizyt w gabinecie lekarskim. W większości przypadków za ich rozwój odpowiedzialne są zakażenia wirusowe. Patogeny są zwykle przenoszone drogą kropelkową. Zakażenie wirusowe gardła ma zwykle łagodny przebieg z objawami typowego przeziębienia. W leczeniu stosowane są środki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Cięższą odmianą zakażenia wirusowego jest ostre zapalenie gardła. Za rozwój choroby odpowiadają rynowirusy, wirus paragrypy i grypy. Choroba rozwija się szybko, a objawom towarzyszy powiększenie węzłów chłonnych. Równie poważne są zakażenia bakteryjne lub grzybicze gardła. Ich przebieg charakteryzują objawy grypopodobne. Powikłaniem ostrego zapalenia gardła zarówno wirusowego, jak i bakteryjnego jest zapalenie migdałków, czyli angina. W niektórych przypadkach choroby gardła mogą być objawem innych schorzeń ogólnoustrojowych. Najczęściej wskazują na refluks żołądkowo-przełykowy. Dolegliwości związane z zaburzeniem funkcjonowania gardła diagnozowane są również w przebiegu alergii i nieleczonych chorób tarczycy.

Objawy i diagnostyka chorób gardła

Do charakterystycznych objawów wskazujących na choroby gardła należą:

• zaczerwienienie gardła; 

• obrzęk migdałków; 

• silny ból gardła podczas przełykania śliny; 

• wysięk ropny pokrywający ścianę gardła i migdałki; 

• kaszel; 

• chrypka; 

• uczucie drapania ściany gardła; 

• problemy z przełykaniem śliny;

• pieczenie.

Choroby gardła, nawet w łagodnej postaci, wymagają konsultacji lekarskiej. Bagatelizowane mogą prowadzić do poważnych powikłań, np. zapalenia zatok lub krtani, zapalenia oskrzeli, ropnia okołomigdałkowego. W przypadku nawracających infekcji wskazana jest wizyta u specjalisty otolaryngologa i wykonanie posiewu z wymazu gardła.

1. E. Gowin, W. Horst-Sikorska, Leczenie zapalenia gardła bez antybiotyku – czy to możliwe?, „Farmacja Współczesna” 2012, nr 5, s. 83–89.