Kserostomia – co należy wiedzieć o leczeniu suchości w ustach?

Czym jest kserostomia?

Uczucie suchości w jamie ustnej i gardle ma swoją fachową, medyczną nazwę – kserostomia. Kserostomia daje objawy, które są spowodowane brakiem wydzielania śliny lub jego zmniejszeniem. Ślina jest bardzo ważna. Dzięki niej żucie i połykanie pokarmów staje się dużo łatwiejsze. Jest nam łatwiej odczuwać smak, ślina neutralizuje kwasy, a także pomaga w zapobieganiu próchnicy zębów. Ślina wspomaga trawienie pokarmów i chroni jamę ustną przed powstawaniem urazów mechanicznych, np. podczas noszenia protez. Suchość w ustach może wywołać nieprzyjemne następstwa, w tym m.in. problemy z przełykaniem śliny (której jest zbyt mało) i w następstwie brak odpowiedniego nawilżenia śluzówki gardła. Kserostomia może być samodzielną chorobą lub objawem, który wynika z innego procesu chorobowego, jaki ma miejsce w organizmie. W związku z tym można wyróżnić dwa typy kserostomii: prawdziwą i rzekomą.

Kserostomia prawdziwa

Kserostomia prawdziwa jest związana z zaburzeniem funkcjonowania gruczołów ślinowych. Może wynikać z urazów mechanicznych, a także zaburzeń autonomicznego układu nerwowego, który pobudza lub hamuje produkcję śliny w śliniankach. W przypadku kserostomii prawdziwej może dojść do zmniejszenia ilości produkowanej śliny, a także do spadku jej jakości. Kserostomię prawdziwą dzielimy na dwa typy: pierwszy z prawidłową błoną śluzową i drugi z towarzyszącym zanikiem błony śluzowej.

Kserostomia rzekoma

Kserostomia rzekoma objawia się odczuwaniem suchości i pieczeniem jamy ustnej, które jest odczuwane przez pacjenta, jednak ślina jest wydzielana prawidłowo i praca ślinianek nie jest zaburzona. Mówi się tutaj o tzw. subiektywnym odczuwaniu suchości. W tej sytuacji ślinianki działają prawidłowo, ale niestety ślina chorego jest gęsta, pieni się i nie ma zdolności przylegania do zębów i błony śluzowej. W związku z tym błona śluzowa staje się dużo wrażliwsza, lepka i sucha. 

Jakie są przyczyny kserostomii?

Kserostomia może być spowodowana dysfunkcją ślinianek, a także innymi schorzeniami, które pojawiają się w organizmie. Jeśli odczuwasz suchość w ustach, to może to być spowodowane u Ciebie m.in.:

• niedoborem witamin z grupy B,

• przyjmowaniem leków, np. moczopędnych, obniżających ciśnienie krwi czy przeciwdepresyjnych,

• cukrzycą,

• nadczynnością tarczycy,

• AIDS,

• stanami lękowymi i depresją,

• grzybicą jamy ustnej,

• zmianami w jamie ustnej,

• chorobami tkanki łącznej,

• niedoborem żelaza i anemią,

• alergiami,

• odwodnieniem,

• czerniakiem w jamie ustnej,

• guzami układu nerwowego,

• radioterapią okolicy głowy i szyi,

• paleniem tytoniu,

• ospą w jamie ustnej,

• noszeniem protez zębowych,

• oddychaniem przez usta w wyniku zatkanego nosa.

Jakie są objawy kserostomii?

Kserostomia to nie tylko suchość w jamie ustnej. Schorzenie to objawia się również innymi nieprzyjemnymi symptomami. Możesz zmagać się z kserostomią, jeśli pojawia się u Ciebie:

• chrapanie,

• uczucie swędzenia w jamie ustnej,

• popękany język,

• swędzenie i pieczenie warg,

• nieprzyjemny zapach z ust, który się utrzymuje,

• blade błony śluzowe,

• grzybicze infekcje jamy ustnej, głównie kandydozy,

• zaburzenia w odczuwaniu smaków.

Występowanie poszczególnych objawów jest mocno powiązane z tym, jak bardzo nasilona jest kserostomia. Przy zaawansowanej kserostomii prawdziwej typu I możesz zmagać się z przewlekłą kandydozą, a w obrębie tkanek jamy ustnej mogą pojawić się owrzodzenia. Jeżeli nie podejmiesz leczenia, może dojść do zaniku brodawek na powierzchni języka. 

W przypadku II typu kserostomii prawdziwej, gdzie występuje zapalenie błony śluzowej, może dojść do poważnych następstw. Są to m.in.: zapalenie zanikowe języka i kącików ust, wypadanie zębów, niedokrwistość.

Nie należy lekceważyć kserostomii. Objawy, które utrzymują się przez długi czas, mogą prowadzić do problemów z przyjmowaniem pokarmów, a w konsekwencji do utraty masy ciała i niedożywienia.

Nie zwlekaj z wizytą u lekarza pierwszego kontaktu, jeśli zmagasz się z kserostomią. Przeprowadzi on niezbędny wywiad, wdroży leczenie lub pokieruje Cię do odpowiedniego specjalisty.

Jak leczyć kserostomię?

Najważniejsze w leczeniu kserostomii jest ustalenie jej przyczyny i określenie tego, jak bardzo zaawansowana jest to choroba. Jeśli zmagasz się z kserostomią, to powinieneś wybrać się do lekarza pierwszego kontaktu lub stomatologa. Lekarz dokładnie Cię zbada i przeprowadzi wywiad dotyczący innych chorób współistniejących. Zapyta także o to, jakie leki przyjmujesz.

Leczenie kserostomii jest zależne od jej przyczyny. W miarę możliwości dąży się do leczenia przyczyny występowania suchości w jamie ustnej, np. antybiotykoterapii w przypadku zakażeń grzybiczych i bakteryjnych jamy ustnej. Bywa, iż w celu złagodzenia dyskomfortu w jamie ustnej trzeba zastosować sztuczną ślinę, która dostępna jest w postaci aerozolu.

Domowe sposoby na kserostomię

Domowe sposoby na kserostomię nie zastąpią wizyty u lekarza. Mogą jednak pomóc Ci w złagodzeniu nieprzyjemnych doznań, wynikających z tej przypadłości. Należą do nich: żucie gumy bez cukru, płukanie ust siemieniem lnianym, malwą i prawoślazem, ssanie kostek lodu i twardych cukierków bez cukru, gryzienie twardych warzyw, np. marchewki, czy picie niegazowanej wody małymi łyczkami.