Najbardziej rozpowszechnione nowotwory u kobiet i mężczyzn – poznaj przyczyny ich powstawania i objawy

Najczęściej występujące choroby nowotworowe

Choroby nowotworowe stanowią poważny problem zdrowotny. W ostatnich latach rośnie liczba chorych na nowotwory w Polsce. Zgodnie z danymi Narodowego Instytutu Onkologii w 2019 roku 1,17 mln Polaków zmagało się z nowotworami. Według statystyk European Cancer Information System (ECIS) najwięcej zachorowań u kobiet dotyczy: raka piersi (25,3%), raka płuca (11,5%), raka jelita grubego (11,0%), raka trzonu macicy (10,1%) i raka jajnika (4,8%). Z kolei u mężczyzn najwięcej nowych zachorowań było na: raka płuca (18,5%), raka prostaty (18,3%), raka jelita grubego (15,0%), raka pęcherza moczowego (8,6%) i raka żołądka (4,1%).

Zarówno w przypadku zachorowalności na nowotwory, jak i umieralności z ich powodu obserwuje się przewagę w populacji mężczyzn. Współczynnik zachorowalności w 2019 roku w przypadku mężczyzn wynosił 564 na 100 tys. osób, a u kobiet – 413. Poniżej przedstawiamy główne przyczyny powstawania najczęściej rozpoznawanych nowotworów. Z dalszej części artykułu dowiesz się również, jakie są najczęściej towarzyszące im objawy, które niestety dają o sobie znać z reguły, gdy choroba jest już w zaawansowanym stadium.

Przyczyny powstawania raka płuca

Główną przyczyną nowotworu płuc jest palenie papierosów. W dymie tytoniowym występuje wiele szkodliwych substancji, a znaczna ich część wykazuje działanie rakotwórcze. Wymienia się wśród nich m.in.: węglowodory aromatyczne, chlorek winylu, cyjanowodór, tlenek węgla, metan, metale ciężkie. Negatywny wpływ na zdrowie ma zarówno czynne, jak i bierne palenie. Poza narażeniem na dym tytoniowy wśród przyczyn raka płuc specjaliści zwracają uwagę na:

• czynniki genetyczne – mutacje zwiększające ryzyko zachorowania to: EGFR, BRCA2, CDKN2A, TP53,

• obciążony wywiad rodzinny w kierunku raka płuc,

• zanieczyszczenie powietrza,

• nowotwory w innych częściach ciała i związane z tym ryzyko przerzutów do płuc,

• urazy i poważne choroby płuc, w których konsekwencji dochodzi do powstawania blizn w obrębie miąższu tkanki płucnej,

• narażenie m.in. na arsen, krzemionkę, radon, azbest, chrom, promieniowanie jonizujące, 

• zakażenia wirusami, w tym m.in.: ludzkim wirusem brodawczaka, wirusem JC, wirusem BK, cytomegalowirusem.

Objawami, które najczęściej obserwuje się w przebiegu raka płuc, są: duszność, chrypka, przewlekły kaszel, ogólne osłabienie, ból w klatce piersiowej, dysfagia (problemy z połykaniem). Chorzy na raka płuc zmagają się nierzadko z nawracającymi infekcjami układu oddechowego. Z czasem mogą się u nich rozwinąć m.in.: zespół żyły głównej górnej, zaburzenia rytmu serca (świadczą o naciekaniu serca), zespół Hornera, objaw palców pałeczkowatych. Wraz z zaawansowaniem choroby pacjent staje się coraz słabszy, traci na masie ciała, ma coraz niższą tolerancję na wysiłek fizyczny, może wystąpić też krwioplucie. Czasem rozwijają się tzw. zespoły paraneoplastyczne, m.in.: zespół Cushinga, hiperkalcemia, nadczynność tarczycy, toczeń rumieniowaty układowy, encefalopatia.

Przyczyny powstawania raka jelita grubego

Przyczyn powstawania raka jelita grubego należy szukać przede wszystkim w środowisku. Czynnikami ryzyka rozwoju tego nowotworu są zwłaszcza:

• dieta bogata w tłuszcze (szczególnie tłuszcze nasycone) i cukier,

• spożywanie mięsa wysokoprzetworzonego, grillowanego lub przypalonego,

• palenie papierosów,

• niskie spożycie błonnika pokarmowego,

• nadużywanie alkoholu,

• siedzący tryb życia, 

• otyłość brzuszna,

• przebyta radioterapia jamy brzusznej.

Czynniki genetyczne są przyczyną 15–30% przypadków raka jelita. Wymienia się wśród nich zwłaszcza:

• zespół Lyncha (niegdyś określany dziedzicznym rakiem jelita grubego niezwiązanym z polipowatością),

• obciążony wywiad rodzinny w kierunku raka jelita grubego,

• wcześniejsze zachorowanie na raka jelita grubego lub wycięcie polipów o dużym stopniu dysplazji,

• zespół rodzinnej polipowatości gruczolakowatej,

• choroby zapalne jelit, w tym m.in. chorobę Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Najczęstsze objawy raka jelita grubego to: ból brzucha, ciągłe parcie na stolec, ołówkowate stolce, zmiana rytmu wypróżnień, obecność krwi w stolcu, niedokrwistość. Wraz z zaawansowaniem choroby obserwuje się: spadek masy ciała, osłabienie, powiększenie obwodu brzucha, wyczuwalny przez powłoki patologiczny opór po prawej stronie brzucha.

Nowotwór piersi – jakie są jego przyczyny?

Około 10% przypadków raka piersi ma podłoże genetyczne. Obciążony wywiad rodzinny w kierunku tej choroby podnosi ryzyko jej wystąpienia w kolejnych pokoleniach. Najbardziej powszechnymi mutacjami genetycznymi związanymi z rakiem piersi są BRCA1 i BRCA2. Do przyczyn powstawania raka piersi należą dodatkowo: 

• nadmierna masa ciała,

• brak aktywności fizycznej,

• nadużywanie alkoholu,

• brak potomstwa lub urodzenie dziecka po 35. roku życia,

• czynniki hormonalne – endogenne (zbyt wczesna miesiączka – przed 12. rokiem życia, za późna menopauza – po 55. roku życia), egzogenne (długotrwałe stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej i/lub hormonalnej terapii zastępczej),

• nowotwory w innych częściach ciała, które dają przerzuty do piersi.

Na raka piersi w sposób szczególny narażone są kobiety po 50. roku życia, jednak nie ma pewności, że choroba ta nie rozwinie się u młodszych kobiet.

Objawami sugerującymi raka piersi są zmiany wyglądu piersi, w tym zwłaszcza:

• wyciek z brodawki sutkowej, który może zawierać w sobie krew,

• tzw. inwersja, czyli wciągnięcie brodawki do środka piersi,

• ból piersi lub w okolicy piersi,

• owrzodzenie brodawki,

• tzw. skórka pomarańczowa (pogrubienie i stwardnienie skóry ze wciągnięciem mieszków włosowych),

• zaczerwienienie skóry piersi, zwiększone jej napięcie,

• występowanie twardego guzka.

Możliwe przyczyny nowotworu gruczołu krokowego

Przyczyny raka prostaty nie zostały do końca poznane. Wśród czynników ryzyka jego rozwoju wymienia się zwłaszcza: 

• uwarunkowania genetyczne – obciążony wywiad rodzinny w kierunku raka stercza, 

• podeszły wiek, 

• przynależność rasową i etniczną (największe ryzyko zachorowania dotyczy osób rasy czarnej),

• choroby przenoszone drogą płciową,

• nadmierną masę ciała,

• narażenie na dym tytoniowy,

• wysoki poziom testosteronu.

Początkowo objawy raka prostaty są podobne do dolegliwości towarzyszących wzrostowi gruczołu krokowego. Wymienia się wśród nich zwłaszcza:

• ból podczas oddawania moczu,

• częste oddawanie moczu,

• uczucie parcia na mocz,

• trudności w rozpoczęciu oddawania moczu,

• uczucie nieopróżnionego pęcherza po oddaniu moczu,

• krwinkomocz,

• wąski strumień moczu.

Wraz z zaawansowaniem choroby pojawiają się: ból krocza i podbrzusza, trudności z osiągnięciem wzwodu, spadek masy ciała, zatrzymanie moczu.

• Przeczytaj także: Profilaktyka chorób nowotworowych – dlaczego jest tak ważna?