Jak objawia się kiła pierwszorzędowa?

Kiła – co to za choroba?

Kiła, znana również jako syfilis, to infekcja przenoszona głównie drogą płciową, wywołana przez bakterię o nazwie krętek blady (Treponema pallidum). Swoją nazwę zawdzięcza starogreckiemu słowu „syphlos”, które oznacza ‘brudny’. Choroba może także przenosić się drogą przezłożyskową, z matki na dziecko.

Rozpoznanie kiły opiera się o starannie zebrany wywiad epidemiologiczny i badanie fizykalne. Ostateczne postawienie pewnej diagnozy wymaga badań mikrobiologicznych z krwi. Wczesne wykrycie kiły umożliwia jej skuteczne leczenie za pomocą penicyliny. 

Ironią losu jest, że kiedyś ludzie umierali z powodu kiły po wielu latach cierpienia, a dziś leczy się ją antybiotykiem, którym zwalcza się również anginę. 

Podział i stadia kiły

Kiłę możemy podzielić na dwie główne podgrupy, ze względu na sposób zakażenia – na kiłę nabytą i wrodzoną. Kiła nabyta, to choroba, na którą można zapaść już po urodzeniu, a wrodzona jest infekcją przenoszoną z matki na dziecko w okresie ciąży.

Wyróżniamy kiłę nabytą wczesną i późną. Wczesna trwa do 24 miesięcy od zakażenia i można ją podzielić ze względu na obraz kliniczny na:

• pierwotną (pierwszorzędową, I okres kiły) – objawiającą się zmianą pierwotną, charakterystyczną dla kiły wczesnej. Zwykle trwa od 3 do 9 miesiąca po zakażeniu,

• wtórną (drugorzędową, II okres kiły) – zwykle na ciele chorego pojawiają się zmiany skórne, takie jak osutka kiłowa i zakażony skarży się na nieswoiste objawy ogólne spowodowane rozsianiem bakterii po całym organizmie. Tu można wymienić kiłę wczesną (9–16 tydz. od zakażenia) i nawrotową (objawy występują cyklicznie między 16 tygodniem a 12 miesiącem od zakażenia),

• utajoną – to czas, kiedy choroba nie daje żadnych objawów. Może występować stale lub pomiędzy okresami objawowymi.

Kiła późna – daje objawy po 24 miesiącach od zakażenia. Dotyczą one uszkodzenia układów nerwowego i sercowo-naczyniowego. Rzadziej występują zmiany skórne, kostne czy zajmujące inne narządy wewnętrzne. Można wyróżnić kiłę:

• trzeciorzędową (III okres kiły), w tym kiłę ośrodkowego układu nerwowego i sercowo-naczyniową,

• utajoną, czyli taką, która nie daje aktualnie objawów.

Kiła wrodzona to rzadka infekcja, która może nieść poważne powikłania u płodu. Wyróżnia się postać: 

• wczesną – przed ukończeniem 2 roku życia przez dziecko zaczyna dawać objawy, takie jak wysypki skórne, zapalenie kości i stawów, powiększenie węzłów chłonnych, a także uszkodzenia narządów wewnętrznych,

• późną – rozwija się po drugim roku życia dziecka. Objawy mogą obejmować zmiany kości, zębów, układu nerwowego oraz narządów wewnętrznych. W porównaniu do kiły wrodzonej wczesnej może być trudniejsza do zdiagnozowania.

Historia kiły

Kiła jest jedną z bardziej intrygujących chorób zakaźnych. Miała duży wpływ na historię medycyny i losy ludzi na całym świecie. Pierwsza epidemia w Europie wybuchła w 1494 roku podczas wojny o Neapol, a choroba szybko rozprzestrzeniła się na inne kraje. Podejrzewa się, że kiła mogła zostać przywieziona w XV wieku z Nowego Świata do Europy przez załogę Kolumba.

W Polsce kiła również pojawiła się w XV wieku. Jedną z pierwszych chorych była Wojciechowa, żona Wojciecha Białego z Krakowa, która wróciła z kiłą z odpustu z Rzymu. Z powodu nieleczonej kiły umierali nawet królowie, m.in. Jan I Olbracht, Aleksander Jagiellończyk i ich brat, prymas Polski Fryderyk Jagiellończyk.

W kontekście historii kiły warto wspomnieć o skandalicznym badaniu Tuskegee. W latach 1932–1972 w Stanach Zjednoczonych celowo pozostawiono bez leczenia grupę Afroamerykanów zakażonych kiłą, aby śledzić naturalny przebieg choroby. Pacjenci nie wiedzieli, że byli chorzy na kiłę i że dostępne jest skuteczne leczenie. Celem badania było obserwowanie, jak kiła postępuje i jakie powoduje uszkodzenia w układzie krążenia oraz w ośrodkowym układzie nerwowym. 

Jakie objawy daje kiła pierwszorzędowa?

Kiła pierwszorzędowa to krótkotrwałe stadium tej choroby. Pojawia się wtedy wrzód twardy, znany również jako wrzód Huntera. Oczywiście nie każda zmiana w obrębie narządów płciowych będzie objawem kiły. Jak rozpoznać wrzód twardy?

• Jest to zmiana na skórze lub na błonach śluzowych, która rozwija się w miejscu wniknięcia krętków bladych, czyli zwykle w miejscach intymnych. 

• U mężczyzn często lokalizuje się w okolicy rowka zażołędnego lub wewnątrz napletka. U kobiet może występować na wargach sromowych, ścianie pochwy, łechtaczce lub szyjce macicy. W zależności od rodzaju kontaktu seksualnego objaw pierwotny może również występować w kanale odbytu, jamie ustnej lub na palcach ręki. 

• Na początku tkanka, która jest wrotami zakażenia, twardnieje, a następnie wnętrze zmiany ulega rozpadowi i powstaje owrzodzenie. Taki wrzód ma twarde dno, porównywalne do twardości tkanki chrzęstnej.

• Takie owrzodzenie nie boli, co jest dosyć wyjątkowe i powinno nasuwać podejrzenie kiły. 

• Wrzód Huntera zazwyczaj goi się samoistnie w ciągu kilku tygodni od jego pojawienia się.

• Po kilku dniach od pojawienia się wrzodu twardego powiększają się węzły chłonne, które drenują limfę z obszaru zmiany pierwotnej.

• Nietypowe postaci objawu pierwotnego to między innymi: zmiana przypominająca opryszczkę, mnogie owrzodzenia skóry i błon śluzowych, kiłowe zapalenie żołędzi lub sromu.

Kiedy zgłosić się do lekarza? Jakiego specjalistę wybrać?

Jeżeli masz jakiekolwiek podejrzenie, że chorujesz na kiłę albo doszło do narażenia na zakażenie krętkiem bladym, skonsultuj się z lekarzem w celu wykonania badań. Warto umówić się na poradę dermatologiczną, ginekologiczną lub z lekarzem chorób zakaźnych. Każdy z tych specjalistów może zająć się wstępną diagnostyką kiły. Warto wykonać panel badań w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową, takich jak np. HPV, HIV, HSV, Chlamydia trachomatis czy Neisseria gonorrhoeae.