Mikroskopowe zapalenie jelit – charakterystyka schorzenia

Czym jest mikroskopowe zapalenie jelit?

Etiologia mikroskopowego zapalenia jelit nie jest jasna, a mechanizm schorzenia okazuje się bardzo złożony. Do rozwoju choroby predysponuje wiele czynników, jednak głównym są uwarunkowania genetyczne. Wskazuje się również na przyczyny infekcyjne, hormonalne i środowiskowe, m.in. na palenie papierosów, częste przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, inhibitorów pompy protonowej, statyn. W patogenezie schorzenia znaczenie mają także zaburzenia flory bakteryjnej jelit.

Choroba charakteryzuje się nadprodukcją cytokin prozapalnych, które prowadzą do powstawania mikroskopowych zmian w obszarze jelit. Mają one postać nacieku ciągłego lub polimorficznego. Jako mikroskopowe zapalenie jelit określane są zapalenie kolagenowe i zapalenie limfocytowe. Choroba ma charakter przewlekły i nawracający. W jej obrazie nie stwierdza się zmian endoskopowych i radiologicznych. Schorzenie najczęściej rozwija się u osób dojrzałych i starszych, jednak u palaczy może występować także w młodszym wieku.

Do rozwoju mikroskopowego zapalenia jelit bardzo często dochodzi na tle innych chorób autoimmunologicznych. Należą do nich m.in.: reumatoidalne zapalenie stawów, zespół Sjögrena, choroba Leśniowskiego-Crohna, cukrzyca, celiakia, choroba Hashimoto.

Objawy mikroskopowego zapalenia jelit

Obraz kliniczny mikroskopowego zapalenia jelit zależy od tego, czy mamy do czynienia z zapaleniem kolagenowym, czy limfocytowym. Głównym objawem choroby jest przewlekła, wodnista biegunka bez domieszki śluzu i krwi. Ponadto w jej przebiegu występują kolkowe bóle brzucha, bolesne wzdęcia, gazy. Chory skarży się również na ogólne złe samopoczucie, brak apetytu. Dolegliwości te występują w łagodnej postaci schorzenia i dotyczą większości pacjentów. Objawy nie trwają jednak przez cały czas, a przechodzą w stan remisji. Ich nawrót jest spontaniczny. Cięższa postać mikroskopowego zapalenia jelit charakteryzuje się silnym parciem na stolec, utratą masy ciała, odwodnieniem, intensywnymi nudnościami, może prowadzić również do anemii. Niektórzy borykają się z problemem nietrzymania kału, co wynika z jego bardzo wodnistej treści.

Dieta w mikroskopowym zapaleniu jelit

Kluczowa w łagodzeniu objawów mikroskopowego zapalenia jelit jest dieta. Powinna być niskotłuszczowa, lekkostrawna i z przewagą tłuszczów roślinnych. Warzywa należy spożywać w postaci ugotowanej. Z diety trzeba całkowicie wyeliminować: produkty wzdymające (kapustne i strączkowe), pełnoziarniste, o wysokiej zawartości błonnika, tłuste mięsa i podroby, tłusty nabiał, słodycze, gotowe sosy, mieszanki przypraw. Niezalecane jest picie soków, napojów gazowanych i słodzonych. Należy unikać żywności przetworzonej i dań gotowych, które zwiększają ryzyko namnażania się bakterii w jelitach i odczynów zapalnych. Bardzo ważne jest spożywanie posiłków o regularnych porach. Dania powinny być przygotowywane niedługo przed ich podaniem, z produktów świeżych i najlepiej sezonowych.

Diagnostyka mikroskopowego zapalenia jelit

Podejrzenie mikroskopowego zapalenia jelit wymaga szerszej diagnostyki. W badaniach laboratoryjnych nie stwierdza się zwykle niepokojących odchyleń od norm. Dopuszcza się niewielkie zaburzenia wchłaniania witamin z grupy B. Ponadto mały wzrost odnotowuje się w oznaczeniu OB. Jedynym sposobem na jednoznaczne potwierdzenie mikroskopowego zapalenia jelit jest badanie mikroskopowe. Kolonoskopia pozwala na ocenę obrazową ściany jelit i wykluczenie obecności zmian w ich strukturze. Ponadto podczas badania pobierany jest wycinek błony śluzowej ze ściany jelita, który zostaje poddany ocenie histopatologicznej.

Wyniki obrazu histopatologicznego w przebiegu mikroskopowego zapalenia jelit mogą być następujące:

• zapalenie kolagenowe – stwierdzana jest obecność pogrubiałej warstwy kolagenu w komórkach nabłonka;

• zapalenie limfocytowe – stwierdzana jest zwiększona ilość limfocytów śródnabłonkowych;

• forma pośrednia – stwierdzana jest obecność pogrubiałych pasm kolagenowych i zwiększona ilość limfocytów śródnabłonkowych.

Z racji podobieństwa objawów diagnostyka uwzględnia przeprowadzenie również badań wykluczających celiakię, zespół jelita drażliwego, nietolerancję laktozy, nieswoiste choroby zapalne jelit.

Mikroskopowe zapalenie jelit jest chorobą o niejasnej przyczynie, dlatego nie ma możliwości jej leczenia. Celem podjętej terapii jest remisja objawów i przywrócenie komfortu życia. Bardzo ważne okazuje się całkowite wyeliminowanie czynników sprzyjających nawrotom dolegliwości. Aktywne stany zapalne wyciszane są za pomocą leków. Jeśli natomiast te leżą u przyczyn rozwoju objawów, należy rozważyć terapię środkami immunosupresyjnymi lub biologicznymi. Farmakoterapia przeprowadzana jest zazwyczaj przez 8 tygodni w celu uzyskania remisji klinicznej choroby. W przebiegu lekkiej postaci schorzenia podawane są środki objawowe, np. loperamid czy leki wiążące kwasy żółciowe i przeciwbiegunkowe. Ciężka postać mikroskopowego zapalenia ze znacznymi zmianami w ścianie jelit wymaga przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego.

Rokowanie w mikroskopowym zapaleniu jelit

Mikroskopowe zapalenie jelit, chociaż uciążliwe, nie jest obarczone powikłaniami. Nie sprzyja rozwojowi nowotworów czy gruczolaków. Wymaga jednak stałego monitorowania pod kątem wyciszania objawów w przypadku ich nawrotów. Unikanie czynników sprzyjających nawrotom stanów zapalnych w jelitach przywraca pacjentowi komfort życia.