Umów teleporadę
Welbi
ZdrowieProfilaktyka 1 min.
Zweryfikowane przez eksperta

Mocznik – co jego stężenie mówi o stanie zdrowia?

Katarzyna Grzyś-Kurkalek. Agnieszka Żędzian26.09.2023Aktualizacja: 08.02.2024

Mocznik jest metabolitem powstałym w wyniku przekształcenia amoniaku w wątrobie. Występuje w organizmie naturalnie i jest usuwany przede wszystkim wraz z moczem. Niekiedy jednak poziom tego związku jest nadmiernie wysoki lub zbyt niski. Każda z tych sytuacji wymaga konsultacji z lekarzem, ponieważ może być sygnałem poważnych zaburzeń w organizmie.


mocznik-jaka-odgrywa-role-w-organizmie
Adobe Stock

Polecane

jak-wzmocnic-serce-domowe-sposoby
Zdrowie
1 min.
Jak wzmocnić serce po chemioterapii, przy arytmii, po zawale? Dieta, ćwiczenia, naturalne sposoby
19.05.2021
zab-madrosci-kiedy-i-jak-dlugo-rosnie
Zdrowie
1 min.
Ząb mądrości – czy trzeba go usuwać? Objawy i powikłania
19.05.2021
sluch-fonematyczny-co-to-jest-cwiczenia-badanie
Zdrowie
1 min.
Słuch fonematyczny - co to jest? Ćwiczenia, badanie
24.01.2022
odpornosc-jak-wzmocnic-uklad-immunologiczny
Zdrowie
2 min.
Czym jest odporność? Jak wzmocnić układ immunologiczny?
14.05.2021
Spis treści
  1. Czym jest mocznik?
  2. Jaka jest funkcja mocznika w organizmie?
  3. Jakie są objawy nadmiaru mocznika we krwi?
  4. Jak przebiega badanie poziomu mocznika?
  5. O czym świadczy podwyższony mocznik?
  6. O czym świadczy niski mocznik?
  7. Jak podwyższyć lub obniżyć mocznik we krwi?

Czym jest mocznik?

Mocznik, czyli diamid kwasu węglowego, to produkt katabolizmu aminokwasów oraz innych związków azotowych, a więc szeregu reakcji metabolicznych, doprowadzających do rozpadu związków na mniejsze. W organizmie ludzkim mocznik powstaje w wątrobie w tzw. cyklu mocznikowym. Wówczas w hepatocytach, czyli w wyspecjalizowanych komórkach wątrobowych, do postaci nietoksycznego mocznika zostaje przekształcony amoniak (w 80–90%). Po przetransportowaniu przez krwiobieg do nerek mocznik jest wydalany z organizmu (nie w całości) wraz z moczem. Może też zostać usunięty w cyklu glutaminowym, zachodzącym w mięśniach oraz w mózgu.

Mocznik jest rozpuszczalny w wodzie, znajduje się w spermie, pocie, krwi i moczu. Jego obecność w dwóch ostatnich płynach ustrojowych sprawia, że można laboratoryjnie oznaczyć w nich jego stężenie. Uzyskanie wyniku powyżej lub poniżej wartości referencyjnych (normy) może sugerować poważne zaburzenia. W przypadku nieprawidłowego wyniku niezbędna jest pilna konsultacja w gabinecie lekarskim. 

Mocznik poza tym, że występuje naturalnie w organizmie, jest też składnikiem kosmetyków służących do pielęgnacji i nawilżania skóry. Po raz pierwszy związek ten otrzymał Friedrich Wöhler w XIX w. Obecnie bardzo często ten składnik spotyka się w preparatach kosmetycznych pod enigmatycznie brzmiącymi nazwami:

  • Carbamide,

  • Carbonyldiamine,

  • Isourea,

  • 75 Urea,

  • Pseudourea,

  • Ureaphil,

  • Ureophil,

  • Urevert.

Jaka jest funkcja mocznika w organizmie?

Mocznik to metabolit (związek wytworzony w procesie metabolizmu) powstający w wyniku cyklu przekształceń białka do aminokwasów, następnie ich rozpadu do postaci ketokwasów i amoniaku. Dopiero ten ostatni związek przekształcany jest w wątrobie do nietoksycznego mocznika. Choć sam mocznik jest po prostu wydalanym metabolitem białek, to jego stężenie w moczu i krwi dostarcza cennych informacji na temat kondycji organizmu. 

Warto zwrócić uwagę na funkcje mocznika w kosmetyce. Nie ma on niekorzystnego wpływu na skórę ani nie wywołuje reakcji alergicznych. Dlatego stanowi częsty dodatek do kosmetyków. Takie preparaty pozwalają uzupełnić spadający udział metabolitu w NMF (naturalnym czynniku nawilżającym skóry). Naturalnie mocznik stanowi około 7% masy NMF. Niestety wraz z wiekiem ten udział spada, dlatego tak korzystne jest stosowanie kosmetyków zawierających mocznik w stężeniu 3–10%. Dzięki temu ograniczona zostaje przeznaskórkowa utrata wody (TEWL). Natomiast kosmetyki z mocznikiem 10–30% redukują szorstkość skóry i przebarwienia. Co jest również pożądanym efektem kosmetycznym, zwłaszcza podczas pielęgnacji suchej i pękającej skóry pięt.

Jakie są objawy nadmiaru mocznika we krwi?

Sygnałami tego, że w Twoim organizmie mocznik występuje w ponadnormatywnym stężeniu, mogą być:

  • obrzęki nóg (zwłaszcza na wysokości kostek),

  • skurcze,

  • bóle i zawroty głowy,

  • mniejsza niż dotąd ilość wydalanego moczu,

  • świąd i mrowienie skóry,

  • wysokie ciśnienie tętnicze,

  • nudności (nierzadko kończące się wymiotami),

  • utrzymujące się senność i zmęczenie,

  • uczucie dezorientacji i utraty świadomości,

  • zaburzenia krzepliwości krwi.

Jak przebiega badanie poziomu mocznika?

Badanie stężenia mocznika we krwi lekarz może Ci zlecić, jeśli podejrzewa zaburzenie pracy nerek. Nic w tym dziwnego, biorąc pod uwagę, że to głównie nerki odpowiadają za wydalanie tego metabolitu z organizmu.

Analiza laboratoryjna wykonywana jest na podstawie próbki pobranej krwi. Pamiętaj przy tym, aby poddać się diagnostyce na czczo. Kolację zjedz więc 9–12 godzin przed wizytą w laboratorium lub punkcie pobrań. Ponadto przez co najmniej 2 doby nie pij alkoholu (nawet w niewielkich porcjach). W dniu badania możesz wyłącznie napić się niewielkiej ilości wody (1 szklankę), aby rozrzedzić nieco krew i ułatwić jej pobieranie.

Najczęściej przyjmowany zakres referencyjny dla mocznika we krwi wynosi: 2,0–6,7 mmol/l (15–40 mg/dl).[1] Normy te mogą zmieniać się w zależności od laboratorium, które wykonywało analizę. Właśnie dlatego tak ważne jest wyłącznie odnoszenie swoich wyników do wartości referencyjnych, a nie do norm ogólnych.

O czym świadczy podwyższony mocznik?

Podwyższone stężenie mocznika we krwi nazywane jest mocznicą. Może się ona rozwinąć w wyniku odwodnienia, niewydolnej pracy nerek, nadczynności tarczycy, stosowania diety wysokobiałkowej, nadużywania sacharyny czy na skutek krwotoków do przewodu pokarmowego. Wysoki poziom mocznika w surowicy ma miejsce też przy oparzeniach dużych partii ciała, po urazach, a także w chorobach nowotworowych oraz w czasie chemioterapii. Podczas konsultowania z lekarzem uzyskanych wyników poinformuj go o wszystkich przyjmowanych lekach. Wiele z nich może przyczyniać się do zawyżania stężenia mocznika we krwi. Taki efekt wywołują m.in. sterydy.

O czym świadczy niski mocznik?

Nie tylko wysoki poziom mocznika we krwi wymaga konsultacji z lekarzem. Również wartość poniżej zakresu referencyjnego może mieć związek z poważnymi zaburzeniami w organizmie. Poziom mocznika poniżej normy może wynikać z poliurii, czyli częstomoczu, lub być efektem przewodnienia. Jeśli pijesz zbyt dużo wody (w stosunku do zapotrzebowana organizmu), wówczas poziom mocznika będzie poniżej zakresu referencyjnego. Podobne nieprawidłowości w wynikach analizy próbki krwi wystąpią u Ciebie, jeśli się głodzisz albo stosujesz dietę ubogobiałkową. Najpoważniejszą przyczyną niskiego poziomu mocznika mogą być natomiast choroby wątroby.

Jak podwyższyć lub obniżyć mocznik we krwi?

Ustabilizowanie poziomu mocznika we krwi wymaga terapii schorzenia podstawowego (jeśli ono jest przyczyną). W przypadku gdy to błędne nawyki żywieniowe doprowadziły do nadmiernego wzrostu lub spadku metabolitu – konieczne jest wprowadzenie modyfikacji diety.

Aby podwyższyć poziom mocznika, włącz do diety większą ilość białka i pij tyle wody, ile potrzebuje Twój organizm, a nie tyle, ile zdołasz jej wypić Przyjmuje się, że optymalne nawodnienie w umiarkowanych warunkach pogodowych zapewnia 0,02 l płynów na 1 kg masy ciała.

Jeśli Twoim problemem jest wysoki poziom mocznika, zmodyfikuj swój jadłospis, aby miał charakter węglowodanowy, nie białkowy. W takim sposobie odżywiania spożycie białka nie powinno przekraczać 20–50 g. Jeśli zmagasz się z chorobami nerek – koniecznie skonsultuj dietę z dietetykiem. Możesz też stosować napary z łopianu oraz zacząć pić więcej wody.

Źródła
  1. R. Świechowski, Biochemia kliniczna – nerki, https://biochemia.umed.pl/data/accounts/16fed1c5-1935-4Dfa-896c-2c00900686f4/Studenci/kierunekAnalitykaMedyczna/IIIrokBiochemiaKliniczna/Nerki.pdf, dostęp: 30.05.2023 r.
  2. A. Kapuścińska, I. Nowak, Wykorzystanie mocznika i jego pochodnych w przemyśle kosmetycznym, „Chemik” 2014, t. 68, nr 2, s. 91–96.
  3. A. Panasiuk, Encefalopatia wątrobowa, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2014, t. 8, nr 2, s. 64–75.
Author Katarzyna Grzyś-Kurka picture

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych w Welbi należy skonsultować ich treść z lekarzem. Welbi dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów był najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.

Najchętniej czytane

jakie-sa-domowe-sposoby-na-owsiki
Zdrowie
1 min.
Jakie są domowe sposoby na owsiki?
31.10.2021
Zielona bakteria na paznokciu
Zdrowie
1 min.
Zielona bakteria na paznokciu - leczenie domowe
31.10.2021
jak-odgrzybic-organizm-domowymi-sposobami
Zdrowie
2 min.
Jak odgrzybić organizm domowymi sposobami?
24.01.2022
oklady-na-goraczke-jak-robic-gdzie-przykladac
Zdrowie
1 min.
Okłady na gorączkę i inne sposoby na zbijanie za wysokiej temperatury ciała
30.05.2022
Popularne w kategorii Zdrowie
oczyszczanie-nerek-co-jest-dobre-domowe-sposoby
Zdrowie
1 min.
Oczyszczanie nerek - co jest dobre? Domowe sposoby
29.10.2021
Konsultacja lekarska online
Konsultacja lekarska online
Alergolog onlineChirurg onlineDermatolog onlineDiabetolog onlineEndokrynolog onlineGastrolog online
arrow-link
Zobacz więcej

Artykuły o zdrowiu

ul. Topiel 12, 00-342, Warszawa
Redakcja WelbiSara Łątkowska - redaktor naczelnyredakcja@welbi.pl

© 2024 Welbi. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Regulamin serwisuPolityka prywatnościPolityka cookies

Social media

  • facebook logo
  • instagram logo

Serwis welbi.pl ma charakter edukacyjny, nie stanowi i nie zastępuje porady lekarskiej. Redakcja serwisu dokłada wszelkich starań, aby informacje w nim zawarte były poprawne merytorycznie, jednakże decyzja dotycząca leczenia należy do lekarza. Redakcja i wydawca serwisu nie ponoszą odpowiedzialności wynikającej z zastosowania informacji zamieszczonych na stronach serwisu, który nie prowadzi działalności leczniczej polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w rozumieniu art. 3 ust 1 ustawy o działalności leczniczej.