Czym jest nieswoiste zapalenie jelit?

Czym jest nieswoiste zapalenie jelit?

Nieswoiste zapalenie jelit to określenie stosowane dla grupy przewlekłych, zapalnych chorób: Leśniowskiego-Crohna, zapalenia okrężnicy, zapalenia limfocytowego, zapalenia kolagenowego i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Chociaż etiologia schorzeń nie jest jasna, wskazuje się na czynniki sprzyjające rozwojowi chorób, takie jak: uwarunkowania genetyczne, immunologiczne, środowiskowe. Wśród przyczyn wymienia się również zakażenia wirusowe lub bakteryjne i czynniki alergiczne. Nieswoiste zapalenie jelit to problem osób w różnym wieku. Schorzenia cechują okresy zaostrzeń i nawrotów.

Jelitowe objawy wskazujące na nieswoiste zapalenie

Objawy jelitowe mają charakter nawracający i nasilający się. Najczęściej zgłaszane dolegliwości to m.in.:

• biegunka, również z domieszką krwi;

• zaparcia;

• obrzęki;

• ból podbrzusza;

• nudności;

• stan podgorączkowy;

• nagłe parcie na stolec;

• ogólne osłabienie;

• bolesne wzdęcia brzucha (często bez gazów);

• gazy;

• utrata masy ciała.

W przypadku wrzodziejącego zapalenia jelita grubego dochodzi ponadto do rozwoju zmian wrzodowych, lokalizujących się w okolicy odbytnicy.

Pozajelitowe objawy nieswoistego zapalenia

Objawy pozajelitowe występują pod postacią innych schorzeń, przebiegających ze stanem zapalnym jelit. Należą do nich: obwodowe zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, rumień guzowaty, zapalenie błony naczyniowej oka, zapalenie twardówki, wrzodziejące zapalenie rogówki. Ponadto w analizie laboratoryjnej stwierdza się podwyższone parametry CRP, OB i leukocytozę.

Diagnostyka nieswoistego zapalenia jelit

Diagnostyka nieswoistego zapalenia jelit jest trudna, gdyż pojawiające się w jego przebiegu objawy towarzyszą również innym jednostkom chorobowym. Podobny obraz kliniczny stwierdzany jest w przebiegu: nowotworów, zakażeń, celiakii, choroby Whipple’a, choroby naczyń, chłoniaków, nietolerancji pokarmowych. Podobieństwo do zmian w jelitach wywołanych przez nieswoiste zapalenia powstaje także na skutek działania niektórych leków, szczególnie niesteroidowych środków zapalnych.

Podstawą diagnostyki nieswoistego zapalenia jelit jest dobrze zebrany wywiad, z analizą dokładnego przebiegu i częstotliwości występowania objawów. Istotną informacją jest również rodzaj stosowanej przez pacjenta diety, poziom stresu i historia występowania chorób jelit w rodzinie. Diagnostyka wymaga przeprowadzenia również badań przedmiotowych, uwzględniających cały brzuch, węzły chłonne, serce, płuca, wygląd powierzchni stawów, stan jamy ustnej, ocenę barwy oczu i kondycji skóry. W przypadku pojawienia się zmian okołoodbytniczych konieczna jest ich ocena pod względem rozległości. W ocenie zmian zachodzących w jelicie pomocne są badania endoskopowe, gastroskopia i badanie histopatologiczne. Lekarz może również zlecić wykonanie badań obrazowych, m.in. USG jamy brzusznej, rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej. Badania obrazowe pozwalają na dokładną obserwację struktury jelit i wykrycie ewentualnych zmian w postaci zgrubień ścian, zwłóknienia czy przetok. W przypadku występowania przewlekłej biegunki konieczne jest wykonanie posiewu płynnego stolca w celu określenia występowania w nim pasożytów, toksyn i bakterii.

Dieta w nieswoistym zapaleniu jelit

W przypadku rozpoznania nieswoistego zapalenia jelit kluczowa jest dieta, gdyż pozwala na wyciszenie objawów, zapobieganie nawrotom, a przede wszystkim na poprawę komfortu życia. Niezbędne jest więc wprowadzenie modyfikacji w codziennym jadłospisie. Należy mieć na uwadze, że nie ma jednej i uniwersalnej diety dla chorych. Sposób żywienia dobierany jest indywidualnie i modyfikowany w zależności od nasilenia i rodzaju objawów.

Podstawową zasadą, wyjątkowo stosowaną dla wszystkich pacjentów, jest jadłospis oparty na produktach o niskiej zawartości błonnika, np. kaszy mannie, jasnym pieczywie, kleiku, sucharach, białym ryżu, gotowanych i lekkostrawnych warzywach. Ponadto w zależności od rodzaju nieswoistego zapalenia jelit konieczne może być unikanie produktów wzdymających (orzechów, jabłek, cukru, wyrobów cukierniczych, kapusty, roślin strączkowych, kaszy bulgur, pęczaku) i nasilających aktywność bakterii w jelicie, czyli produktów zawierających laktozę. Dzienna podaż białka powinna wynosić od 1,5 do 3 g białka na 1 kg masy ciała. Należy pamiętać ponadto o nawadnianiu organizmu wodą i elektrolitami. Konieczne jest natomiast ograniczenie alkoholu, napojów gazowanych i mocnej kawy. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić przyjmowanie probiotyków, które mają na celu utrzymanie remisji choroby.

Leczenie nieswoistego zapalenia jelit

Jednoznaczne przyczyny nieswoistego zapalenia jelit nie są znane, dlatego nie ma możliwości wyleczenia choroby, a jedynie łagodzi się jej objawy i wprowadza w stan remisji. Terapia dobierana jest indywidualnie na podstawie ogólnego stanu zdrowia pacjenta, nasilenia dolegliwości i wyników poszczególnych badań. Podstawą leczenia jest stosowanie odpowiedniej diety i unikanie produktów wywołujących dolegliwości. Terapia opiera się na przyjmowaniu leków przeciwzapalnych, immunosupresyjnych i immunomodulujących. Środki podawane są czasowo w celu wyciszenia objawów.

1. S. Wojtuń i in., Podstawowe objawy i różnicowanie nieswoistych chorób zapalnych jelit, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2014, t. 10, nr 1, s. 61–66.