Dieta w SIBO – co warto jeść, a czego należy unikać?

Dieta eliminacyjna w SIBO

Dieta eliminacyjna w leczeniu SIBO polega na wykluczeniu produktów bogatych w FODMAP, czyli w węglowodany: fruktozę, laktozę, oligosacharydy, poliole. Substancje te podlegają procesom fermentacji przez bakterie okrężnicy. W przypadku nadmiaru bakterii (które biorą udział w procesach rozkładu produktów zawierających FODMAP) są one przyczyną bólu brzucha, gazów i bolesnych wzdęć. Dieta eliminacyjna FODMAP polega więc na zamianie produktów bogatych w węglowodany w produkty o niskiej zawartości tychże substancji. Proces eliminacji zajmuje od 4 do 8 tygodni. Następnie ponownie wprowadza się produkty zawierające wysoki FODMAP przy jednoczesnym monitorowaniu pojawiających się objawów. Produkty powinny być wprowadzane i testowane pojedynczo. W przypadku wystąpienia dolegliwości dany produkty należy całkowicie wykluczyć z diety. Ostatnim etapem diety eliminacyjnej jest jej personalizacja według potrzeb pacjenta. 

Dieta FODMAP jest nie tylko z sukcesem stosowana jako element terapii SIBO, ale też w przebiegu leczenia nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten, zespołu jelita drażliwego, zapalnych chorób jelit, przewlekłych zaburzeń pracy przewodu pokarmowego, a nawet w przebiegu leczenia cukrzycy, w której SIBO jest jednym z czynników ryzyka rozwoju ze względu na przerost flory bakteryjnej patogenami typu E. coli.

Dieta FODMAP powinna być prowadzona pod nadzorem dietetyka. Jej powodzenie zależy od zaangażowania pacjenta i przestrzegania wszystkich wytycznych. 

Produkty dozwolone w SIBO

Produkty z niską zawartością FODMAP to:

• oleje roślinne (z wyjątkiem oleju czosnkowego lub oliwy z dodatkiem czosnku);

• tłuszcze (masło zwykłe i masło klarowane);

• mięso i ryby poddane minimalnej i prostej obróbce termicznej;

• mleko i produkty mleczne bez laktozy, również twarde sery, np. typu parmezan;

• mleko roślinne: migdałowe, ryżowe, kokosowe;

• warzywa: marchew, pomidory, sałata, dynia, szczypior, papryka, kabaczek, ogórki, bataty, bakłażany;

• owoce: pomarańcze, kiwi, truskawki, maliny, jagody, borówki, grejpfruty, pomarańcze, ananasy;

• orzechy i nasiona: orzechy włoskie, migdały, orzechy piniowe, makadamia, nasiona słonecznika i dyni;

• inne: cukier kryształ, syrop klonowy, stewia. 

Produkty zakazane w SIBO

Proces leczenia SIBO opiera się na stosowaniu diety FODMAP (fermentable, oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols). Zakłada ona eliminację grup, takich jak:

• produkty bogate w laktozę – mleko i przetwory mleczne (maślanka, jogurt, mleko w proszku, twaróg, ser mascarpone, ser ricotta, bita śmietana, lody, śmietana);

• produkty bogate we fruktozę – jabłka, gruszki, arbuzy, brzoskwinie, morele, nektarynki, mango, miód, słodycze, owoce suszone, owoce z puszki, soki owocowe;

• produkty bogate w oligosacharydy – warzywa wzdymające (czosnek, cebula, szparagi, buraki, brokuły, groszek, fasola, kalafior, por, koper włoski, kapusta), zboża (pszenica, kasze gruboziarniste, wyroby z mąki, np. makarony), rośliny strączkowe (ciecierzyca, soczewica, fasola), orzechy i nasiona (orzechy nerkowca, pistacje);

• produkty bogate w poliole – owoce (jabłka, morele, wiśnie, liczi, śliwki, arbuzy), warzywa (awokado), grzyby, słodziki, syrop z agawy, syrop glukozowo-fruktozowy, słodycze (również miętowa guma do żucia).

Rodzaje diet w leczeniu SIBO

Najpopularniejszą dietą eliminacyjną w leczeniu SIBO jest low FODMAP. Znane są również inne rodzaje diet:

• dieta SCD (specyfic carbohydrate diet) – tzw. dieta specyficznych węglowodanów. Stosowana jest przy chorobie Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Zakłada eliminację tylko niektórych węglowodanów (skrobi, sacharozy i laktozy). Nie wyklucza białka i tłuszczów. Dieta SCD podzielona jest na 6 etapów, polegających na stopniowym nabywaniu tolerancji na zakazany produkt. Tempo zmian w diecie jest wolne, dlatego z powodzeniem ten sposób leczenia może być stosowany w przebiegu ciężkim SIBO i u pacjentów z dużymi nietolerancjami;

• dieta GAPS (gut and psychology syndrome) – to specyficzny sposób żywienia, którego podstawą są: wywar mięsny, jajka i duże ilości gotowanych warzyw. Dieta wyklucza zboża, surowe warzywa skrobiowe. Stosowana jest przy leczeniu wszelkich chorób jelit, którym towarzyszą problemy neurologiczne i psychiczne. Minusem diety GAPS jest niedobór błonnika pokarmowego i witaminy B;

• protokół dr Siebecker – dieta skierowana do chorych na SIBO. Opiera się na połączeniu SCD i FODMAP, przy czym dieta SCD stosowana jest w pierwszym okresie eliminacyjnym, a następnie przechodzi się na zasady diety FODMAP. 

1. R. Okuniewicz, Ł. Moos, Z. Brzoza, Zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego, Klinika Chorób Wewn., Instytut Nauk Medycznych, Uniwersytet Opolski, 2021.