Estradiol – jaką pełni funkcję w organizmie?

Czym jest estradiol? 

Estradiol (E2) to hormon płciowy, należący do grupy hormonów steroidowych. To najważniejszy, najbardziej aktywny estrogen. Produkowany jest u kobiet głównie przez komórki ziarniste jajników, a niewielka ilość estradiolu powstaje w nadnerczach. U kobiet ciężarnych estradiol i inne estrogeny produkuje również łożysko. Część estradiolu powstaje na drodze konwersji przez aromatazę (enzym) z androgenów, a ten proces zachodzi w tkance tłuszczowej. U mężczyzn estradiol jest produkowany w korze nadnerczy, a w niewielkich ilościach także w jądrach. 

U obu płci proces produkcji estrogenów jest regulowany przez oś hormonalną, na którą składa się podwzgórze (produkujące gonadoreliny oraz gonadoliberyny) i przedni płat przysadki mózgowej, który wydziela gonadotropiny. Do gonadotropin zaliczamy LH (hormon luteinizujący) i FSH (hormon folikulotropowy) oraz LTH (hormon laktotropowy). FSH pobudza produkcję estrogenów i wpływa na wzrost pęcherzyka Graafa.

U kobiet poziom estradiolu jest zależny od dnia cyklu miesiączkowego. Podczas krwawienia miesięcznego stężenie estradiolu jest najniższe. W fazie folikularnej, kiedy dochodzi do zapoczątkowania powiększania się pęcherzyków jajnikowych, zaczyna wzrastać również poziom estradiolu. Pik (najwyższe stężenie tego hormonu) obserwuje się między 12 a 14 dniem cyklu, czyli w okresie okołoowulacyjnym (dla cykli 28-dniowych). Gdy stężenie LH osiągnie najwyższą wartość, dochodzi do uwolnienia komórki jajowej z pęcherzyka Graafa, czyli do owulacji. Po niej poziom estradiolu we krwi spada aż do rozpoczęcia fazy folikularnej kolejnego cyklu. 

W czasie premenopauzy i po menopauzie stężenie estrogenów drastycznie spada, co może być przyczyną wystąpienia przykrych objawów wypadowych. Objawy premenopauzy leczy się miejscowo lub suplementacją estrogenów w postaci hormonalnej terapii zastępczej (HTZ).

Działanie estradiolu w organizmie kobiet i mężczyzn

Estradiol w organizmie kobiet koordynuje wiele ważnych procesów:

• E2 odpowiada za regulację cyklu miesiączkowego, prawidłowy wzrost pęcherzyków jajnikowych, za wzrost endometrium po miesiączce i przygotowanie go do zagnieżdżenia się zarodka. Estrogeny regulują prawidłowy wzrost nabłonka pochwy i jej odpowiednie nawilżenie przez indukowanie produkcji śluzu pochwowego;

• jest niezbędny do utrzymania ciąży i jej prawidłowego rozwoju. W 40 tygodniu ciąży obserwuje się najwyższe stężenie estradiolu we krwi ciężarnej;

• estradiol na etapie płodowym odpowiada za prawidłowy rozwój narządów płciowych oraz drugorzędowych cech płciowych, takich jak jajowody, macica, pochwa, wargi sromowe większe i mniejsze;

• estrogeny, w tym estradiol, wpływają na dojrzewanie płciowe i pojawienie się trzeciorzędowych cech płciowych, takich jak wzrost biustu czy charakterystyczne rozłożenie tkanki tłuszczowej na ciele kobiety.

• E2 oddziałuje na stan psychiczny i emocjonalność kobiet; nie tylko na jej rozwój, ale też na bieżące samopoczucie i libido. 

• estradiol jest bardzo ważny w metabolizmie wapnia. Wspomaga budowanie masy kostnej i jej mineralizację. Wspiera kostnienie nasad kości długich podczas wzrostu i dojrzewania. Kobiety po menopauzie, wraz ze spadkiem stężenia estradiolu, są narażone na osteoporozę i jej powikłania, takie jak złamania kości. 

• estradiol działa korzystnie na układ sercowo-naczyniowy, obniża ryzyko wystąpienia miażdżycy, zawału i udaru. Znów zwracam uwagę na kobiety po menopauzie, u których ryzyko sercowo-naczyniowe jest wyższe niż u kobiet miesiączkujących.

U mężczyzn estradiol wpływa na płodność przez regulację dojrzewania i zwiększanie ruchliwości plemników. Estrogeny wpływają pozytywnie na libido mężczyzn.

Kiedy warto oznaczyć stężenie estradiolu we krwi? Jakie są wskazania? 

Oznaczanie estradiolu u kobiet przeprowadza się w diagnostyce: 

• niepłodności,

• zaburzeń dojrzewania płciowego,

• zaburzeń miesiączkowania,

• przerostu nadnerczy,

• raka jajnika.

U mężczyzn E2 oznacza się w przypadku:

• diagnostyki przyczyn niepłodności,

• podejrzenia przerostu nadnerczy,

• diagnostyki guzów jąder,

• ginekomastii, 

• podejrzenia zaburzeń funkcjonowania osi podwzgórze-przysadka-jądra.

Jak wygląda badanie poziomu estradiolu i jak się do niego przygotować?

By zbadać stężenie estradiolu, pobiera się próbkę krwi żylnej z jednej z żył przedramienia. Ze względu na zmienność dobową należy wykonywać procedurę za każdym razem o tej samej porze dnia. Najlepiej udać się do punktu pobrań rano, bo pobranie powinno zostać wykonane na czczo. Przez 12 godzin przed badaniem nie powinno się przyjmować witaminy B7, czyli biotyny. Należy pamiętać o tym, że diazepam (lek przeciwpadaczkowy) i klomifen (lek stosowany w leczeniu niepłodności) mogą podwyższać stężenie estrogenów we krwi. 

Ze względu na zmienność poziomu estradiolu w cyklu miesiączkowym zaleca się, by krew została pobrana między 2 a 5 dniem cyklu, licząc od 1 dnia krwawienia, który jest pierwszym dniem cyklu miesiączkowego. Zwykle w tym samym czasie oznacza się też poziom FSH.

Można wykonywać oznaczenie poziomu estradiolu we krwi celem monitorowania rozwoju pęcherzyków jajnikowych podczas starania się o ciążę. Decyzję o konieczności i znaczeniu badania estradiolu przed owulacją, pomiędzy 12 a 14 dniem cyklu miesiączkowego, podejmuje lekarz koordynujący terapię niepłodności.

Wynik badania powinien być analizowany przez lekarza. Należy go poinformować o przyjmowaniu jakiejkolwiek formy antykoncepcji farmakologicznej oraz o ewentualnej ciąży.