Kserostomia – definicja, objawy, leczenie

Kserostomia – co to jest?

Kserostomia to stan, w którym organizm nie produkuje wystarczającej ilości śliny, prowadząc do suchości jamy ustnej. Ślina odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej, pełni wiele istotnych funkcji, takich jak: nawilżanie, ochrona przed infekcjami, trawienie i utrzymanie równowagi bakteryjnej. Kiedy poziom śliny spada poniżej normy, może to prowadzić do różnych nieprzyjemnych objawów i poważnych konsekwencji dla zdrowia jamy ustnej.

Wyróżnia się dwa rodzaje kserostomii – prawdziwą i rzekomą. Kserostomia prawdziwa jest spowodowana fizjologicznym zmniejszeniem wydzielania śliny lub jej całkowitą utratą. Może mieć różne przyczyny, takie jak: działanie niektórych leków (np. antydepresantów), choroby autoimmunologiczne (np. zespół Sjögrena powodujący uszkodzenie gruczołów wydzielających ślinę), zabiegi radioterapii czy czynniki zewnętrzne, takie jak palenie papierosów.

Natomiast kserostomia rzekoma jest terminem, który odnosi się do sytuacji, gdy pacjent skarży się na suchość, tymczasem badania wykazują prawidłową produkcję śliny. To zjawisko może być mylące i prowadzić do złej diagnozy.

W przypadku kserostomii rzekomej objawy suchości lub problemy z przełykaniem mogą być odczuwane przez pacjenta, ale badania wykazują prawidłową ilość śliny. Może to być wynikiem różnych czynników, takich jak: stres, lęk, napięcie emocjonalne, przyjmowanie pewnych leków (które mogą powodować uczucie suchości, ale nie zmniejszają ilości śliny), lub reakcji na niektóre substancje, np. ostre przyprawy.

W przypadku podejrzenia kserostomii rzekomej lekarz dokładnie Cię zbada. Zbierze szczegółowy wywiad medyczny, zbada jamę ustną i zleci dodatkowe badania diagnostyczne, jeśli uzna to za konieczne. Celem jest wykluczenie innych możliwych przyczyn suchości jamy ustnej, które mogą prowadzić do kserostomii prawdziwej.

Pamiętaj, że objawy suchości jamy ustnej mogą być związane z innymi schorzeniami, takimi jak: cukrzyca, choroby autoimmunologiczne, infekcje czy zaburzenia hormonalne. Dlatego jeśli mierzysz się z uporczywą suchością jamy ustnej, koniecznie skonsultuj się z lekarzem.

Przyczyny kserostomii

Istnieje wiele czynników, które mogą przyczyniać się do wystąpienia kserostomii. Zrozumienie tych przyczyn jest kluczowe dla skutecznego leczenia i łagodzenia objawów suchości jamy ustnej. Oto kilka z nich:

• leki – niektóre leki, takie jak leki przeciwhistaminowe, przeciwpadaczkowe, antydepresanty, stosowane w leczeniu nadciśnienia czy niektóre leki przeciwnowotworowe, mogą powodować suchość jamy ustnej jako skutek uboczny. Te substancje zakłócają funkcjonowanie gruczołów ślinowych i zmniejszają produkcję śliny,

• choroby autoimmunologiczne – choroby autoimmunologiczne, takie jak zespół Sjögrena, to schorzenia, w których układ odpornościowy atakuje własne tkanki, w tym gruczoły ślinowe. To prowadzi do zmniejszonej produkcji śliny i suchości jamy ustnej,

• zabiegi radioterapii – osoby, które przeszły radioterapię w okolicy głowy i szyi, mogą doświadczać trwałego uszkodzenia gruczołów ślinowych,

• palenie tytoniu – tytoń również może wpływać na wydzielanie śliny i powodować suchość jamy ustnej. Substancje chemiczne zawarte w tytoniu mogą powodować uszkodzenie gruczołów ślinowych i zmniejszać produkcję śliny,

• odwodnienie – niewystarczające nawodnienie organizmu może prowadzić do suchości jamy ustnej. Jeśli mało pijesz, organizm nie ma odpowiedniej ilości wody, która jest niezbędna do produkcji śliny,

• zmiany hormonalne – zmiany hormonalne, takie jak menopauza u kobiet, mogą wpływać na produkcję śliny,

• czynniki psychologiczne – stres, lęk, napięcie emocjonalne mogą mieć wpływ na funkcjonowanie gruczołów ślinowych.

Diagnostyka kserostomii

W celu postawienia diagnozy kserostomii konieczne jest nie tylko ocenienie obecnych objawów, ale także przeprowadzenie testów sialometrycznych. Badania te skupiają się przede wszystkim na:

• ocenie poziomu wydzielania z gruczołów przyusznych,

• pomiarze ilości niestymulowanej śliny,

• pomiarze ilości stymulowanej śliny,

• ocenie poziomu wydzielania gruczołów podniebienia.

Oprócz tego istotne znaczenie w diagnozie kserostomii mają wywiad lekarski, badania obrazowe oraz w niektórych przypadkach biopsja gruczołów ślinowych. Należy także wykluczyć inne schorzenia jamy ustnej, takie jak ospa lub czerniak.

Kserostomia – jak ją leczyć?

Istnieją skuteczne metody leczenia, które mogą pomóc złagodzić objawy kserostomii. Jedną z nich jest stymulowanie produkcji śliny; istnieje wiele technik, które mogą pomóc w jej pobudzeniu. Jednym z najprostszych sposobów jest picie większej ilości wody i utrzymanie odpowiedniego nawodnienia organizmu. Unikaj alkoholu, napojów kofeinowych i soków cytrusowych, ponieważ mogą one dodatkowo wysuszać jamę ustną.

Stosuj środki nawilżające jamę ustną – na rynku dostępne są różne preparaty i środki nawilżające w postaci żeli, płynów lub pastylek. Te produkty pomagają nawilżyć jamę ustną, łagodzą uczucie suchości i zapewniają ulgę.

Żucie gumy bez cukru może pomóc w stymulowaniu wydzielania śliny. Wybierz gumę bez cukru z substancjami nawilżającymi lub wzbogaconą oksydem cynku, który może pomóc w utrzymaniu świeżego oddechu i chroni przed próchnicą.

W pomieszczeniach o suchym powietrzu postaw nawilżacze powietrza. Wilgotne powietrze może pomóc w utrzymaniu nawilżenia jamy ustnej i złagodzić suchość.

Bardzo ważna jest higiena jamy ustnej. Regularnie szczotkuj zęby, używaj nici dentystycznej i płynu do płukania jamy ustnej, aby zapobiec infekcjom i utrzymać zdrowie jamy ustnej. Kupuj produkty bez zawartości alkoholu, który dodatkowo może dalej ją wysuszać.

Skonsultuj z lekarzem przyjmowanie określonych leków. Aby zmniejszyć objawy kserostomii, rozważ zmniejszenie dawki lub ich całkowitą zmianę.