Terapia EMDR – metoda leczenia traum i lęków

Co to jest terapia EMDR?

Skrót EMDR pochodzi od angielskiej nazwy „Eye Movement Desensitization and Reprocessing”, co oznacza „przetwarzanie i desensytyzacja za pomocą ruchów gałek ocznych”. Terapia polega na założeniu, że rozmaite zaburzenia natury psychologicznej powstają w wyniku zablokowania przetwarzania emocji, związanych z konkretnym trudnym wydarzeniem, traumą. Poprzez odpowiednią stymulację układu nerwowego terapeuta pomaga pacjentowi odblokować i przetworzyć „zamrożone” uczucia, a w ten sposób uleczyć emocjonalne urazy. 

EMDR, zaskakująca i jeszcze słabo znana w Polsce terapia, powstała jako efekt obserwacji przeprowadzonych pod koniec lat osiemdziesiątych amerykańskiej psycholog Francine Shapiro. Zauważyła ona, że gwałtowne, powtarzające się ruchy gałek ocznych, wykonywane w czasie przypominania sobie przykrych wydarzeń, pomagają zredukować nasilenie towarzyszących wspomnieniom emocji i reakcji fizjologicznych. Początkowo wprowadzono metodę do leczenia osób cierpiących na zespół stresu pourazowego, z czasem zaś rozszerzono ją na inne problemy psychologiczne. Choć do tej pory nie wyjaśniono w 100% mechanizmów jej działania, jest uznanym sposobem leczenia na całym świecie.

Jak przebiega terapia EMDR?

Według założeń metody ludzki mózg ma naturalną zdolność do samoczynnego przetwarzania traum i regeneracji psychicznej. Jeśli z jakiegoś powodu taki proces zostanie zablokowany, powstają nieprawidłowości, takie jak lęki, depresja czy zaburzenia psychosomatyczne. W ich leczeniu może pomóc rozmowa z terapeutą połączona z odpowiednio zastosowaną stymulacją zmysłową, która prowadzi do tzw. desensytyzacji, czyli odwrażliwienia. 

Leczenie rozpoczyna się rozmową z psychoterapeutą, w której zostaje ustalone, jakie zdarzenie leży u podłoża problemu oraz jakie objawy wiążą się z ponownym przeżywaniem traumy. Następnie pacjent zostaje przez terapeutę przygotowany do bezpiecznego i kontrolowanego doświadczenia symptomów. 

W kolejnych krokach osoba cierpiąca z powodu traumy ma za zadanie powrócić do niej pamięcią, przeżywając ponownie towarzyszące jej emocje i reakcje organizmu. Jednocześnie specjalista stymuluje zmysły osoby poddawanej terapii w ustalony wcześniej sposób (może to być np. delikatne stukanie w ramię lub poruszanie dłońmi przez terapeutę, które pacjent śledzi wzrokiem). Powoduje to rytmiczne ruchy gałek ocznych, a przez to uwolnienie w mózgu fal delta, które zwykle są wytwarzane w czasie tzw. snu wolnofalowego. To z kolei pomaga ukoić układ nerwowy i złagodzić intensywność przykrych objawów. Wszystko to sprawia, że mózg zaczyna łączyć ponowne przetwarzanie traumy z doświadczeniem relaksu. 

Postępy terapii są możliwe do sprawdzenia dzięki wykorzystaniu skal, na których pacjent określa subiektywny poziom odczuwanego dyskomfortu. W znakomitej większości przypadków terapia EMDR przynosi efekty już po kilku sesjach, a niekiedy nawet po pierwszej. 

Komu może pomóc EMDR?

Ponieważ metoda początkowo była wykorzystywana prawie wyłącznie w przypadku osób cierpiących na zespół stresu pourazowego (PTSD), często jest kojarzona tylko z tym zaburzeniem. Jednak wraz z rozwojem wiedzy na temat funkcjonowania ludzkiej psychiki, a także badań neurofizjologicznych, potwierdzających skuteczność terapii EMDR, zaczęto stosować ją coraz szerzej także w leczeniu innych zaburzeń. 

Na czele listy problemów, z którymi możemy się uporać przy pomocy EMDR, znajdują się różnego rodzaju lęki, w tym lęk napadowy oraz zespół lęku uogólnionego. Udokumentowano również korzystne działanie metody w przypadku depresji i myśli samobójczych. Terapia jest też wykorzystywana w leczeniu bezsenności, przewlekłego bólu, uzależnień, a nawet problemów takich jak zaburzenia odżywiania (m.in. bulimia, czyli żarłoczność psychiczna). 

Ogromną zaletą terapii EMDR jest fakt, że relatywnie szybko przynosi poprawę. Można ją stosować u osób w różnym wieku (również dzieci) i o różnym stanie zdrowia. Jest też możliwość wykorzystania jej dla poprawy komfortu życia, m.in. u pacjentów z chorobą Alzheimera czy o zaburzonej osobowości.

Metoda nie jest natomiast zalecana w przypadku zaburzeń psychotycznych. Przeciwwskazaniem są także niepełnosprawność intelektualna, organiczne uszkodzenia w obrębie ośrodkowego układu nerwowego i epilepsja.