Czym jest inteligencja płynna?

Osoby, które wyróżniają się wysokim ilorazem inteligencji płynnej, potrafią znaleźć rozwiązanie problemów dotyczących dziedzin, z którymi wcześniej nie miały do czynienia. Można to porównać do poczynań małego dziecka, które nie posiada doświadczenia i wiedzy, ale potrafi szybko i skutecznie poradzić sobie z nową dla siebie przeszkodą. 

Inteligencja płynna a wiek badanego

Wraz z wiekiem iloraz inteligencji płynnej spada, ma to związek z malejącą plastycznością mózgu. Życie potwierdza teorię Cattella, ponieważ to właśnie dzieci i ludzie młodzi wykazują się największą kreatywnością. Dzieci nie mają jeszcze wiedzy i doświadczenia, by radzić sobie z pewnymi problemami, a mimo to metodą prób i błędów trafiają na właściwe rozwiązania. Kiedy mózg traci plastyczność, a zdolność przyswajania i przetwarzania nowych informacji spada – tracimy tę umiejętność. Potwierdzają to również testy na inteligencję płynną, w których najlepsze wyniki osiągają młodzi ludzie.

Praktyczne zastosowanie inteligencji płynnej

Osoby obdarzone wysokim ilorazem inteligencji płynnej doskonale radzą sobie z zadaniami, których rozwiązanie wymaga wykraczania poza ramy ogólnie przyjętej logiki. Zdolność do rozwiązywania łamigłówek i abstrakcyjnych problemów świadczy o tym, że inteligencja płynna jest na wysokim poziomie. W dobie błyskawicznie rozwijających się technologii ma ona wzięcie. Pracownicy obdarzeni jej wysokim ilorazem są poszukiwani, ponieważ potrafią w sposób nowatorski podejść do złożonych problemów. 

Warto zauważyć, że inteligencja płynna nie przydaje się wyłącznie do rozrywek umysłowych czy burzy mózgów w pracy. Wykorzystujemy ją w codziennym życiu. To dzięki niej adaptujemy się do zmian i szybko znajdujemy wyjście z sytuacji, które nie są częścią codziennej rutyny. Gdy przytrafia Ci się niecodzienna sytuacja, będziesz umiał sobie z nią poradzić.

Skąd termin inteligencja płynna?

Inteligencja w rozumieniu ogólnym jest obszarem trudnym do zdefiniowania i wciąż nie została do końca zbadana. Od czasów pierwszych wzmianek na ten temat minęło już ponad 100 lat, podczas których definicja inteligencji została wielokrotnie rozszerzona. U jej podstaw leży twierdzenie, że inteligencja to zdolność do racjonalnego myślenia i podejmowania decyzji na podstawie płynących z niego wniosków. Jest to również umiejętność radzenia sobie w środowisku i dopasowania się do niego. Dziś już wiadomo, że nie istnieje jeden typ inteligencji. Zestawy różnych umiejętności zostały podzielone i nazwane przez badaczy. 

Charles Spearman dokonał podziału, który psychologowie uznają za podstawowy. Polega on na rozróżnieniu na naczelną zdolność intelektualną (czynnik g jak general) i zbiór zdolności specjalnych (czynnik s jak specific). To dało podstawy do ponownych badań – ich autorzy John Horn i Raymond Cattell doszli do ciekawych wniosków. Według Cattella czynnik g, czyli naczelną zdolność intelektualną, należy rozbić na dwa rodzaje inteligencji. Wynikiem tego jest podział na inteligencję płynną (czynnik Gf) i inteligencję skrystalizowaną (czynnik Gc). 

Inteligencja płynna i skrystalizowana – różnice

Teoria Cattella powstała w 1963 roku na podstawie specjalnie przygotowanych technik statystycznych. Autor założył, że ludzi inteligentnych można podzielić na tych, którzy mają zdolność do rozwiązywania problemów bez wiedzy i doświadczenia w danej dziedzinie, i tych, którzy w rozwiązywaniu problemów posługują się zasobem wiedzy i doświadczenia. W odniesieniu do inteligencji płynnej możemy użyć modnego od kilku lat słowa kreatywność. Bardzo dobrze definiuje on ten typ inteligencji wyodrębniony przez Cattella.

Inteligencja skrystalizowana to umiejętność wykorzystywania zdobytej wiedzy i doświadczenia. Nie będzie więc zaskoczeniem, że jej najwyższy iloraz mamy po osiągnięciu pełnej dojrzałości, czyli ok. 60. roku życia. Wówczas jesteśmy zdolni do rozwiązywania wielu problemów, bazując na różnorodnym doświadczeniu życiowym i zdobytej wiedzy.

Podsumowując – inteligencja płynna uwarunkowana jest genetycznie i nie zależy od środowiska. Natomiast inteligencja skrystalizowana to efekt uczenia się i zdobywania doświadczenia w określonym środowisku i kulturze. 

Testy na inteligencję płynną 

Zestaw cech niezależnych od uwarunkowań kulturowych to inteligencja płynna. Test opiera się zatem na badaniu umiejętności dostosowania się do nowej sytuacji. Testy na inteligencję płynną budowane są w taki sposób, aby badany nie mógł odwołać się do znanych wzorców zachowań i powielać reakcji. Badanie jest o tyle specyficzne, że opiera się na zadaniach niewerbalnych – ocenia się konkretne działania i szybkość reagowania na zmianę. Warto zwrócić uwagę na fakt, że testy na inteligencję, w tym płynną, wciąż wzbudzają wiele kontrowersji w środowiskach naukowych. Ich wyniki nie zawsze są w 100% miarodajne.