Umów teleporadę
Welbi
Zdrowie psychiczneSamorozwój i motywacja 1 min.

Kim jest człowiek empatyczny? Czemu służy empatia i czy można jej się nauczyć?

Anna Dobroń03.06.2022Aktualizacja: 14.12.2023

Człowiek empatyczny potrafi rozpoznawać stany psychiczne drugiej osoby, współprzeżywać z nią jej emocje, przyjmować jej sposób myślenia i postrzegania świata. Konsekwencją empatii jest troska o innych ludzi, podejmowanie działań służących ich dobrostanowi.


czlowiek-empatyczny-co-to-znaczy-czym-sie-cechuje
pixabay

Polecane

trening-autogenny-schultza-na-czym-polega
Zdrowie psychiczne
2 min.
Trening relaksacyjny Schultza – jakie są jego efekty?
19.05.2021
choreoterapia-terapia-tancem-na-czym-polega
Zdrowie psychiczne
2 min.
Choreoterapia – na czym polega i jakie przynosi korzyści?
14.05.2021
introwertyk-kto-to-jest-jakie-ma-cechy-charakterystyczne
Zdrowie psychiczne
1 min.
Introwertyk - kto to jest? Jakie ma cechy charakterystyczne?
28.10.2021
terapia-tomatisa-co-to-jest-na-czym-polega-zastosowanie
Zdrowie psychiczne
1 min.
Terapia Tomatisa - co to jest? Na czym polega? Zastosowanie
30.07.2021
Spis treści
  1. Co to znaczy „być empatycznym”? 
  2. Kim jest osoba empatyczna? 
  3. Jak kształtuje się empatia? 
  4. Czy empatii można się nauczyć? 
  5. Czy warto być człowiekiem empatycznym? 
  6. Warto wiedzieć – sprawdź nasze ciekawostki
  7. Wpływ empatii na zdrowie psychiczne
  8. Czy tylko człowiek odczuwa empatię?
  9. Czy Polacy są empatyczni?
  10. Czy empatia może prowadzić do wypalenia i przeciążenia emocjonalnego?
  11. Sposoby na rozwijanie empatii
  12. Jak empatia może pomóc w rozwiązywaniu konfliktów?

Co to znaczy „być empatycznym”? 

Empatia to zdolność współodczuwania. Dzięki niej jesteśmy w stanie nie tylko rozpoznawać stany emocjonalne innych ludzi, ale też dzielić z nimi ich troski i radości. Człowiek empatyczny potrafi „wejść w buty” drugiej osoby – przyjąć jej punkt widzenia, zrozumieć jej problemy z perspektywy jej doświadczeń. Ta umiejętność umożliwia adekwatne reagowanie na potrzeby drugiego człowieka.

 Empatia bywa mylona ze współczuciem. Współodczuwanie jest jednak zupełnie innym stanem. Współczucie odczuwa się wobec kogoś – nie wymaga ono identyfikacji z przeżyciami i sposobem myślenia drugiego człowieka. Co więcej, współczucie opiera się o relację niesymetryczną, w której jest się niejako ponad inną osobą. Współodczuwanie to przeżywanie wspólnie z kimś, wynikające z umiejętności postawienia się w jego sytuacji.

Zdaniem badaczy empatia stanowi jeden z integralnych komponentów inteligencji emocjonalnej. Jest cechą wspólną wszystkim ludziom, niezależnie od ich temperamentu (do współodczuwania zdolny jest nie tylko melancholik, ale i choleryk czy sangwinik) i cech osobowości (empatyczny może być zarówno wrażliwy introwertyk, jak i pełen energii ekstrawertyk). Bez empatii człowiek nie byłby zdolny do budowania relacji społecznych, a tym samym – do przetrwania. 

Kim jest osoba empatyczna? 

Choć empatia jest cechą wrodzoną, właściwą całemu gatunkowi ludzkiemu (i nie tylko! – spotykana jest także w świecie zwierząt), nie każdy jest obdarzony taką samą zdolnością współodczuwania, a co najmniej nie u każdego rozwinęła się ona w jednakowym stopniu. Niektórzy z trudem rozpoznają stany emocjonalne innych osób i nie potrafią zaakceptować innego sposobu myślenia niż własny.

Człowiek empatyczny to ktoś, kto potrafi zidentyfikować i zrozumieć własne stany emocjonalne. Dzięki temu z łatwością utożsamia się z uczuciami drugiej osoby (zdolność tę psychologowie nazywają empatią emocjonalną). Zwykle także umie przyjąć czyjś sposób myślenia (zdolny jest do empatii poznawczej), co pozwala mu zrozumieć cudze rozterki i wybory, dostrzec wartości, jakie znajdują się u ich podłoża.

Za przeciwieństwo osoby empatycznej uznaje się skoncentrowanego na sobie egocentryka. Zwykle ma on słabo rozwiniętą inteligencję emocjonalną i powiązane z nią umiejętności społeczne. Jego horyzont ogranicza się do własnej osoby, choć zdolność analizy własnych uczuć także jest u egocentryka upośledzona. Tym trudniej jest mu zrozumieć emocje innych ludzi i zaakceptować poglądy odmienne od własnych.

Jak kształtuje się empatia? 

Zgodnie ze słynną teorią rozwoju poznawczego, sformułowaną przez szwajcarskiego psychologa Jeana Piageta, empatii uczymy się w procesie socjalizacji. Najmłodsze dzieci to egocentrycy, niezdolni do współodczuwania. Nie brak jednak dowodów przeczących tej koncepcji. Późniejsze badania (przeprowadzone m.in. przez Amerykankę Helene Borke) wykazały, że już trzylatki potrafią nazywać uczucia i zachowywać się empatycznie.

Według najnowszych ustaleń za zdolność empatii w połowie odpowiadają ośrodki w mózgu, w których występują neurony lustrzane. Naszą umiejętność współodczuwania kształtują także wzorce wyniesione z domu rodzinnego oraz środowisko, w którym obracamy się na co dzień. Różnice dotyczące wyżej wymienionych czynników sprawiają, że ludzie różnią się poziomem empatii. Jednak tylko nieliczni (z osobowością psychopatyczną) nie mają jej wcale. 

Czy empatii można się nauczyć? 

Ponieważ każdy człowiek rodzi się ze zdolnością empatii, można rozwijać ją w ciągu życia tak samo, jak wiele innych wrodzonych umiejętności. Służy temu choćby odkrycie, jak nasze czyny oddziałują na otoczenie oraz wychowanie w poczuciu odpowiedzialności za innych ludzi. Bardziej empatyczni stajemy się także wówczas, gdy w dzieciństwie mamy zapewnione poczucie bezpieczeństwa, a dorośli liczą się z naszymi potrzebami.

W dorosłym życiu wrodzone pokłady empatii często wyzwalają w nas przełomowe zdarzenia (np. choroba bliskiej osoby). Możemy także świadomie pogłębiać swoją zdolność współodczuwania. Pomocna jest przy tym nauka rozpoznawania i nazywania własnych uczuć, trening uważności czy kompetencji społecznych. Takie umiejętności możemy rozwijać np. na warsztatach poświęconych rozwojowi osobistemu. 

Czy warto być człowiekiem empatycznym? 

Empatia to umiejętność, która wymaga przestrzegania zasady złotego środka. Nawet najbardziej empatyczny człowiek nie powinien zaniedbywać własnych potrzeb. Tylko przy zachowaniu asertywnej postawy (troski o własny dobrostan, z poszanowaniem praw innych ludzi) można znajdować w sobie pokłady energii, by bezinteresownie angażować się w problemy innych osób i służyć im adekwatną pomocą.

Zasadniczo empatia to cecha pożądana nie tylko ze względu na istnienie więzi społecznych czy rozwiązywanie konfliktów bez użycia przemocy. Umiejętność współodczuwania pozwala nam na nieustanny rozwój. To dzięki niej poszerzamy swój obraz rzeczywistości, weryfikujemy dotychczasowe przekonania i zdobywamy nowe doświadczenia. Zdolność empatii uczy nas kochać i budować udane związki.

Warto wiedzieć – sprawdź nasze ciekawostki

Wpływ empatii na zdrowie psychiczne

Empatia ma pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne. Badania wykazują, że osoby empatyczne częściej doświadczają większego poczucia satysfakcji i szczęścia. Wykazywanie empatii może zmniejszać poziom stresu i poprawiać nasze samopoczucie. Ponadto, empatia może wzmacniać relacje społeczne, co wpływa na poczucie przynależności i wsparcia. Bycie empatycznym może również pomóc nam lepiej radzić sobie z własnymi emocjami i budować większą samoświadomość.

Czy tylko człowiek odczuwa empatię?

Nie, wyniki badań nad zachowaniem społecznym wskazują, że empatię w pierwotnej formie mogą odczuwać także zwierzęta, również u gryzonie laboratoryjne. Badania te mogę doprowadzić do zrozumienia mechanizmów leżących u podłoża problemów z empatią, a nawet opracowania odpowiednich terapii dla osób z zaburzeniami empatii.

Czy Polacy są empatyczni?

Niestety, nie mamy dobrych wiadomości... Badacze sprawdzili poziom empatii w różnych krajach na całym świecie i Polska zajęła 3 miejsce – od końca. Badanie przeprowadził prof. William Chopik z Michigan State University. Uczony przeanalizował ponad 104 tys. kwestionariuszy wypełnionych przez mieszkańców 63 państw, a z jego badania wynika, że najbardziej empatyczni są mieszkańcy Ekwadoru.

Czy empatia może prowadzić do wypalenia i przeciążenia emocjonalnego?

Tak, empatia może prowadzić do wypalenia i przeciążenia emocjonalnego, zwłaszcza jeśli jesteśmy narażeni na stały kontakt z ludźmi w trudnych sytuacjach. Osoby empatyczne często silnie współodczuwają emocje innych, co może prowadzić do wyczerpania psychicznego i fizycznego. W takich sytuacjach ważne jest, aby dbać o swoje zdrowie psychiczne i stosować techniki radzenia sobie ze stresem, takie jak medytacja, ćwiczenia oddechowe czy terapia. Ważne jest również, aby umieć ustanowić granice i dbać o swoje potrzeby, aby uniknąć przeciążenia emocjonalnego.

Sposoby na rozwijanie empatii

Tak, istnieją sposoby na rozwijanie empatii. Po pierwsze, możesz ćwiczyć uważność i skupianie się na innych ludziach, aby lepiej zrozumieć ich potrzeby i emocje. Po drugie, staraj się postawić w sytuacji innych ludzi i zastanowić, jakie emocje i potrzeby mogą mieć. Po trzecie, warto rozwijać swoją empatię poprzez czytanie książek, oglądanie filmów i rozmowy z innymi ludźmi. Wreszcie, pamiętaj, że empatia to umiejętność, którą możesz rozwijać przez całe życie.

Jak empatia może pomóc w rozwiązywaniu konfliktów?

Empatia może pomóc w rozwiązywaniu konfliktów, ponieważ umożliwia Ci zrozumienie perspektywy drugiej osoby. Poprzez empatyczne słuchanie i próbę zrozumienia emocji i potrzeb drugiej strony, możesz lepiej komunikować się i szukać rozwiązań, które uwzględniają obie strony. Empatia pozwala Ci również unikać osądzania i agresywnych reakcji, co sprzyja budowaniu atmosfery wzajemnego szacunku i zaufania. Dzięki empatii możesz znaleźć kompromisowe rozwiązania, które uwzględniają potrzeby i zadowolenie obu stron, co prowadzi do konstruktywnego rozwiązywania konfliktów.

Źródła
  1. D. Goleman, Inteligencja społeczna, tł. A. Jankowski, Rebis, Poznań 2020.
  2. M. Davis, Empatia. O umiejętności współodczuwania, tł. J. Kubiak, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1999.
  3. H. Borke, Piaget's mountains revisited: Changes in the egocentric landscape [w:] „Developmental Psychology” 1975, nr 11(2), s. 240–243.
Author Anna Dobroń picture

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych w Welbi należy skonsultować ich treść z lekarzem. Welbi dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów był najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.

Najchętniej czytane

zespol-aspergera-u-doroslych-objay-leczenie
Zdrowie psychiczne
1 min.
Zespół Aspergera u dorosłych – jakie są jego objawy i leczenie?
29.07.2022
hejt-czym-jest-jak-sobie-z-nim-poradzic
Zdrowie psychiczne
2 min.
Hejt – czym jest i jakie ma konsekwencje? Jak sobie radzić z hejtem?
19.05.2021
problemy-z-agresja-jakie-sa-objawy-co-robic
Zdrowie psychiczne
1 min.
Problemy z agresją - jakie są objawy? Co robić?
31.10.2021
mowienie-przez-sen-jakie-sa-przyczyny-jak-przestac
Zdrowie psychiczne
1 min.
Mówienie przez sen - jakie są przyczyny? Jak przestać?
27.07.2021
Popularne w kategorii Zdrowie psychiczne
choleryk-kto-to-jest-jak-go-rozpoznac-i-z-nim-zyc
Zdrowie psychiczne
1 min.
Choleryk - kto to jest? Jak go rozpoznać i z nim żyć?
28.10.2021
Konsultacja lekarska online
Konsultacja lekarska online
Alergolog onlineChirurg onlineDermatolog onlineDiabetolog onlineEndokrynolog onlineGastrolog online
arrow-link
Zobacz więcej

Artykuły o zdrowiu

ul. Topiel 12, 00-342, Warszawa
Redakcja WelbiSara Łątkowska - redaktor naczelnyredakcja@welbi.pl

© 2024 Welbi. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Regulamin serwisuPolityka prywatnościPolityka cookies

Social media

  • facebook logo
  • instagram logo

Serwis welbi.pl ma charakter edukacyjny, nie stanowi i nie zastępuje porady lekarskiej. Redakcja serwisu dokłada wszelkich starań, aby informacje w nim zawarte były poprawne merytorycznie, jednakże decyzja dotycząca leczenia należy do lekarza. Redakcja i wydawca serwisu nie ponoszą odpowiedzialności wynikającej z zastosowania informacji zamieszczonych na stronach serwisu, który nie prowadzi działalności leczniczej polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w rozumieniu art. 3 ust 1 ustawy o działalności leczniczej.