account-icon
Obliczanie ubezpieczenia
Umów teleporadę
Welbi
Zdrowie psychiczneSamorozwój i motywacja 1 min.

Co to jest inteligencja skrystalizowana?

Magda Habel19.01.2023Aktualizacja: 19.01.2023

Autorem terminu inteligencja skrystalizowana jest badacz Raymond Cattell. Wyjaśniamy, czym jest inteligencja skrystalizowana i w jaki sposób się ją mierzy.


Inteligencja skrystalizowana to zdolność do rozwiązywania problemów za pomocą posiadanej wiedzy i doświadczenia. Mówiąc bardziej obrazowo – jest to umiejętność skutecznego korzystania z informacji, które przechowujemy w mózgu. Nie jest to zatem wrodzona cecha umysłu, za to jej poziom w dużej mierze zależy od czynników społecznych i kulturowych. Osoby, które mają łatwy dostęp do wykształcenia i rozszerzania swojej wiedzy, naturalnie osiągną wyższe wyniki w testach na inteligencję skrystalizowaną.

inteligencja-skrystalizowana-co-za-co-odpowiada
unsplash.com

Polecane

optymista-kim-jest-dlaczego-warto-nim-byc
Zdrowie psychiczne
2 min.
Optymista - kim jest? Dlaczego warto nim być?
29.10.2021
zdrowie-psychiczne-co-to-jest-jak-o-nie-dbac
Zdrowie psychiczne
2 min.
Czym jest zdrowie psychiczne? Zagrożenia i przywracanie psychicznej równowagi
19.05.2021
terapia-systemowa-co-to-na-czym-polega
Zdrowie psychiczne
1 min.
Na czym polega terapia systemowa?
29.07.2022
psychoterapia-co-to-jest-jakie-sa-techniki-terapeutyczne
Zdrowie psychiczne
3 min.
Psychoterapia - co to jest? Jakie są techniki terapeutyczne?
30.07.2021
Spis treści
  1. Inteligencja skrystalizowana – teoria Raymonda Cattella
  2. Inteligencja płynna i skrystalizowana – różnice
  3. Inteligencja skrystalizowana i płynna a wiek badanego
  4. Inteligencja skrystalizowana – test

Z inteligencji skrystalizowanej korzystamy, rozwiązując problemy zawodowe, ale również podczas prostych czynności i sytuacji społecznych. Inteligencję skrystalizowaną można z powodzeniem porównać do mądrości życiowej. Co prawda ta ostatnia jest określeniem potocznym, ale bardzo dobrze definiuje inteligencję skrystalizowaną. 

Inteligencja skrystalizowana – teoria Raymonda Cattella

Badania nad inteligencją trwają od ponad 100 lat. Wynikiem pracy naukowej psychologów jest rozszerzenie podstawowej definicji inteligencji i sklasyfikowanie poszczególnych zdolności ludzkiego mózgu. Najbardziej powszechną definicją inteligencji jest teoria Davida Wechslera, która mówi, że są to zdolności pozwalające na racjonalne myślenie i podejmowanie decyzji na tej podstawie. Jednak wielu badaczy zauważyło, że inteligencja jest dużo bardziej złożona. W ten sposób powstały klasyfikacje odnoszące się do konkretnych zdolności umysłowych. 

Istnieje kilka klasyfikacji, ale najbardziej podstawową opracował Charles Spearman. Według niego inteligencję można podzielić na naczelną zdolność intelektualną (czynnik g jak general) oraz specjalne zdolności (s jak specific). Wyniki jego badań rozszerzył Raymond Cattell w 1963 roku. Dokonał podziału naczelnej zdolności intelektualnej na dwie dodatkowe kategorie. Są nimi właśnie inteligencja płynna i skrystalizowana.

Zgodnie z teorią Raymonda Cattella inteligencja skrystalizowana powiązana jest ściśle z pamięcią semantyczną, która stanowi swego rodzaju magazyn wiedzy i życiowych doświadczeń. Zapisane w niej schematy wykorzystywane są właśnie przez inteligencję skrystalizowaną. Wysoki wynik w testach na inteligencję semantyczną mierzy efektywność wykorzystywania wiedzy, którą badany nabył w trakcie swojego życia. 

Inteligencja płynna i skrystalizowana – różnice

Podział na inteligencję skrystalizowaną i płynną nie jest przypadkowy. Inteligencja skrystalizowana i płynna to dwie zdolności umysłowe, które doskonale uzupełniają się na przestrzeni całego ludzkiego życia. Podczas gdy inteligencja skrystalizowana jest zdolnością do wykorzystania nabytej wiedzy i doświadczenia, inteligencja płynna to umiejętność odnajdywania się w zupełnie nowych sytuacjach.

W przypadku inteligencji płynnej mamy do czynienia z procesem rozwiązywania problemów bez posługiwania się magazynem wiedzy z pamięci semantycznej. Korzystając z inteligencji płynnej, możemy sprostać sytuacjom, z którymi jeszcze nie mieliśmy do czynienia, nie posiadamy zatem zapisanego w pamięci schematu postępowania. Możemy to odnieść do sytuacji dziecka, które po raz pierwszy spotyka się z jakąś przeszkodą lub zadaniem do wykonania. Jeśli posiada zdolność abstrakcyjnego myślenia, poradzi sobie w taki sposób, który będzie wydawać się najlepszy. Zwykle są to rozwiązania nieszablonowe, których dorośli już nie zastosują. 

Inteligencja skrystalizowana i płynna a wiek badanego

Przywołanie dziecka jako przykładu dla wyjaśnienia mechanizmu inteligencji płynnej nie jest przypadkowe. Otóż to właśnie u dzieci i młodych ludzi inteligencja płynna jest rozwinięta najbardziej. Do ok. 20 roku życia korzystamy z niej bardzo często, ponieważ nie posiadamy jeszcze wystarczającej wiedzy i doświadczenia, by poradzić sobie z każdym problemem. Z tego właśnie powodu firmy technologiczne zatrudniają bardzo młodych ludzi. Ich kreatywność jest w szczytowej formie i potrafią nieszablonowo podchodzić do różnych problemów. 

Iloraz inteligencji płynnej spada wraz z wiekiem i utratą plastyczności tkanki mózgowej. W jej miejscu pojawia się inteligencja skrystalizowana. Ponieważ jest to zdolność do wykorzystywania doświadczenia i zdobywanej wiedzy, to naturalne, że najlepsze wyniki testów uzyskują osoby ok. 60. roku życia. Dojrzały wiek oznacza, że pamięć semantyczna pełna jest gotowych schematów postępowania, zarówno w sferze zawodowej, jak i w codziennych problemach. Wiedza jest już na tyle rozległa, że możemy w pełni ją wykorzystać. 

Ważne jest spojrzenie na oba rodzaje inteligencji w kontekście genetyki. Otóż poziom inteligencji płynnej dziedziczymy po przodkach. Umiejętność radzenia sobie z problemami bez wzorca jest niezależna od czynników społecznych i kulturowych. Wpływają one natomiast na poziom inteligencji skrystalizowanej. Łatwa dostępność do edukacji, możliwość doświadczania sztuki i kultury oraz podróże mocno oddziałują na rozwój inteligencji skrystalizowanej. 

Inteligencja skrystalizowana – test

Podział Cattella nie powstałby bez skomplikowanych badań statystycznych. Testy na inteligencję skrystalizowaną nie są tak rozbudowane. Ze względu na specyfikę zdolności wykorzystuje się testy werbalne. Badacze wykorzystują zadania arytmetyczne i słownikowe oraz testy z wiadomości ogólnych. Z pozoru mogłoby się wydawać, że bada się poziom wiedzy, przeprowadzając swoisty egzamin. Jednak chodzi tu głównie o ocenę zdolności do wykorzystania posiadanej wiedzy.

Źródła
  1. P. Żołna, Wybitna inteligencja płynna a poziom inteligencji emocjonalnej i empatii, 2015.
  2. P. Marcinek, Funkcjonowanie intelektualne w okresie starości, „Gerontologia Polska” 2007, 15 (3), s. 69–75.
  3. A. Żmuda, A. Sękowski, I. Szymczak, Potrzeba poznania a inteligencja emocjonalna u osób z wysokimi osiągnięciami edukacyjnymi, „Przegląd Psychologiczny” 2021, 64 (3), s. 67–80.
Author Magda Habel picture

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych w Welbi należy skonsultować ich treść z lekarzem. Welbi dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów był najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.

Najchętniej czytane

egoizm-a-egocentryzm-jak-je-rozroznic-co-warto-wiedziec
Zdrowie psychiczne
1 min.
Egoizm a egocentryzm - jak je rozróżnić? Co warto wiedzieć?
27.07.2021
autyzm-wysokofunkcjonujacy-objawy-terapia
Zdrowie psychiczne
1 min.
Autyzm wysokofunkcjonujący – jak się objawia i jak sobie z nim radzić?
28.07.2022
jak-sie-uspokoic-jakie-sa-skuteczne-sposoby
Zdrowie psychiczne
1 min.
Jak można się szybko uspokoić? Sposoby na atak paniki, nerwy i stres
14.05.2021
czlowiek-empatyczny-co-to-znaczy-czym-sie-cechuje
Zdrowie psychiczne
1 min.
Kim jest człowiek empatyczny? Czemu służy empatia i czy można jej się nauczyć?
03.06.2022
Popularne w kategorii Zdrowie psychiczne
metdytacja-na-lezaco-czy-to-odpowiednia-pozycja
Zdrowie psychiczne
1 min.
Jaka pozycja jest odpowiednia do medytacji? Czy można medytować na leżąco?
03.06.2022
Prywatne ubezpieczenie zdrowotne
Prywatne ubezpieczenie zdrowotne
Pakiety medyczne
Konsultacja lekarska online
Alergolog onlineChirurg onlineDermatolog onlineDiabetolog onlineEndokrynolog onlineGastrolog online
arrow-link
Zobacz więcej

Kim jesteśmy

Artykuły o zdrowiu

ul. Topiel 12, 00-342, Warszawa
Redakcja WelbiSara Łątkowska - redaktor naczelnyredakcja@welbi.pl

© 2024 Welbi. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Regulamin serwisuPolityka prywatnościPolityka cookies

Social media

  • facebook logo
  • instagram logo

Serwis welbi.pl ma charakter edukacyjny, nie stanowi i nie zastępuje porady lekarskiej. Redakcja serwisu dokłada wszelkich starań, aby informacje w nim zawarte były poprawne merytorycznie, jednakże decyzja dotycząca leczenia należy do lekarza. Redakcja i wydawca serwisu nie ponoszą odpowiedzialności wynikającej z zastosowania informacji zamieszczonych na stronach serwisu, który nie prowadzi działalności leczniczej polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w rozumieniu art. 3 ust 1 ustawy o działalności leczniczej.