Jak działa intuicja? Czy warto zadbać o rozwój intuicji?

Intuicja – co to jest i jak działa?

Nazwa tego kontrowersyjnego zjawiska pochodzi od łacińskiego słowa intuitio, czyli ‘przeczucie’. Często próbowano ją zdefiniować jako ludzki odpowiednik zwierzęcego instynktu przetrwania. Badania empiryczne z zakresu psychologii kognitywnej obalają te teorie, choć nie wykluczają, że rozumowanie intuicyjne ma długą historię ewolucyjną. Oczywiście w obecnych czasach intuicja nie jest nam potrzebna, by ratować życie. Za to możemy korzystać z niej w codziennym życiu i pracy.

Intuicja to przeczucie, które podpowiada nam, jak powinniśmy się zachować w danej sytuacji. Ostrzega przed nieuczciwością innych osób. W wielu sytuacjach intuicja jest ulotnym wrażeniem, które powoduje, że w ostatniej chwili zmieniamy decyzję lub postanowienie. Jest również przyczynkiem do pojawienia się w głowie zupełnie innego scenariusza przyszłych wydarzeń.

Wyjaśnienie, czym jest intuicja, nie jest proste, ponieważ odnosimy się tutaj bezpośrednio do niezbadanej dziedziny, jaką jest ludzka duchowość. Często intuicję określa się mianem szóstego zmysłu, choć wcale nie jest zjawiskiem paranormalnym lub wyjątkową zdolnością dla wybranych. 

Intuicja jest zjawiskiem czysto biologicznym, zdolnością do podejmowania decyzji, bo właśnie wtedy najłatwiej ją przywołać. Kiedy stajemy przed wyborem, w mózgu może pojawić się osąd bezpośredni, niebędący wynikiem skomplikowanego procesu myślowego, który ma na celu rozwiązanie problemu. Intuicja pozwala podejmować szybkie decyzje, co nie oznacza, że najlepsze. Trzeba zdać sobie sprawę, że intuicja ma swoje źródło w podświadomości. Dlatego nie możemy jej kontrolować. Podaje nam gotowe rozwiązania, ale to do nas należy decyzja, czy z nich skorzystamy.

Czy intuicja jest pojęciem naukowym?

Termin ten wzbudza wiele kontrowersji, ponieważ świat nauki zwykł posługiwać się logiką. Dlatego intuicja to potoczne określenie nie do końca zbadanego zjawiska, występującego w ludzkim mózgu. Współczesna psychologia kognitywistyczna prowadzi badania empiryczne nad rozumowaniem intuicyjnym (skojarzeniowym, doświadczeniem). 

Ogólnie przyjęta definicja rozumowania intuicyjnego mówi, że jest to rozumowanie błyskawiczne i bezwysiłkowe. Odbywa się ono automatycznie w ramach operacji myślowych. W odróżnieniu od rozumowania racjonalnego w rozumowaniu intuicyjnym przetwarzanie informacji odbywa się za pośrednictwem skojarzeń, obrazów lub wzorców. 

Badacze doszli do przekonania, iż rozumowanie intuicyjne ma źródło w doświadczeniach i nauce. Zapisane w pamięci długotrwałej wzorce przywoływane są mimowolnie. Rozumowanie intuicyjne doświadczamy i pojmujemy w kategorii uczuć przenikających do świadomości. Stąd poczucie nieomylności, które mu towarzyszy. Co więcej, osoba, która doznaje takiego skojarzenia, nie potrafi wytłumaczyć jego pochodzenia. 

Intuicja zawodowa i emocjonalna – kiedy z niej korzystamy?

Każdy z nas z pewnością spotkał się z takimi określeniami jak: kobieca intuicja, intuicja emocjonalna czy intuicja prawnicza. Jeśli weźmiemy pod uwagę wyżej wspomniane badania nad rozumowaniem intuicyjnym, z pewnością da się wyjaśnić te pojęcia. 

W związku z tym, że obrazy czy wzorce przywoływane są z pamięci długotrwałej, to człowiek, który ma duże doświadczenie życiowe lub zawodowe, z pewnością otrzymuje z mózgu takie automatyczne podpowiedzi. Co więcej, udowodniono, że rozumowanie intuicyjne występuje u prawników – na przykład sędziów podczas orzekania. 

Intuicja twórcza, prawnicza czy zawodowa jest dość powszechnym zjawiskiem, ale nie ma ona źródła w duchowości. Jest raczej świadectwem procesów, które zachodzą w ludzkim mózgu.

Kobieca intuicja – czy w ogóle istnieje coś takiego?

Podobnie jak w przypadku intuicji zawodowej, możemy mówić również o intuicji kobiecej. Nie od dziś wiadomo, że kobiety patrzą na świat inaczej niż mężczyźni. Co prawda obalono teorię o płci mózgu, ale pewnych różnic nie da się nie dostrzegać. 

Kobiety mają zwykle wyższy iloraz inteligencji społecznej i emocjonalnej. A to oznacza, że są bardziej empatyczne i spostrzegawcze. Właśnie takie jednostki doświadczają przeczuć, które są tak naprawdę dowodem na ich duże doświadczenie życiowe. Nie ma empirycznych dowodów na istnienie takiego zjawiska, jak intuicja kobieca, ale nikt z badaczy nie zaprzeczył jej istnieniu z całą stanowczością.

Jak ćwiczyć intuicję?

Skoro intuicja jest zjawiskiem niezależnym od nas, to trudno uwierzyć, że można ją wyćwiczyć. W internecie znajdziesz z pewnością wiele form takich treningów. Medytacje, zabawa w odgrywanie ról, zapisywanie snów. Czy jest to trening intuicji? Niestety nie, co więcej, jeśli zaczynasz wykonywać tego rodzaju praktyki, możesz przestać ufać rozumowaniu racjonalnemu. To niebezpieczne, ponieważ nie w każdej sytuacji intuicja podpowiada nam właściwie. Wiele problemów, z którymi się spotykamy na co dzień, wymaga jednak racjonalnego podejścia.

Możemy wzmacniać rozumowanie intuicyjne poprzez świadome uczenie się nowych rzeczy. Poszerzanie wiedzy i doświadczenia zawodowego pozostawi w pamięci długotrwałej obrazy i wzorce, które pojawią się w odpowiedniej chwili. Tego rodzaju praktyki z pewnością przyniosą więcej pożytku niż na przykład wpatrywanie się w świecę.

1. R. Zyzik, Wokół intuicyjnych decyzji sędziego, „Zeszyty Prawnicze UKSW” 14, 2014, s. 187–200.
2. J. Pust, Intuition, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 2017.