Przyczyny i leczenie niedrożności jelit

Niedrożność jelit – co to jest i jak do niej dochodzi?

Do niedrożności jelit dochodzi w wyniku zamknięcia światła przewodu pokarmowego lub zahamowania perystaltyki, czyli procesu przemieszczania się strawionego pokarmu (niedrożność porażenna). W zależności od stopnia zamknięcia światła mówimy o niedrożności pełnej (zatrzymaniu pokarmu wraz z wydzielinami) lub niepełnej (częściowym zatrzymaniu treści pokarmowej). 

Niedrożności jelit sprzyjają czynniki, takie jak: 

• przebyte operacje żołądka, 

• braki w uzębieniu, utrudniające dokładne przeżucie pokarmu, 

• łapczywe jedzenie,

• spożywanie nadmiernych ilości surowych warzyw lub owoców, 

• zaburzenia motoryki żołądka, 

• zaburzenia funkcji ośrodkowego układu nerwowego, 

• niedoczynność tarczycy. 

Przyczyny niedrożności jelit

Niedrożność jelita cienkiego lub grubego może być spowodowana przez szereg chorób i dolegliwości. Omawiając przyczyny niedrożności jelit, warto wspomnieć o podstawowym jej podziale stosowanym w medycynie.

• Niedrożność mechaniczna – mówimy o niej w przypadku fizycznego zamknięcia światła jelita cienkiego lub grubego. Przyczyną tego stanu mogą być m.in.: guz, uwięźnięcie przepukliny brzusznej, zrosty wewnątrzotrzewnowe lub połknięte ciało obce. Niedrożność mechaniczna powstaje również na skutek zaczopowania jelita niestrawionymi resztkami pokarmowymi (surowymi warzywami lub owocami, pozostałościami leków). 

• Niedrożność porażenna – dochodzi do niej na skutek powikłań po zabiegu jamy brzusznej zarówno za pomocą laparoskopu, jak i tradycyjnych metod otwarcia jamy brzusznej. Niedrożność w tym przypadku jest stanem fizjologicznym podczas rekonwalescencji. U niektórych pacjentów dochodzi jednak do rozwoju stanu zapalnego ściany jelita cienkiego lub ściany jamy otrzewnej. Skutkiem tego jest zahamowanie perystaltyki jelit i zatrzymanie w nim resztek pokarmowych. Czynnikiem sprzyjającym niedrożności porażennej są również zaburzenia metaboliczne organizmu, m.in.: cukrzyca i choroby nerek.

Objawy niedrożności jelit

Niedrożność jelit przyczynia się do całkowitego zatrzymania gazów i stolca, co skutkuje silnym bólem brzucha, napięciem powłok brzusznych i bardzo dużym wzdęciem. Niemożność usunięcia resztek pokarmu i gromadzące gazy prowadzą do wypełniania jelita na całej długości lub tylko powyżej miejsca niedrożności mechanicznej. Dodatkowo narząd wypełnia się wydzielinami produkowanymi przez przewód pokarmowy. W rezultacie do niedrożności jelit z czasem dochodzi niedrożność części żołądka. Objawem tego stanu są bardzo silne wymioty treścią kałową. Nasilenie i częstotliwość dolegliwości zależą od stopnia niedrożności i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W przypadku poważnej niedrożności może dojść do spadku ciśnienia krwi, przyspieszenia tętna, zaburzeń elektrolitowych i osłabienia, posocznicy, a nawet śmierci chorego.

Diagnostyka i leczenie niedrożności jelit

Wskazaniem do konsultacji lekarskiej jest silny ból brzucha i zahamowanie stolca wraz z gazami przez minimum 2 doby. Osoby, u których pojawiły się wymioty, powinny niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Wstępna diagnostyka niedrożności opiera się na wywiadzie lekarskim i badaniu fizykalnym. Pomocne są również badania obrazowe (RTG, USG) i morfologia. U niektórych pacjentów konieczna jest ocena niedrożności za pomocą tomografii komputerowej. 

W przypadku niedrożności porażennej postępowanie polega głównie na leczeniu chorób będących przyczyną niedrożności (ostrego zapalenia trzustki, zapalenia uchyłków, cukrzycy). Konieczne jest nawadnianie dożylne pacjenta oraz w razie potrzeby podawanie leków przeciwbólowych.

Niedrożność mechaniczna wymaga interwencji chirurgicznej. Jeśli stopień zaczopowania jelita grozi pęknięciem narządu i wylaniem się treści do jamy otrzewnej, operacja przeprowadzana jest w trybie pilnym. Rozległość zabiegu zależy od zaawansowania zmian w jelicie. W większości przypadków operacja jest prosta i polega jedynie na usunięciu ciała obcego. Jeśli jednak doszło do zmian w ścianie jelita, chirurg może podjąć decyzję o częściowym usunięciu narządu. Niedrożność jelita spowodowana zrostami podlega operacji, podczas której chirurg przecina zrosty blokujące jelito. W przypadku zmiany, która spowodowała martwicę fragmentu jelita, konieczne jest usunięcie tego obszaru.

Niedrożność jelita cienkiego i grubego jest zespołem objawów, dlatego leczenie powinno skupiać się przede wszystkim na wyeliminowaniu chorób i czynników prowadzących do zamykania światła narządu. Nie istnieje też żaden sposób chroniący przed nawrotem niedrożności. Ewentualna profilaktyka powinna się więc skupiać na unikaniu czynników ryzyka i przestrzeganiu zaleceń lekarza. W grupie pacjentów szczególnie narażonych na niedrożność są osoby borykające się z przepuklinami. Zalecana jest korekta każdej, nawet najmniejszej, zmiany. Usunięcie przepukliny na jej początkowym etapie znacznie ogranicza ryzyko niedrożności jelita.