Jakie są podstawowe badania krwi i na czym polegają?

Podstawowe badania krwi - co obejmują?

Badania krwi to najpowszechniejsze badania diagnostyczne. Pamiętaj o regularnym ich wykonywaniu, ponieważ są ważnym elementem profilaktyki zdrowotnej. Oznacza to, że wpisują się w system wczesnego ostrzegania o wielu nieprawidłowościach organizmu. Wśród podstawowych badań krwi wymieniamy:

• badanie morfologiczne krwi (tzw. morfologię),

• lipidogram (tzw. profil lipidowy),

• odczyn Biernackiego (OB),

• badanie poziomu glukozy we krwi.

Powyższe badania krwi możesz wykonać ze skierowaniem od lekarza, ale i na własną rękę. Sprawdź, na czym polegają i jak się do nich przygotować.

Badanie morfologiczne krwi

Badanie morfologiczne krwi polega na ilościowej i jakościowej ocenie występujących we krwi elementów morfotycznych, takich jak:

• WBC - krwinki białe (leukocyty), jednym z ich rodzajów są limfocyty,

• RBC - krwinki czerwone (erytrocyty),

• PLT - płytki krwi (trombocyty).

Dodatkowo w ramach podstawowej morfologii krwi analizuje się takie wskaźniki, jak:

• MCV - wskaźnik średniej objętości krwinki czerwonej,

• MCH - wskaźnik średniej masy hemoglobiny w krwince czerwonej,

• MCHC - średnie stężenie hemoglobiny w jednostkowej objętości krwinek czerwonych,

• HGB - wskaźnik stężenia całkowitego hemoglobiny (we wszystkich jej formach),

• HCT - wskaźnik hematokrytowy - określa stosunek objętości erytrocytów do objętości pełnej krwi.

Morfologia podstawowa zlecana jest, gdy występują następujące objawy: często nawracające infekcje, osłabienie organizmu, męczliwość, nagły i nieuzasadniony spadek masy ciała, bóle kostne, trudno gojące się skaleczenia, skłonność do siniaków, omdlenia. Morfologia krwi powinna być regularnie wykonywana w ciąży. Badanie to zalecane jest co najmniej 5 razy w jej przebiegu. Pierwsza morfologia powinna być przeprowadzana do 10. tygodnia od poczęcia, a ostatnia pod koniec 3. trymestru (między 38. a 39. tygodniem). Główne nieprawidłowości, jakie można wykryć dzięki morfologii, to: infekcje, zaburzenia odporności, stany zapalne, anemia (niedokrwistość), skaza krwotoczna.

Lipidogram - podstawowe badanie krwi

Lipidogram to badanie lipidów, czyli tłuszczów prostych w osoczu krwi. Obrazuje poziom:

• cholesterolu HDL - stężenia frakcji lipoprotein wysokiej gęstości (tzw. dobrego cholesterolu),

• cholesterolu LDL - stężenia frakcji lipoprotein niskiej gęstości (tzw. złego cholesterolu),

• stężenia poziomu całkowitego cholesterolu (TC),

• trójglicerydów (związków chemicznych zaliczanych do lipidów).

Ocena stanu gospodarki lipidowej jest bardzo ważna w profilaktyce i zwalczaniu zaburzeń gospodarki lipidowej i zaburzeń metabolicznych, które wiążą się z ryzykiem rozwoju miażdżycy tętnic i powikłań sercowo-naczyniowych, takich jak: nadciśnienie tętnicze, zawał mięśnia sercowego, udar mózgu. Wykonywanie tych badań jest bardzo ważne, zważywszy na to, że choroby układu krążenia są najczęściej występującymi schorzeniami w polskim społeczeństwie.

Badanie lipidogramu jest zalecane zwłaszcza przy: zaburzonym metabolizmie lipidów albo obciążonym w tym kierunku wywiadzie rodzinnym, wcześniejszych wysokich poziomach cholesterolu, paleniu tytoniu, nadmiernej masie ciała, podejrzeniu dziedzicznej hipercholesterolemii, przypadkach zawału mięśnia sercowego w rodzinie.

Normy lipidogramu dla zdrowego człowieka bez względu na płeć to:

• cholesterol całkowity - 150-190 mg/dl,

• cholesterol LDL - poniżej 115 mg/dl,

• trójglicerydy - 35-150 mg/dl,

Właściwości cholesterolu HDL są różne dla kobiet i mężczyzn. U kobiet powinny wynosić powyżej 50 mg/dl, a u mężczyzn więcej niż 40 mg/dl.

Jakie są inne podstawowe badania krwi?

Wskazane jest, aby regularnie wykonywać badanie odczynu Biernackiego. OB polega na pomiarze szybkości opadania czerwonych krwinek, czyli drogi opadania erytrocytów w ciągu 1 godziny w niekrzepnącej krwi. W diagnostyce medycznej OB wykorzystywane jest jako wskaźnik procesów reumatycznych, zapalnych, nowotworowych. To podstawowe badanie krwi warto przeprowadzić przy podejrzeniu choroby autoimmunologicznej i hematologicznej oraz w przypadku objawów wskazujących na choroby nerek i wątroby.

Normy OB zależą od wieku i przedstawiają się następująco:

• osoby do 15 lat < 10,00 mm/h,

• mężczyźni:

  • w wieku 15-50 lat < 15,00 mm/h,

  • od 50 lat < 20,00 mm/h,

• kobiety:

  • w wieku 15-50 lat < 20,00 mm/h.

  • od 50 lat < 30,00 mm/h.
    

  Podstawowy pakiet obejmuje badanie poziomu glukozy we krwi. Zwyczajnie nazywane jest ono badaniem „cukru we krwi”. Jest to badanie przesiewowe w kierunku cukrzycy. Powinno się je wykonywać regularnie bez ewidentnych objawów, lecz w sposób szczególny muszą o nim pamiętać osoby z nadmierną masą ciała lub czynnikami ryzyka cukrzycy. Podwyższoną glukozę we krwi obserwuje się nie tylko przy cukrzycy, ale i w takich chorobach, jak: guz chromochłonny, choroba Cushinga, gigantyzm, nowotwór trzustki, gruczolak przysadki, zapalenie trzustki, zaawansowana choroba wątroby. Badanie poziomu glukozy informuje też o jej niewystarczającym poziomie. Obniżone stężenie glukozy we krwi towarzyszy takim chorobom, jak: choroba Addisona, insulinoma (guz wydzielający insulinę), niedoczynność przysadki, niedobory enzymów (np. galaktozemia) czy zespoły złego wchłaniania.

Podstawowe badania krwi - jak się do nich przygotować?

Aby wykonać podstawowe badania krwi, pobrana zostanie od Ciebie niewielka ilość krwi żylnej, prawdopodobnie z żyły łokciowej. Badania powinny być wykonywane z rana na czczo. Powstrzymaj się od spożywania posiłków 12 godzin wcześniej. Przez kilka dni stosuj lekkostrawną dietę i nie spożywaj alkoholu. Jeśli przyjmujesz leki, skonsultuj się z lekarzem, czy zażywać je przed badaniem. Powstrzymaj się od intensywnego wysiłku fizycznego. Jeżeli parametry mierzone w podstawowych badaniach krwi wykazują odchylenia od normy, konieczna jest dalsza diagnostyka.

1. H. Bomski, Podstawowe laboratoryjne badania hematologiczne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1995, s. 186-192.
2. P. Pruszczyk i in., Wielka interna, t. 2, cz. 1, Kardiologia z elementami angiologii, Medical Tribune Polska, Warszawa 2009-2011, s. 446-447.
3. P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika 2018, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018, s. 25–27.
4. A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, t. 1, Medycyna Praktyczna, Kraków 2005, s. 1406–1407.