Ognisko hipodensyjne – co to takiego i jakie ma znaczenie z punktu widzenia diagnostyki?

Ognisko hipodensyjne – co to takiego?

Ognisko hipodensyjne – zwane również obszarem hipodensyjnym – to zmiana widoczna podczas tomografii komputerowej. W jej trakcie – podobnie jak podczas prześwietlenia – przez ciało człowieka przechodzi promieniowanie rentgenowskie (RTG). Każda tkanka ma charakterystyczny dla siebie współczynnik osłabienia promieniowania i w odniesieniu do tych norm opisywany jest obraz widoczny podczas tomografii komputerowej. Jeżeli omawiany współczynnik jest niższy od ustalonej normy, można stwierdzić istnienie ogniska hipodensyjnego, a jeśli jest on wyższy, można mówić o hiperdensyjności. 

Pomiary dokonywane są za pomocą jednostek Hounsfielda (Hounsfield Units), które określają gęstość radiologiczną. Norma dla kości wynosi +130 HU, dla mięśni +40 HU, natomiast dla tkanki tłuszczowej od -80 do -100 HU [1]. Jeśli w opisie badania TK zobaczysz wzmiankę na temat ognisk hipodensyjnych, musisz wiedzieć, że w obrębie badanych tkanek zaszły jakieś zmiany. Najczęściej są to ropnie lub niezłośliwe guzy, jednak ich dokładny charakter można ustalić podczas dalszej diagnostyki.

Jak wygląda obszar hipodensyjny w tomografii komputerowej?

Gdy patrzysz na obraz tkanek uzyskany podczas tomografii komputerowej lub na wynik prześwietlenia, nie jesteś w stanie określić, jakiego rodzaju zmiany w nich zachodzą – to zadanie należy do lekarza. Jednak nawet oko laika potrafi dostrzec, że niektóre obszary na zdjęciu są jaśniejsze, a inne ciemniejsze. Obszary hipodensyjne to ciemniejsze fragmenty obrazu. Dzieje się tak dlatego, że zmienione tkanki w mniejszym stopniu pochłaniają promienie rentgenowskie. Ciemniejszy odcień jest wyraźnie widoczny wtedy, gdy współczynnik osłabienia promieniowania RTG pozostałych tkanek jest prawidłowy. Obszary hipodensyjne mogą wystąpić niemal w każdej tkance ciała, jednak najczęściej diagnozuje się je w narządach przewodu pokarmowego (wątrobie, trzustce, jelitach), nerkach oraz mózgu. 

Obszar hipodensyjny – przyczyny

Istnienie obszaru hipodensyjnego w mózgu czy w wątrobie to stan, który może mieć różne przyczyny. Najczęściej są to zmiany w obrębie tkanek o charakterze torbieli, ropni, naczyniaków lub niezłośliwych guzów nowotworowych. Gdy widzisz ten termin w opisie badania, nie panikuj. Stwierdzenie istnienia obszarów hipodensyjnych nie jest równoznaczne z chorobą nowotworową – konieczna jest poszerzona diagnostyka, jednak nie należy z góry zakładać najgorszego scenariusza. 

O czym mogą świadczyć ogniska hipodensyjne w wątrobie?

Ogniska hipodensyjne w wątrobie mogą świadczyć o następujących rodzajach zmian:

• naczyniaki – łagodne nowotwory występujące w obrębie naczyń krwionośnych i limfatycznych. W badaniu tomografem widoczne są jako kuliste lub guzkowate zmiany. W większości przypadków zmiany poniżej 10 cm wystarczy regularnie kontrolować za pomocą aparatu USG, a dopiero zmiany zwiększające swoją objętość kwalifikują się do leczenia operacyjnego;

• torbiele – to wyraźnie odgraniczone zmiany o równych, gładkich brzegach. Niektóre z nich są bardzo podobne do guzów wątroby. Podczas tomografii komputerowej można uwidocznić również zmiany w innych częściach ciała, np. torbiel trzustki;

• ogniskowy rozrost guzkowy wątroby (FNH) – zazwyczaj występuje u młodych kobiet i pań w średnim wieku. Nie jest to zmiana nowotworowa. Jej obecność wiąże się z przyjmowaniem antykoncepcji hormonalnej, dlatego leczenie polega m.in. na odstawieniu środków hormonalnych;

• ropień wątroby – podobnie jak inne ropnie występujące w organizmie – to „zbiorniki”, które wypełniają się ropną treścią na skutek infekcji bakteryjnej (np. w wyniku zakażenia bakterią Klebsiella pneumoniae). Na obrazie TK ropnie pojawiają się jako ogniska hipodensyjne niekiedy przypominające kiście winogron;

• gruczolak wątrobowokomórkowy – to  rodzaj guza wątroby, który częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Jeśli zostanie zdiagnozowany, musi być pod stałą obserwacją, ponieważ może przerodzić się w nowotwór złośliwy.

Ogniska hipodensyjne w mózgu – na co mogą wskazywać?

Obszary hipodensyjne mogą świadczyć o udarze mózgu. Ogniska są wynikiem procesów, jakie zachodzą na skutek niedokrwienia – dochodzi tu do niedoboru tlenu, powstaje obrzęk i współczynnik osłabienia promieniowania się obniża. 

Pamiętaj, że w przypadku podejrzenia udaru mózgu najważniejsza jest szybka reakcja, dlatego trzeba zwrócić uwagę przede wszystkim na charakterystyczne objawy widoczne gołym okiem. Będą to przede wszystkim: problemy z mówieniem i poruszaniem się, zaburzenia widzenia, zawroty głowy, silne bóle głowy o nieznanej przyczynie, drętwienie twarzy i kończyn po jednej stronie ciała. Osoba, która doznała udaru, musi jak najszybciej znaleźć się na oddziale neurologicznym najbliższego szpitala. Tomografia komputerowa, która wykazuje obecność ognisk hipodensyjnych, wykonywana jest już w celu potwierdzenia, że doszło do udaru. Ogniska hipodensyjne mogą wskazywać również na urazy, stłuczenie mózgu, obrzęk lub guz.

Ognisko hipodensyjne – jakie jest jego znaczenie dla diagnostyki?

Obecność ognisk hipodensyjnych w tkankach to informacja dla lekarza, że w badanym obszarze pojawiła się jakaś patologiczna zmiana. Jej charakter można często określić od razu i bardzo szybko wdrożyć odpowiednie leczenie. Jeśli jednak zachodzi podejrzenie nowotworu złośliwego, konieczna będzie dalsza diagnostyka, np. biopsja. W przypadku zmian takich jak naczyniaki badanie to nie jest wskazane ze względu na duże ryzyko wystąpienia krwawienia, które będzie trudne do zahamowania.