Jakie są objawy i sposoby leczenia półpaśca w ciąży?

Ospa wietrzna i półpasiec a ciąża

Ospa wietrzna i półpasiec są wywoływane przez tego samego wirusa – Varicella zoster virus (VZV). Zakażenie może nastąpić drogą kropelkową i przez bezpośredni kontakt z chorym. Ospa wietrzna to bardzo zakaźna forma pierwotna tej infekcji. Ma ostry przebieg, ale przeważnie ustępuje bez powikłań. Do grupy ryzyka zachorowania na ospę wietrzną należą: dzieci, kobiety w ciąży, osoby poddawane immunosupresji, pacjenci z niedoborami odporności oraz noworodki urodzone przez matki, które przeszły ospę podczas ciąży.

Po wyleczeniu wirus VZV pozostaje w organizmie w formie uśpionej. Zajmuje wtedy zwoje nerwów czuciowych. Zachorowanie na półpasiec polega na reaktywacji uśpionej formy wirusa w sytuacji obniżenia odporności lub ponownej infekcji. Najczęściej zachorowania występują tylko raz w życiu i dotyczą osób starszych, choć mogą pojawić się w każdym wieku, także podczas ciąży.

Półpasiec w ciąży

Ospa wietrzna jest bardzo niebezpieczna zarówno dla matki, jak i dla rozwijającego się płodu oraz dla noworodka. Szczególnie zakażenie ciężarnej w I trymestrze ciąży wiąże się z dużym ryzykiem wystąpienia wrodzonej ospy wietrznej, a nawet obumarcia płodu. W przeciwieństwie do ospy wietrznej w przebiegu półpaśca wirus VZV nie dostaje się do krwi ciężarnej, dlatego istnieje mniejsze prawdopodobieństwo, że u płodu rozwinie się infekcja wrodzona.

Półpasiec jest zakaźny. Do przeniesienia wirusa dochodzi jedynie poprzez zetknięcie się ze zmianami skórnymi i zainfekowanymi przedmiotami przez osoby, które nie chorowały wcześniej na ospę wietrzną.

Półpasiec w ciąży – objawy

Półpasiec wylęga się przez 1–2 tygodnie. Pełnoobjawowe zakażenie najczęściej poprzedzają pieczenie, bóle, drętwienie i mrowienie w obrębie dermatomu, czyli skóry zaopatrywanej przez nerw zajęty wirusem. Często te dolegliwości pojawiają się pod wpływem dotyku. Około 3–4 dni po wystąpieniu objawów zwiastunowych zaczyna się wysypka, która obejmuje jeden lub dwa dermatomy i przeważnie nie przekracza linii pośrodkowej ciała. Następnie zmiany na skórze przekształcają się w charakterystyczne pęcherzyki na rumieniowym tle. Po 2–4 tygodniach wykwity przeważnie goją się, mogą jednak pozostawać strupy, blizny i przebarwienia. Zmiany skórne najczęściej pojawiają się na twarzy i na tułowiu. Szczególnej opieki, a nawet pobytu w szpitalu, wymagają pacjentki, u których wykwity pojawiają się na rogówce i w obrębie oczodołu („półpasiec oczny”) oraz w okolicy uszu („półpasiec uszny”). Podczas całego przebiegu choroby występuje ból i świąd, które mogą utrzymywać się długo po ustąpieniu innych objawów. Półpaścowi rzadko towarzyszą dolegliwości ogólnoustrojowe, takie jak np. gorączka.

Półpasiec w ciąży – rozpoznanie, profilaktyka i leczenie

W przypadku ospy wietrznej i półpaśca w ciąży najważniejsze przy stawianiu diagnozy są charakterystyczne objawy i wywiad zebrany przez lekarza. Nie wszyscy chorzy wymagają leczenia przeciwwirusowego. Sama ciąża również nie jest wskazaniem do farmakoterapii, chyba że wymaga tego stan ogólny pacjentki lub jej objawy się nasilają. Trzeba jednak wdrożyć leczenie, kiedy:

• zmiany występują poza tułowiem, np. na błonach śluzowych, głowie (przede wszystkim w przypadku półpaśca ocznego i usznego),

• choroba rozwija się u osób z obniżoną odpornością, np. u zakażonych HIV.

Leki przeciwwirusowe (najczęściej acyklowir) zmniejszają ryzyko wystąpienia jednego z najczęstszych powikłań infekcji półpaścem, czyli bólu postherpetycznego, i redukują jego intensywność. Ważne u każdego pacjenta jest natomiast leczenie objawowe, zwłaszcza przeciwbólowe, przeciwgorączkowe oraz przeciwświądowe.

W ramach profilaktyki kobiety, które nie chorowały nigdy na ospę wietrzną, powinny zaszczepić się przynajmniej 3 miesiące przed planowaną ciążą szczepionką przeciwko ospie wietrznej. Takie działanie pomoże uchronić ciężarną i płód przed wystąpieniem ospy wietrznej i półpaśca podczas ciąży, a przez to także przed związanymi z infekcją powikłaniami.

1. S. Jabłońska, S. Majewski, Choroby skóry i choroby przenoszone droga płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, s. 108–110.
2. Ł.K. Wysoczański i in., Ospa wietrzna i półpasiec u kobiet w ciąży i połogu, „Varia Medica” 2019, t. 3, nr 3, s. 213–220.