Wirus HPV – jak zapobiegać zakażeniu i jak je leczyć?

Czym jest wirus HPV?

Wirus HPV (ang. Human Papilloma Virus) został odkryty przez Haralda zur Hausena. Było to na tyle przełomowe dokonanie, że naukowiec otrzymał za nie Nagrodę Nobla. Opisał bowiem, jaka jest rola HPV w rozwoju raka szyjki macicy, a także brał udział w opracowaniu szczepionki przeciwko tej groźnej chorobie.

Wirus HPV (inaczej wirus brodawczaka ludzkiego) to grupa patogenów rodziny Papillomaviridae. Ponad 100 z nich wywołuje zakażenia skóry i błon śluzowych, natomiast 40 odpowiada za zakażenia układu moczowo-płciowego. Większość wirusów HPV jest niegroźna.

Zagrożeniem zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn są wirusy onkogenne:

• HPV wysokoonkogenne – spośród około 13 typów to wirusy HPV-16 i HPV-18 odpowiadają w 73% za rozwój raka szyjki macicy, a także nowotworu odbytu, prącia, sromu, jamy ustnej i krtani,

• HPV niskoonkogenne – odpowiadają za powstawanie brodawek w układzie moczowo-płciowym (kłykciny kończyste wywołane przez typ wirusa HPV-6 i HPV-11).

Jak można się zarazić wirusem HPV?

Do zakażenia układu moczowo-płciowego wirusem HPV dochodzi zwykle w drodze kontaktu seksualnego. Dlatego też szczyt zachorowań przypada pomiędzy 20. a 29. rokiem życia. Warto przy tym dodać, że kontakt płciowy, którego konsekwencją bywa zakażenie HPV, może mieć postać waginalną, oralną, a także analną.

Do transmisji wirusa HPV może też dojść:

• w czasie porodu (przy rzadkim zainfekowaniu niskoonkogennymi brodawczakami może rozwinąć się nawracająca brodawczakowatość układu oddechowego u noworodka),

• poprzez kontakt z płynami ustrojowymi osoby zakażonej (np. ze śliną czy krwią),

• w wyniku kontaktu ze zmianami brodawkowymi na skórze lub błonach śluzowych.

Kto jest szczególnie narażony na zakażenie wirusem HPV?

Wśród podstawowych czynników podwyższających ryzyko zakażenia wirusem HPV należy wymienić:

• wczesne rozpoczęcie aktywności seksualnej,

• dużą liczbę partnerów seksualnych,

• praktykowanie seksu analnego,

• zakażenie innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową,

• palenie tytoniu,

• stosowanie antykoncepcji hormonalnej,

• obniżenie odporności.

Jakie są objawy zarażenia wirusem HPV?

W większości przypadków objawy zakażenia wirusem HPV u mężczyzn i kobiet w ogóle nie występują. Bywa, że nie pojawiają się nawet brodawki mogące sugerować infekcję. To wynik niskiej immunogenności HPV, czyli zdolności wirusa do prowokowania odpowiedzi układu odpornościowego. Nawet jeśli zakażenie ustąpi samoistnie, to i tak nie pozostawia po sobie w organizmie wytworzonych przeciwciał.

W nielicznych przypadkach, gdy występują objawy zarażenia wirusem HPV, ich postać zależna jest od lokalizacji i zaawansowania infekcji. Mogą pojawić się m.in.:

• zmiany na skórze (np. brodawki, kaszaki),

• zmiany na błonach śluzowych jamy ustnej, dróg oddechowych i moczowych, a także narządów płciowych i odbytu (np. kłykciny kończyste),

• neoplazja śródnabłonkowa szyjki macicy (komórki, które namnażają się w sposób niekontrolowany i mogą przekształcić się w nowotwór),

• krwawienia międzymiesiączkowe (plamienia),

• zmiany nowotworowe sromu, prącia i odbytu.

Jak przebiega diagnostyka HPV

O zakażeniu wirusem HPV mogą świadczyć brodawki czy kłykciny kończyste na skórze i błonach śluzowych. Jeśli lekarz zaobserwuje takie zmiany, może zalecić dalszą diagnostykę w celu zweryfikowania, jaki typ wirusa je wywołał.

Ponieważ najczęściej objawy nie występują, przez to podstawowymi elementami diagnostyki są:

• badanie cytologiczne wykonywane u kobiet,

• test HPV przeprowadzany na podstawie próbki wymazu pobranego z narządów płciowych (pochwy lub penisa).

Jak leczyć wirusa HPV?

Leczenie zakażenia wirusem HPV nie jest niestety wciąż jeszcze możliwe. Nie ma leków mogących wyeliminować tę grupę patogenów. Na szczęście można zwalczać objawy, które wywołują. Dlatego też w razie wystąpienia neoplazji wykonywana jest konizacja chirurgiczna lub laserowa, a przy kłykcinach kończystych stosuje się m.in. elektrokoagulację i laseroterapię.

Najlepszym sposobem redukcji ryzyka rozwoju choroby jest profilaktyka. Ta natomiast skupia się na ograniczeniu przygodnych kontaktów seksualnych i stosowaniu zabezpieczenia w postaci prezerwatyw. Najbardziej skuteczną formą przeciwdziałania zakażeniu HPV jest zastosowanie szczepienia ochronnego skierowanego przeciw najbardziej onkogennym typom wirusa: 16 i 18. Szczepienie może zostać podane chłopcom i dziewczętom po ukończeniu 9. roku życia. 

Wedle stanowiska Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego z 2009 r. dzięki upowszechnieniu szczepień, możliwe miało być zredukowanie umieralności na raka szyjki macicy o aż 70% za 15–20 lat. Aktualne dane przyniosły jednak znacznie bardziej optymistyczne wiadomości. Okazuje się, że dzięki dekadzie szczepień zredukowano liczbę infekcji i zapadalności na brodawki narządów płciowych o 90%, a liczba występowania najbardziej niebezpiecznych patologii (w tym raka) zmniejszyła się o aż 85%.

A co w przypadku osób już zakażonych wirusem HPV? W żadnym wypadku iniekcja nie usunie już bytującego w organizmie wirusa. Może jednak zabezpieczyć przed zakażeniem wirusami innego typu.

Miej na uwadze, że zakażenie niskoonkogennym typem HPV może zostać pokonane przez organizm samodzielnie. Trwa to czasami zaledwie kilka miesięcy, choć bywa, że układ immunologiczny potrzebuje na walkę nawet 2 lat.