Autyzm dziecięcy – przyczyny, objawy, metody terapii

Autyzm dziecięcy – co to jest?

Autyzm nie jest definiowany jako choroba psychiczna, ale zaburzenie rozwojowe. To pojęcie medyczne zaczęło funkcjonować już na początku XX stulecia, gdy szwajcarski psychiatra Eugen Bleuler użył go do określenia zaburzeń na poziomie komunikacji z otoczeniem. Jeszcze przed 1950 r. szczegółowo opisano pierwszy przypadek autyzmu dziecięcego. Zaburzenie to dotyczy głównie dzieci i daje o sobie znać w pierwszych trzech latach życia. Szacuje się, że na zaburzenia ze spektrum autyzmu cierpi 30 na 10 tys. dzieci. W społeczeństwie funkcjonuje mnóstwo mitów na jego temat, np. że wywołują go niektóre szczepionki lub jest efektem zaniedbań w procesie wychowawczym.

Autyzm dziecięcy – przyczyny zaburzenia

Dokładna przyczyna autyzmu – mimo rozległej wiedzy medycznej – wciąż nie jest znana. Aktualne badania wykazują, że u podstaw tego zaburzenia leżą czynniki genetyczne, rozwojowe lub środowiskowe. U autystycznych dzieci zaobserwowano pewne wspólne cechy mózgu – nieprawidłowy poziom neuroprzekaźników i serotoniny. Winne mogą być również mutacje genetyczne, w tym zespół Retta, zwany także zespołem łamliwego chromosomu. W oczy rzuca się także dziedziczność problemu – w rodzinach, w których już jest dziecko autystyczne, szansa na pojawienie się tego samego zaburzenia po raz drugi wynosi ok. 20%. 

Rozwojowi autyzmu sprzyjają też komplikacje związane z ciążą (krwawienia, cukrzyca ciążowa) lub problemy okołoporodowe (niedotlenienie, niska ocena w skali Apgar, wady wrodzone). Kobiety, które zażywają środki antydepresyjne w czasie ciąży, również muszą liczyć się z wystąpieniem autyzmu u malucha.

Autyzm dziecięcy – objawy

Autyzm dziecięcy, podobnie jak Asperger u dzieci, daje szereg charakterystycznych objawów. Czujność rodziców wywołują już niektóre zachowania u niemowląt. Jeśli dziecko nie gaworzy, wpatruje się w jeden punkt i jest zbyt spokojne, można podejrzewać u niego zaburzenia ze spektrum autyzmu. Diagnozę stawia kilku specjalistów: pediatra rozwojowy, psycholog lub psychiatra dziecięcy oraz neurolog. Do najbardziej typowych symptomów autyzmu dziecięcego należą:

• brak kontaktu wzrokowego z opiekunami,

• brak reakcji na imię,

• wyraz twarzy, który nie zdradza żadnych emocji,

• brak uśmiechu,

• samodzielna zabawa i niechęć do kontaktu z rówieśnikami,

• koncentrowanie całej uwagi na przedmiotach,

• niepohamowane wybuchy gniewu i agresji,

• zachowania autoagresywne,

• nadpobudliwość,

• zaburzony rozwój mowy (brak komunikacji za pomocą słów lub bardzo ograniczona komunikacja),

• wymachiwanie rączkami, kręcenie się dookoła lub kiwanie się,

• nadwrażliwość na dotyk oraz dźwięki,

• brak spontanicznych odruchów,

• brak umiejętności abstrakcyjnego myślenia.

Czy autyzm dziecięcy można wyleczyć?

Autyzm to zaburzenie, z którym – w mniejszym lub większym stopniu – trzeba zmagać się przez całe życie. Do tej pory nie wynaleziono lekarstwa, które pomogłyby całkowicie wyleczyć autyzm dziecięcy. Jeśli dziecko zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowane i poddane terapii, można liczyć na to, że w przyszłości będzie miało większą łatwość w nawiązywaniu kontaktów, szybciej znajdzie satysfakcjonującą pracę, a nawet założy własną rodzinę. Autyzm wysokofunkcjonujący dość łatwo pomylić z introwertyzmem, który jest jednym z typów osobowości. 

Najpopularniejsze metody terapii autyzmu dziecięcego

Autyzm dziecięcy, podobnie jak autyzm atypowy, można leczyć za pomocą psychoterapii. Pacjenci mają do dyspozycji nowoczesne metody, takie jak model DIR, dogoterapia lub hipoterapia.

Metoda opcji

To zabawa, która odbywa się w bezpiecznym i wolnym od hałasu pokoju. Rodzice we współpracy ze specjalistą aktywnie spędzają czas z dzieckiem, proponując mu zróżnicowane formy aktywności. Każda z nich ma – bez nakładania zbytniej presji – rozwijać nowe umiejętności malucha. Autorzy tej metody wierzą, że w ten sposób dziecko autystyczne będzie lepiej komunikowało się z otoczeniem i zacznie samodzielnie tworzyć relacje społeczne.

Model DIR/Floortime

Kluczowymi elementami tej metody są zabawa oraz budowanie serdecznych relacji w czasie spędzonym „na podłodze” (ang. floortime). Nie polega ona – w przeciwieństwie do terapii behawioralnej – na zmianie zachowań, lecz koncentruje się na nauce samodzielności. Celem jest osiągnięcie wysokiego poziomu funkcjonowania, a więc budowanie relacji, czerpanie przyjemności z kontaktów z innymi ludźmi oraz rozwijanie kreatywnego myślenia 

Metody wspierające terapię autyzmu dziecięcego

Systematyczną terapię warto uzupełnić metodami wspierającymi. Należą do nich m.in.: dogoterapia, hipoterapia, muzykoterapia czy logorytmika. Niektóre z nich sprawdzą się także w terapii autyzmu u dorosłych. Kontakt ze zwierzętami przełamuje opór w relacjach z otoczeniem, natomiast zajęcia muzyczne pomagają się zrelaksować i rozwinąć większą elastyczność w myśleniu.